Herinnert u zich de politieke documentairereeks Wissel van de macht? Ik heb het boek. Blijf hopen dat het op dvd wordt uitgebracht.

Het tweede seizoen behandelde onder andere de verkiezingen van 2014. Bij de Vlaamse parlementsverkiezingen waren toen Kris Peeters (CD&V) en Liesbeth Homans (N-VA) lijsttrekkers in de kieskring Antwerpen. Volgens ‘Wissel’ weigerde Peeters met Homans in debat te gaan. Peeters was immers Vlaams minister-president, Homans niet prominent genoeg.

Hoogmoed komt voor de val. N-VA werd grootste partij. Het is veilig om te stellen dat het bergafwaarts ging met Peeters’ politieke loopbaan.

RTL-debat

Heeft de rechts-liberale VVD een ‘peeterske’ begaan? Woensdag 15 maart vinden in Nederland de Provinciale Statenverkiezingen plaats. De verkozen Statenleden kiezen later dit jaar de nieuwe Eerste Kamerleden (senatoren). Naast de publieke omroep organiseert ook de commerciële zender RTL4 bij verkiezingen een debat. Dit jaar gaat dat niet door. De VVD wil namelijk niet in debat met de nieuwe concurrenten op rechts, de regio- en landbouwpartij BBB en het conservatief-liberale JA21.

Formeel wilden enkele partijen niet meedoen vanwege de timing. De zender stelde vervolgens voor de debatten te voeren in de doordeweekse talkshow Jinek. De programmamakers wilden de VVD tegenover BBB en JA21 zetten. Ook dit werd afgewezen. Formeel omdat coalitiepartner, en bondgenoot op rechts, CDA (christendemocratisch) niet mocht meedoen.

RTL4 nodigt alleen partijen uit die hoog staan in de peilingen. Bij de Tweede Kamerverkiezingen van 2021 waren de prognoses te slecht voor de sociaaldemocratische PvdA. Die mocht dit jaar wel aanschuiven. In plaats daarvan viel nu het CDA af.

Verwarrend: voor het RTL-debat van dit jaar was het CDA wel uitgenodigd en JA21 en BBB niet. VVD en CDA waren dus beter daarmee akkoord gegaan. Waarom mocht de uiterst linkse Socialistische Partij (SP) meedoen en GroenLinks niet, terwijl GroenLinks hoger in de peilingen staat?

De VVD wilde vasthouden aan de oorspronkelijke opzet: een uitzending met zes partijen. De rechts-liberalen wijzen op het geringe zetelaantal van JA21 en BBB in de Tweede Kamer (respectievelijk drie en een, nvdr). Menig commentator neemt aan ze de directe electorale concurrenten geen extra schermtijd gunden. En dat doet denken aan Peeters en Homans.

2019: debat Mark Rutte-Thierry Baudet

In 2019 werd Forum voor Democratie, de partij van Thierry Baudet, grote winnaar van de Statenverkiezingen, en daarmee grootste partij in de Eerste Kamer (twaalf zetels). In mei volgden verkiezingen voor het Europese Parlement (met Derk Jan Eppink als Forum-lijsttrekker).

De avond voor de Europese verkiezingen ging Mark Rutte alsnog in debat met Thierry Baudet. Opeens stelde Baudet een op het oog weinig politieke vraag: ‘Wanneer heeft u voor het laatst gehuild om iets dat in uw privéleven is gebeurd?’

Was die vraag bedoeld om Rutte te ontregelen? Het pakte uit als een boemerang. Rutte gaf namelijk gewoon antwoord: bij de overlijdens van zijn vader, zijn broer en recent zijn oudste zus. Baudet leek dat niet te hebben verwacht. Hij vroeg wanneer dat laatste was. Dat bleek vier maanden geleden. Waarop Baudet met de mond vol tanden stond en het studiopubliek omzwaaide richting Rutte.

Voor Groot-Brittannië de EU verliet beschikte Nederland over 26 zetels in het Europese Parlement. De VVD won een zetel en kwam uit op vier. Forum behaalde drie zetels. Knap voor een debuterende partij, maar een lager percentage dan twaalf van 75 Eerste Kamerzetels. Waarbij aangetekend moet worden dat tussen die twee verkiezingen een medeoprichter van Forum, Henk Otten (enkele maanden later verliet hij de partij), in NRC Handelsblad kritiek uitte op Baudet. Die interne verdeeldheid zal nadelig zijn geweest voor de verkiezingsuitslag.

Zwaktebod of angst?

Dan blijft het gegeven dat in 2019 het een-op-eenduel tussen premier Rutte en de nieuwkomer op rechts gunstig uitpakte voor de VVD. Een ervaren bestuurderspartij zou opgewassen moeten zijn tegen uitdagers die zichzelf nog moeten bewijzen. Indien ‘bepaalde geluiden’ geen podium zouden verdienen: de VVD wilde wel in debat met de, ook binnen rechts, omstreden PVV van Geert Wilders.

JA21 en BBB lijken de VVD meer dwars te zitten dan de rechts-liberalen openlijk toegeven. Afgelopen november nodigde de plaatselijke VVD-afdeling economieminister Mickey Adriaansens uit. Zij woont in een buurgemeente. Beide plaatsen bevinden zich in het Gooi, een thuisregio voor de VVD. Een zaal vol mensen die elkaar waarschijnlijk niet enkel kenden van partijbijeenkomsten, maar ook van het hockeyveld, van de traditionele studentenvereniging en van vergelijkbare werkervaring in het bedrijfsleven. Een warm VVD-bad.

Even kwam de nieuwe Eerste Kamer ter sprake. Als de huidige coalitie daarin geen meerderheid haalt, moet steun worden gezocht bij andere partijen. Een aanwezige, die zeventien jaar raadslid is geweest (zij is nog steeds mijn moeder), vroeg of misschien gedacht werd aan JA21. De minister stapte meteen over naar een ander onderwerp. Zo snel, dat een gevoelige snaar geraakt leek.

JA21 en BBB schieten namelijk onder de duiven van de VVD. Op de eerste en derde plaats van de BBB-Eerste Kamerlijst staan zelfs twee oud-VVD-politici. Lijsttrekker Ilona Lagas was afgelopen zondag te gast in het rechtse praatprogramma WNL Op Zondag.

Erg consequent is de VVD niet. Zondag 26 februari schuiven zes Eerste Kamerlijsttrekkers aan in WNL Op Zondag (10 uur, NPO 1, afgelopen voor De zevende dag begint). En dat betekent dat Edith Schippers (VVD) en Annabel Nanninga (JA21) elkaar alsnog treffen. In een programma voor rechtse kijkers en kiezers.