Een opgeheven middenvinger tegen de Haagse bubbel: zo werd de klinkende verkiezingsoverwinning van de Nederlandse BoerBurgerBeweging (BBB) door de analisten omschreven. Van nul naar 17 kamerzetels: je hoeft geen groot politicoloog te zijn, om te zien waar die vandaan komen.

Zeker niet van links (GroenLinks, PvdA, D66), dat blijft zowat status-quo. De VVD van minister-president en politieke kat met negen levens Mark Rutte houdt ook betrekkelijk goed stand. De verliezers zijn de christelijke regeringspartijen CDA en Christen-Unie plus D66, enkele kleine protestpartijen, en vooral natuurlijk het Forum voor Democratie, dat van 12 naar 2 de dieperik inzakt. De PVV van Geert Wilders ontsnapt de dans en blijft netjes gelijk op 5 zetels.

Het grote ongenoegen

Bron: NOS

Let wel: dat is een prognose, de verkozen statenleden moeten op 30 mei definitief voor de samenstelling van de Eerste Kamer stemmen. Noteer ook dat een flink deel van Nederland, waar geen stemplicht geldt, gewoon thuis bleef: 41,7 procent wou er zijn kot niet voor uit komen, dat cijfer is misschien ook veelzeggend.

Den Haag piekert zich momenteel suf over de vraag hoe die opstoot van ongenoegen moet geïnterpreteerd worden. Afgezien van de drie zetels die Forum-afsplitsel Ja21 in de wacht sleepte, toont een blik op de tabellen dat een flink aantal rechtsdraaiende Nederlanders de kibbelpartij van Thierry heeft omgeruild voor de anti-stikstofbeweging van Caroline (spreek uit carolain) van der Plas. Want dat was natuurlijk de grote hefboom: de perikelen rond de nieuwe strenge stikstofnorm, die natuurgebieden beschermt ten nadele van de veeteelt, die in Nederland nog intensiever is dan bij ons. De boeren zijn kwaad, maar Caroline slaagde erin om deze boosheid te transponeren naar een veel groter antipolitiek ressentiment. Met de omgekeerde Nederlandse vlag als symbool.

In dat opzicht was de hybride doelgroepconstructie boeren/burgers electoraal een briljante zet. Caroline van der Plas is gepokt en gemazeld in de agro-industrie en meer bepaald de vleessector, waar ze als journaliste in vakbladen actief was. Nederland heeft geen BoerenBond, maar de agro-industriële lobby die ze vertegenwoordigt heeft er wel wat van. Volgens sommige kwatongen zou ze zelfs een stropop zijn van de chemiereus Monsanto. Feit is dat haar strategisch vernuft niet moet onderschat worden, en dat haar imago van recht-voor-de-raapse volksvrouw zorgvuldig is uitgekiend.

Nostalgische landelijkheid

Caroline van der Plas arriveert in Den Haag op haar tractor

Het ideologisch kader waarbinnen de BBB kiezers aanspreekt en communiceert, is alleszins flou, zoals analisten hier al opmerkten. Het is een beetje warm en koud blazen. De BBB is pro Europees, vooral op economisch vlak, maar tegen de politieke betutteling vanwege de ‘Brusselse bubbel’. Ze wil wel groene duurzaamheid, maar ook weer niet teveel reglementitis daar rond. Opvallend is ook dat het rechts-identitaire discours tegen migratie niet wordt gevolgd: het heet dat legale migranten welkom zijn ‘als ze werk en een onderkomen hebben’. Aan de socio-culturele spanningen of enige omvolkingstheorie lijkt Caroline geen boodschap te hebben. Ooit nam Van de Plas nogal stout stelling voor de échte zwarte Piet, nu beweert ze daar afstand van genomen te hebben.

