Ringland en de stadspoorttol

Het burgerproject Ringland met de plannen voor het overkappen van de Antwerpse Ring om er ruimte voor groen en woningen te scheppen, spreekt tot de verbeelding en dwingt politieke partijen hopelijk tot nadenken over de lange termijn. Toch moet Ringland opletten dat ondoordachte voorstellen zoals de ‘stadspoorttol’ niet het draagvlak voor de overkapping ondermijnen.

Wie de debatten en de studies over de toekomst van de steden volgt, kan moeilijk ontkennen dat Ringland een verleidelijk recept op tafel legt. De uitdagingen van de grote steden zijn: huisvesting voor de groeiende bevolking; het ontwarren van de verstikkende en lawaaierige mobiliteitsknoop en het gebrek aan groene openbare ruimte. De kracht van Ringland is dat het een wervend project naar voor schuift dat op al die terreinen perspectief voor dertig jaar biedt. Bovendien weet men dit in enkele krachtige beelden te gieten. Dat is niet niks.

Prikkelend is ook de combinatie van meer en betere openbare ruimte en het concept van ‘stadstol’. Het studiebureau IDEA Consult stelt in opdracht van Ringland voor om de gigantische investeringen en werkingskosten voor het ‘tiende district’ (5,6 miljard euro op dertig jaar) grotendeels te financieren met een stadstol voor wagens en vrachtwagens die tijdens de kantooruren het stadsgebied binnenrijden. Men hoopt deze extra heffing aanvaardbaar te maken door een daling van verkeer, waardoor zij die zich verplaatsen minder zouden lijden onder congestie en tijdsverlies.

De technisch relatief eenvoudige ‘stadstol op verkeer’ wordt overal ter wereld steeds meer door lokale overheden naar voor geschoven. Ook in België. Want wie gelooft nog dat de drie gewesten op halflange termijn samen een algemene slimme kilometerheffing voor particuliere voertuigen zullen invoeren (zoals voor de vrachtwagens)? Men moet alleen maar de vernietigende politieke reacties in Wallonië overlopen op het proefproject ‘rekeningrijden in de Gen-zone’ van 2014. Door veel minder druk van files en fijn stof is er in Wallonië amper politiek draagvlak voor voluntaristische maatregelen. Ook op vlak van mobiliteit lopen er breuklijnen dwars doorheen België.

Het koppelen van het uitdagend verhaal van Ringland aan een stadstol lijkt nochtans een riskante zet. In heel wat steden werd een stadstol of een congestion charge weggestemd door de bevolking (de burgerdemocratie waarop Ringland zo hamert). Zo werd een toekomstproject voor Manchester in 2008 door de bevolking verworpen. Ook in Londen werd de ‘Westers Extension Zone’ door 67 procent van de bewoners weggestemd en in 2010 verwijderd. Burgerdemocratie is een mooi ding. De ervaring leert echter dat die burger uiteindelijk vooral vraagt: ‘what is in it form me?’

Ringland verwijst regelmatig naar de congestion charge in Londen als voorbeeld. Die vergelijking gaat echter niet op. In Londen is een zogenaamde ‘zonale belasting’ ingevoerd waarbij alle verplaatsingen in een zone worden belast. Ringland stelt een ‘cordontaks’ of ‘stadspoorttaks’ voor. Bij de zonale belasting betaalt iedereen mee, ook de stadsbewoner die zich in zijn stad met de auto verplaatst. Bij een stadspoorttaks gaat het vooral over de bezoeker van de stad.

Door te kiezen voor zo’n stadspoorttaks geeft Ringland de indruk dat de stadsbewoners meer ademruimte en groen willen, maar dat anderen daarvoor moeten betalen (men spreekt van een ‘stadsbonus’). De wortel van een beter mobiliteit die men daarbij voorspiegelt, is wellicht een illusie, zo leren verkeersimulaties in andere steden. Een van de problemen van ‘stadpoortaksen’ is dat die inderdaad het binnenkomende verkeer verminderen, maar dat de vrijgekomen capaciteit al gauw door intern stadsverkeer wordt opgevuld.

Om echte mobiliteitseffecten te genereren, is een zonale heffing nodig waarbij, zoals in Londen, iedereen meebetaalt, ook de Antwerpenaar. Samen uit samen thuis. Dit zal zo’n maatregel en de mooie perspectieven van Ringland ongetwijfeld al meer aanvaardbaar maken. De lasten worden beter gespreid en er zullen sterkere positieve mobiliteitseffecten optreden. Mee opdraaien voor de kosten van de legitieme groene droom ligt misschien iets gevoeliger voor de binnenstedelijke en progressieve achterban van Ringland. Maar dit mag niet onoverkomelijk zijn voor mensen en voor politieke partijen die zeggen te staan voor duurzaamheid en de kracht van verandering.

Afbeelding © Ademloos.be

Chris Ceustermans is auteur en observator van het stedelijk leven in Antwerpen en Brussel. In 2014 verscheen bij WPG-Manteau zijn roman ‘De Boekhandelaar’. In september 2015 verschijnt zijn roman: Koude Oorlogsdromen. http://deboekhandelaar.com/