IS werkt aan de Apocalyps

Een jaar geleden, in juni 2014, viel IS Irak binnen. Niet zo’n heel klein beetje, maar bijna tot aan Bagdad. Een blitzkrieg leek het wel. Goed voorbereid bleek achteraf en met de hulp van hun wrede reputatie. De regeringssoldaten in Irak zetten het op een lopen toen IS eraan kwam. Wie IS nog niet kende, leerde het kennen en de schrik sloeg de wereld om het hart, al klonken hier en daar ook vreugdekreten.

Maar wie of wat is IS? Waar komen deze fanatieke strijders vandaan, wat willen ze, wat geloven ze? Dat bespreken Jessica Stern, een academische terrorisme-expert (Harvard), en J.M. Berger, een journalist-auteur en jihadkenner, in hun (dikke) boek over IS. Zeer lezenswaardig en heel goed gedocumenteerd. Het leest zoals een boek over de opkomst van het Derde Rijk, alleen: het is geen voltooide geschiedenis. Er staan al wat achterhaalde passages in, maar dat hindert geenszins, omdat er ook nog veel vragen gesteld worden die ook nu en morgen nog relevant zijn.

Naslagwerk

Het boek opent met een verklarende woordenlijst, en ja, de lezer kan hiermee zijn woordenschat flink uitbreiden. Takfir heeft geen geheimen meer voor jou en je kent het verschil tussen de verschillende fracties in het Syrische conflict. Ook de tijdlijn in het boek is handig tijdens het lezen, kwestie van de draad niet te verliezen. Ze toont de opgang en de achtergrond, ook de intellectuele achtergrond van de radicaliserende, gewelddadige jihad.

Het hele verhaal begint met ene Al Zarqawi en zijn rol in Al Qaida Irak, de begindagen van IS of ISIS. ‘ISIS is een kind van de oorlog tegen het terrorisme’ (p222). Toen Al Qaida in Irak zo goed als aan de grond zat, vielen de Verenigde Staten het land binnen. ‘De inval in Irak was een zegen voor de jihad’ (p.45). De auteurs nemen je mee door de fouten en ook de blunders van de Iraakse regering en de Amerikanen: ze zouden ISIS slapend rijk maken en strijders recht in hun armen drijven.

Sociale media

Berger en Stern staan ook uitgebreid stil bij de social-mediastrategie van ISIS. Hoe ze die ontwikkelden via Facebook en Twitter en hoe vooral Twitter hun kanaal werd. Ze leggen uit hoe de speciale apps werkten die de boodschap moesten verspreiden. Moesten, we spreken in de verleden tijd, want na een eerste tijd van vrij gebruik en succes ontstaat een tegenaanval. Uiteindelijk is de Twitteroorlog verloren door IS, ‘de mol blijven slaan hielp, uiteindelijk bleef hij onder de grond’. (p. 187)  Maar de communicatie heeft andere kanalen gevonden.

De auteurs leggen de strategie bloot van IS, hun focus op het burgerlijke (echte) islamitische leven en tegelijk hun focus op extreem geweld. IS maakt propaganda rond beide en die combinatie is niet toevallig, leggen ze uit. En ook hier luidt het dat de internationale Syriëstrijder geen eenduidig profiel heeft. Omdat er externe en interne factoren spelen.

Al Qaida

Ook de breuk tussen IS en Al Qaida levert interessante lectuur op. Het is een diepe breuk, die verder gaat dan strategie. Hoe de gruwelijke moorden het handelsmerk worden van IS, heel bewust, en hoe dat niet past in de visie van Al Qaida. Al Qaida heeft het ook niet zo voor de strategie om andere moslims als ‘afvalligen’ te brandmerken en ze te vermoorden. Maar dat is wél de stijl van IS. De auteurs vertellen hoe het tot een breuk komt waarin zelfs de tussenpersoon die namens Al Qaida komt bemiddelen wordt vermoord. Al Qaida is een netwerk van intellectuelen die willen beïnvloeden en die werken op lange termijn. IS is een gevechtsgroep die uitkijkt naar de apocalyps en in een roes van geweld het apocalyptische proces wil versnellen. Ook de herinvoering van de slavernij past in dat plaatje. Volgens Berger en Stern is dat apocalyptische essentieel voor wie IS wil begrijpen (p. 276). Vandaar ook dat IS het kalifaat heeft uitgeroepen. Is dat voor Al Qaida verre toekomstmuziek, IS maakt het waar, wil de toekomst forceren.

Reageren

Op het boek Ondergang van IS lijkt het nog even wachten. Maar na het hele verhaal wagen Berger en Stern zich toch aan enkele aanbevelingen. Ze roepen op om niet in de val te trappen die IS openlijk uitlegt, de provocatie om rechtstreeks met hen in gevecnt te gaan. Hun optie: IS uitroken. Zolang er expansie is, kan IS de interne verschillen verdoezelen, maar het is geen monolithische ideologie. Daarbij kampt het met interne logistieke problemen. De structuur is goed uitgebouwd, zeker de machtsstructuur, maar daarmee alleen hou je geen kalifaat overeind.

Er zijn nog een boel onbeantwoorde vragen. Hoe stevig is de interne structuur? Hoe sterk hangt die af van personen? Wie overleeft de gerichte luchtaanvallen van de coalitie en wat zal dat doen met de structuur als belangrijke pionnen wegvallen? Wat is de aantrekkingskracht van IS op buitenlandse groepen? Nemen ze de rol van Al Qaida over en hoe organiseren ze dat? Kunnen ze echt organisatorisch samenwerken met Al-Shabaab, met ISIS in Libië, Boko Haram, …?  Zullen ze de tactiek van Al Qaeida overnemen en aanslagen plegen in het westen? Het laatste woord hierover is nog lang niet gezegd, maar het eerste kan u lezen in dit boek. Geen aangename lectuur misschien, maar stevige informatie.