Totalitaire onderwerping

Straks verschijnt de Nederlandse vertaling van de nieuwe roman van de Franse auteur Michel Houellebecq. De titel Soumission (Onderwerping) verwijst naar de betekenis van het woord ‘islam’ zelf. In het jaar 2022 is België er van alle Europese staten na Frankrijk het ergst aan toe. Met wat vertraging ondergaat dit land dezelfde radicale omwenteling naar een moslimheerschappij als Frankrijk. Vooraf heerste er een ongeregelde burgeroorlog tussen de rechtse ‘identitairen’ en de met vage moslimmilities geallieerde linkse ‘solidairen’. Precies zoals in Frankrijk is het een charismatische en redelijke politicus die met zijn Moslim Broederschap-partij een alliantie met links aangaat, op die manier de meerderheid krijgt, vrede sticht en president wordt. Zowel in België als in Frankrijk verliest rechts.

Deze ‘Belgian connection’ is maar een detail in Michel Houellebecqs roman Soumission (Onderwerping). De auteur heeft de link met België nodig omdat zijn ik-figuur François een belangrijk essay in Brussel wil afwerken. Maar hij kan het toch niet laten eraan toe te voegen dat de Vlaamse en Waalse moslimpartijen, verenigd door hun geloof, de communautaire spanningen voorgoed uit de wereld helpen en dus België herstichten. Daar moet  Michel Houellebecq iets gemist hebben, want tot nog toe zijn ‘onze’ allochtonen ook echt Vlaams, Waals en Brussels reagerende allochtonen – echt ‘van ons’ dus: vaak Vlaamser dan Vlaams en Waalser dan Waals. Voorbeelden legio. Het gaat dan ook maar om een plaagstoot.

Burgeroorlog

Een veel boudere en jammer genoeg meer aannemelijke voorspelling in Soumission is die van de burgeroorlog met de immigratie en de islamisering als inzet. Zeker in de eerste helft van het boek is deze burgeroorlog als dof kanonnengedreun permanent op de achtergrond aanwezig, iets waarmee de bobo’s hebben leren leven, voor zover dat het maar in een ander Parijs arrondissement dan het hunne voorkomt. Af en toe moet iemand en passant over een lijk stappen. Vooral rechts achtte de interne militaire confrontatie snel nodig, omdat zoals Houellebecq het stelt, ‘de procreatie verband houdt met de transcendentie’. Of anders gezegd: gelovige mensen (moslims dus, want de katholieken hebben zichzelf uitgewist) worden vanuit hun geloof geacht zoveel kinderen te maken dat ze straks de demografische meerderheid vormen. Er is dus haast bij. Hier schemert de theorie van le grand remplacement door: stukje bij beetje wordt de autochtone bevolking ingewisseld voor de allochtone.

Toevallig of niet bevatte de editie van Le Monde van 7 januari (net voor de aanslag op Charlie Hebdo) een opiniestuk tegen ‘de Cassandra’s die de burgeroorlog voorspellen’. Het is duidelijk: als die aanslag niet was gepleegd, dan had men Soumission nu afgedaan als een opruiende, angst en haat zaaiende roman. Toch moet de lezer echt zoeken om er ook maar een onvertogen woord tegen de islam als godsdienst in te vinden. Dat komt vooral door de onderkoelde schrijfwijze van Houellebecq. Hij behandelt de islam zeker niet als ‘la religion la plus con’ zoals hij zich in 2001 eens heeft laten ontvallen. Integendeel, hij laat toe dat zijn hoofdpersonage een apologetisch islamgeschrift met interesse leest en ten dele aanvaardt.

Linkse collaboratie

De door Houellebecq geviseerde partij is dus niet zozeer de islam. Wel links dat met de Moslim Broederschap een monsterverbond sluit om samen in Frankrijk de sharia in te voeren. ‘Links, schrijft Houllebecq, heeft het altijd al in zich gehad om de mensen asociale maatregelen te doen slikken die, als ze van rechts gekomen waren, radicaal verworpen zouden worden. Maar nu deze maatregelen van een moslimpartij afkomstig waren, was dit nog meer het geval’ (Soumission blz. 211). Wat wil zeggen dat links (met de jammerlijke Bayrou als hoofdfiguur) niets tegen de invoering van de sharia of tegen de afschaffing van de nationale solidariteit onderneemt. Deze maatregelen komen immers niet van ‘rechts’. De reële media in de huidige tijd zijn uiteraard razend, maar om een of andere reden is Houellebecq tamelijk ongenaakbaar, en dus blijven ze hun pijlen maar op die arme Zemmour richten.