De kernwaarden die op de missiepagina van de partij worden opgesomd, zijn bepaald wollig en zouden wij zelfs tsjeverig noemen: respect voor elkaar, wees authentiek en positief, ga eerlijk met elkaar om, tot en met het Bond-Zonder-Naam-achtige motto ‘doe een ander niet aan wat je zelf niet wil’. Tja, wie is het daar nu niet mee eens. Deze etalage van Hollandse burgerdeugden wordt handig opgesmukt met een parfum van nostalgische landelijkheid, de drang naar het ongerepte en het zuivere. Terwijl, laten we het toch niet vergeten, mevrouw van der Plas in de eerste plaats rijdt voor de agro-lobby.

Een bijgaand grafiekje van De Volkskrant maakt alleszins veel duidelijk: de BBB scoort niet alleen goed op het platteland, maar ook in matig tot sterk verstedelijkte gebieden, inclusief de randstad. Wat hebben deze mensen met landbouwproblematiek of stikstofbesognes? Weinig. Blijkbaar is de heruitgevonden ‘romantische’ band tussen burgers en boeren een aanlokkelijk perspectief, in een tijd dat iedereen het alsmaar heeft over de klimaat- en de energietransitie.

Het zou daarbij de moeite lonen om een leeftijdsanalyse te maken van het BBB-electoraat. Mijn buikgevoel zegt: in hoofdzaak 50+. Van gesetteld tot gepensioneerd, boomers, burgers met een eigendompje, maar dus ook stadsbewoners die heimwee hebben naar het goede oude Holland en zijn koetjesrepen.

Een Vlaamse BBB?

De stikstofcrisis was en is de perfecte kapstok om heel dat Gesundes Volksempfinden te capteren en electoraal te verzilveren. Logisch dat bij ons de CD&V bloedgeil wordt als ze naar het Nederlandse fenomeen kijkt. Stel je voor, een partij met landelijke wortels die weer een echte volkspartij wordt, zoals in de jaren ’50 en ’60!

Helaas voor Sammy Mahdi startte daags na de Nederlandse verkiezingen boerendochter Tine Hermans al de facebookpagina BoerBurgerBelangen op, die het initiatief van Caroline van der Plas in Vlaanderen wil introduceren. Mevrouw Hermans wil ook wel surfen op de antipolitieke golf, maar heeft nu al aangegeven dat ze samenwerking met de CD&V wel ziet zitten. Tja. In de voorbije stikstofcrisis heeft het VB anderzijds geen gelegenheid laten voorbijgaan om zich aan de kant van de boer en de boerin te scharen. En Vlaanderen is Nederland niet. Wij hebben een sterke anti-establishmentpartij die een groot deel van de Vlaamse grondstroom blijft aanspreken. Het deeg van anti-belgicisme, rechts-identitair nationalisme en wat links-sociale ingrediënten voor de kleine Vlaming pakt nog altijd uitstekend. Politieke aardschokken zoals in Nederland, daar kijken wij niet meer van op. Bij ons heet het een ‘zwarte zondag’.

Het Vlaams Belang moet er dus zijn slaap niet voor laten: daarvoor is het politieke handelsfonds van deze partij veel te sterk. De CD&V daarentegen…  De afkeer van Vivaldi, de schandalen rond de politieke zelfbediening, het gemodder van de Vlaamse regering, en daar bovenop natuurlijk de federale asielcrisis, het zijn vaste angels die de antipolitiek voeden. Wij hebben geen Haagse bubbel maar een Brussels moeras, binnen een natie die er steeds minder een is. Ik krijg dat zelfs amper nog uitgelegd aan Nederlanders die me blijven aanspreken als ‘Belg’.

De moraal van het verhaal blijft, dat een politiek systeem maar gezond is, als burgers een vluchtheuvel vinden in een anti-establishmentpartij, die de fameuze bubbel doorprikt en de elites de stuipen op het lijf jaagt. De antipolitiek is de echte democratie, de politiek is theater, duur betaald theater met acteurs die graag aan zelfbediening doen in de coulissen.

Mijn boek Kakistocratie gaat daarover. Ik herlees het zelf met verbazing: hoe de realiteit altijd de voorspelling nog overtreft als het over politiek gaat. Op naar de aprilse grillen.