Referendum over Oekraïne of over EU?

Op 6 april gaat Nederland weer naar de stembus. Dit keer gaat het om het associatieverdrag tussen de Europese Unie en Oekraïne. Het is een raadgevend referendum dat het standpunt van Nederland mede moet bepalen. De kosten van dit referendum bedragen ruim 30 miljoen euro.

Sinds 1 juli 2015 is de Wet Raadgevend Referendum van kracht. Over nagenoeg elke wet kan een referendum worden  georganiseerd. De procedure is betrekkelijk eenvoudig. Binnen vier weken nadat een wet in de Staatscourant is gepubliceerd moeten 10.000 kiesgerechtigden om een referendum vragen. Als deze aanvraag door de Kiesraad is geaccepteerd moeten 300.000 kiesgerechtigden het verzoek binnen de zes weken ondersteund hebben. GeenPeil, de organisator van dit referendum, slaagde erin 427.000 rechtsgeldige verzoeken te verzamelen.

Het referendum heeft rechtskracht als minimaal 30% van de kiesgerechtigden hun stem komen uitbrengen. Is de meerderheid van de stemmen tegen dan kan de regering de wet intrekken, of ze kan het opnieuw bij het parlement indienen. Het blijft een raadgevend referendum.

Behoefte

Opinieonderzoekers verwachten een opkomst tussen de 24 en 37%. Van deze mensen zullen 50 tot 60% tegen het associatieverdrag stemmen. Erg verrassend is dit niet, want al sinds jaar en dag wil ongeveer de helft van de Nederlanders minder ‘buitenlanders’, ‘allochtonen’ en moslims.

Uit onderzoek blijkt verder dat zo’n 35% van de Nederlanders vindt dat het verdrag moet worden afgestemd om te voorkomen dat Oekraïne op termijn lid van de EU wordt. Het zijn vooral lager opgeleiden die tegen een dergelijk lidmaatschap zijn. Hoe vaak Mark Rutte ook zegt dat Oekraïne geen lid van de EU zal worden, een derde van de Nederlanders gelooft hem gewoon niet.

Kennelijk voldoet het referendum aan een behoefte. De mensen willen met de politiek mee praten en mee beslissen. Dit zie je ook bij de inspraakavonden in nagenoeg alle Nederlandse gemeenten over de komst van centra voor asielzoekers.

Het initiatief voor dit raadgevend referendum is genomen door het Burgercomité-EU, de weblog GeenPeil en het Forum voor Democratie. Deze organisaties zijn tegen de Europese Unie en voor het uittreden van Nederland uit de EU. 

Politieke verdeeldheid

De landelijke politiek is verdeeld over het associatieverdrag.

De links-radicale SP is tegen. Ze houdt de regering in Kiev verantwoordelijk voor ernstige schendingen van de mensenrechten en voor het plegen van oorlogsmisdaden. Verder vindt de SP Oekraïne te corrupt om er miljarden euro’s aan EU-subsidies aan over te maken. Laat de EU eerst maar eens de crisis in eigen huis oplossen, vindt de partij.

De PVV – de partij van Geert Wilders – is tegen ‘Europa’ en tegen alles wat uit Brussel komt, dus ook tegen dit verdrag.

De Partij voor de Dieren is tegen, net als de vakbond voor pluimveehouders, omdat ze bang zijn voor een hausse aan Oekraïense plofkippen in de schappen van de supermarkten.

De rechts-liberale regeringspartij VVD is voor het associatieverdrag omdat het de handelsbetrekkingen met Oekraïne zal versterken. Dit kan weer leiden tot meer welvaart en democratie in de Oekraïne. Voor onze export is het ook niet zo slecht want er wonen 45 miljoen mensen. Daar kan een hoop aan verkocht worden.

Het christendemocratische CDA is voorstander van het verdrag omdat daardoor de EU Oekraïne kan helpen de corruptie te bestrijden. Bovendien kan de EU helpen bij het opbouwen van een stabiele, democratische rechtsstaat.

Ook GroenLinks, de linksliberale D66, de sociaaldemocratische PvdA en Christen Unie zijn voor het verdrag.

Obstructie?

Mede-initiatiefnemer Bart Nijman van GeenPeil is er voorstander van dat alle grote Europese besluiten die onderworpen kunnen worden aan een raadgevend referendum voortaan aan de burger voorgelegd worden. Het is niet de bedoeling dat er voor elk ‘wissewasje’ een referendum wordt aangevraagd. Volgens Nijman gaat het niet om ‘een obstructie van de democratie’, maar om een versterking. De bevolking moet bij de besluitvorming betrokken blijven. Het referendum gaat volgens hem niet zozeer over het associatieverdrag tussen de Europese Unie en Oekraïne, maar meer over de toekomst van de EU en de staat van de Nederlandse democratie. ‘Bij een “nee” bepaalt het kabinet wat de democratie in Nederland nog waard is.’

Nexit

Vanwege het Nederlandse referendum is het associatieverdrag afgelopen januari niet in werking getreden. Alle lidstaten van de EU moeten het verdrag ratificeren. De Nederlandse regering wacht de uitkomst van het referendum af. Wat de regering gaat doen als Nederland het verdrag afwijst is onduidelijk. Ook is het onduidelijk wat er gaat gebeuren als de Nederlandse regering het verdrag wel degelijk ratificeert.

In Rusland hopen ze dat de EU de banden met Oekraïne niet verder aanhaalt, dat Nederland dus tegen het verdrag gaat stemmen. GeenPeil als verdediger van Ruslands belangen? GeenPeil is helemaal niet tegen een akkoord met Oekraïne. GeenPeil wil het afstemmen van het akkoord gebruiken om het uittreden van Nederland uit de EU op termijn te kunnen afdwingen.

Wellicht is het organiseren van een raadgevend referendum een effectieve methode om de verdere ontwikkeling van de Europese Unie in de toekomst te blokkeren.

Of, zoals een verstokt democraat in een ingezonden brief in NRC Handelsblad schreef: ‘Ga niet naar dit correctief referendum. Bind jezelf aan de mast zoals Odysseus bij het passeren van de Sirenen.’

Foto: (c) geenstijl.nl