En toch is het de islam die in het boek, zonder onvertogen woord of zonder veel drama, stilzwijgend als een bedreiging wordt voorgesteld – terwijl juist iedereen die er een rol in speelt de sharia uit vrije wil lijkt te accepteren. Druppel voor druppel wordt de sharia immers goedgepraat. De dhimmitude bijvoorbeeld (het genadig toegekende slaafse statuut waarvan ongelovigen in shariastaten mogen genieten) blijkt bij nader inzien toch enorm ‘flexibel’ te zijn. De vrouwen hebben zich al vanaf de eerste dag van het nieuwe bewind neergelegd bij de bevrijdende kledingcode: alleen nog tunieken boven lange broeken worden getolereerd, terwijl de mannen die het zich kunnen permitteren zich een drietal vrouwen mogen aanschaffen. Met zijn polygamiefantasieën daagt Michel Houellebecq hier expres de feministen uit, die de uitdaging trouwens hebben aanvaard: zij zijn de grootste tegenstanders van dit geschrift dat inderdaad de ‘onderwerping’ (in vele betekenissen) aanprijst.

Totalitarisme

De schrijver slaagt er met brille in het punt te maken dat het om een snelle maar toch zachte overgang gaat. Iedereen kijkt uit vanwaar de wind waait. Iedereen probeert te gissen waar de macht zou kunnen zitten. Men arrangeert zich. De mensen kijken de andere kant op. Alleman schijnt stilzwijgend uit te schreeuwen: We will conform! (ik denk nu aan die ‘Orwelliaanse’ film Privilege uit 1967). Door middel van soms vage allusies beschrijft Houellebecq en passant een maatschappij die zich op minder dan een jaar tijd gleichgeschaltet heeft. En hij slaagt erin de lezer zelf dit bijna onmerkbaar te doen aanvaarden als een plausibele ontwikkeling. Houellebecq hoeft slechts de Gleichschaltung-atmosfeer te genereren, de naam voor de resem maatregelen die de Duitse nationaal-socialisten namen om zowel de academische wereld als het hele verenigingsleven stuk voor stuk en op korte tijd in hun macht te krijgen. De ik-figuur is zelf een typisch voorbeeld van Gleichschaltung: bij de machtsovername verliest hij zijn baan, maar hij krijgt ze terug (samen met vele voordelen) als hij zich bekeert. Dat speelden de nationaal-socialisten toch ook klaar met de Duitse universiteiten?

Dat het allemaal onmerkbaar gebeurt, wil niet zeggen dat het niet totaal of niet totalitair zou zijn. Vele critici hebben dat niet willen zien, of hebben om geen olie op het vuur te gooien gewoon gesteld dat Houellebecq niets verkeerds over de islam schrijft. Zoals gezegd klopt dit voor zover het om de religie gaat, maar wat hier als een totalitair systeem wordt beschreven is de islam als politieke ideologie. Niet voor niets begint het vijfde en laatste deel van de roman met een motto ontleend aan Ayatollah Khomeyni: si l’islam n’est pas politique, il n’est rien. Dit systeem wordt door Michel Houellebecq als totalitair beschreven omdat het alle levensniveaus bestrijkt, en ook omdat er nauwelijks sprake is van verzet. Er is alleen sprake van verglijding.

De tekenen des tijds

Op die manier wordt de islam dan toch met ‘fascisme’ vergeleken en doet Houellebecq wel degelijk aan islamkritiek. Op het einde van de roman sluit het hoofdpersonage, de ik-figuur François, een faustisch pact met de mefistofeliaanse figuur Redeker, de convertiet die zopas rector van de geïslamiseerde Sorbonne is geworden. François rondt zijn levenswerk over de Franse auteur Joris-Karl Huysmans af en beslist om het nooit weer opnieuw op te nemen. Daarmee grendelt hij ook elk perspectief van andere werelden af. Er is nog slechts één hegemonie mogelijk, en daarin schikt hij zich. In ruil voor exclusieve behandeling, in ruil voor de smeer.

Michel Houellebecq heeft de tekenen des tijds gelezen, geïnterpreteerd en er een verhaal met een donkere toekomstevocatie van gemaakt. Geen Shangri-La, maar een soort ‘Moslim Farm’. Door zijn collega Alain Finkielkraut wordt hij een ‘etnoloog van de westerse mensheid’ genoemd. Na lectuur van Soumission: terecht. 

De Nederlandse vertaling van Soumission verschijnt in mei bij De Arbeiderspers