JavaScript is required for this website to work.
Europa

Ruimtelijke wanorde in Italië

Niet het noodweer maar het gebrek aan ruimtelijk ordening veroorzaakt menselijke en materiële schade.

Philip Roose10/11/2018Leestijd 4 minuten

Ruimtelijke wanorde in Italië

Ruimtelijke wanorde in Italië

foto © Reporters

Het grootste probleem van Italië is niet de klimaatverandering, maar de illegale woningbouw en de ruimtelijke wanorde als gevolg daarvan.

Aangeboden door de abonnees van Doorbraak

Dit gratis artikel wordt u aangeboden door onze betalende abonnees. Als abonnee kan u ook alle plus-artikelen lezen. Doorbreek de bubbel vanaf €4.99/maand.

Ik neem ook een abonnement

Door de gevolgen van zware regenval vielen er afgelopen week tweeëndertig doden in Italië. Van het uiterste noorden tot het verre zuiden veroorzaakte het noodweer grote materiële en menselijke schade. In Veneto wordt de schade geschat op een miljard euro en in Friuli zijn tot veertien miljoen bomen, vooral de kwetsbare fijnsparren, omver gewaaid. Het zal niet minder dan tachtig jaar duren om die bossen te herstellen. In Sicilië beschadigden overstromingen en hagel een groot deel van de landbouwgrond en -productie, vooral in de citrussector. Niet de klimaatverandering maar de slechte ruimtelijke ordening en gebrek aan onderhoud van de Italiaanse ​infrastructuur zijn hier de grote boosdoener. In Italië bouwde men de laatste vijftig jaar niet alleen waar het niet mocht of kon, maar ook veel te veel en vooral te slecht. Dit alles verhoogde het risico tot aardverschuivingen en overstromingen, waardat het voordien niet of nauwelijks bestond.

Zwarte economie

Een van de belangerijkste oorzaken van van de illegale bouw in Italië is de zwarte economie. Het bouwen van een huis zonder vergunning kost ongeveer de helft van een woning waarbij alle papieren in orde zijn. De bouwmaterialen worden aangekocht zonder factuur en zijn dus goedkoper. De arbeiders werken in het zwart, zonder sociale bescherming of respect voor de veiligheidsnormen. De bouwplannen, als die er al zijn, worden opgemaakt door de aannemer in plaats van een erkend architect. Men respecteert daarbij nauwelijks de wettelijke bouwverplichtingen. Deze illegale woningbouw is dus niet alleen concurrentievervalsing voor zij die wel de regels te volgen, maar ook nog eens gevaarlijk in een land geteisterd door aardbevingen.

Amnestie

Officieel bestaan de huizen niet waardoor ze ook niet gecontroleerd kunnen worden. Daarenboven betalen de eigenaars geen onroerende voorheffing. In eender welk beschaafd land zou men een illegale woning gewoon afbreken. In Italië niet. Integendeel, om de zoveel jaar veegt een linkse of rechtse regering de spons over een aantal bouwovertredingen na het betalen van een boete. Naargelang de grootte van het begrotingstekort groeit ook de vergevingsgezindheid. De laatste grote amnestie werd in 2003 doorgevoerd door de regering-Berlusconi, toen gesteund door de Lega Nord. Ook dit jaar bereidt de regering-Conti, op vraag van Matteo Salvini een soortgelijk initiatief voor, al stribbelt de Vijfsterrenbeweging nog wat tegen.

Het algemeen pardon van Berlusconi deed de Italianen echter niet minder zondigen. De voorbije vijftien jaar steeg het aantal illegale bouwwerven explosief. Volgens ISTAT, het Italiaans Instituut voor statistiek, werden in 2008 iets meer dan negen procent van de nieuwe woningen in Italië zonder vergunning gebouwd. In 2014 was dit reeds gestegen tot boven de zeventien procent, en een jaar later zelfs tot bijna 20 procent. Hoe zuidelijker men gaat, hoe groter het probleem. In de regio’s Molise, Campanië, Calabrië en Sicilië schat Legambiente, de belangrijkste Italiaanse natuurvereniging, dat in de periode 2012-2014 veertig tot zestig procent van de nieuwbouw illegaal werd neergezet. Volgens de Cresme, het Italiaans onderzoekscentrum voor de bouwsector, zou het totaal aantal woningen zonder vergunning in Italië vandaag zo’n 258.000 bedragen.

Slopen

Ook het aantal slooporders daalt naarmate men zuidelijker gaat. Tussen 2001 tot 2011 werd slechts iets meer dan tien procent van de 47.760 slooporders daadwerkelijk uitgevoerd. Een percentage dat tot vier procent daalt in de provincie Napels en aan nul grenst in Reggio Calabria en Salerno. De oorzaken zijn meestal langdurige juridische procedures, een bureaucratie en administratie die op alle mogelijke manieren dwarsligt, en gemeenten die geen geld hebben om de afbraakwerken voor te schieten. Lokale politici knijpen ook al eens een oogje dicht, vooral dan in de nabijheid van verkiezingen. In Palma di Montechiaro verkoos de burgemeester in januari 2017 om die reden af te treden. Dit Siciliaanse dorpje in de buurt van Agrigento telt maar liefst 9.998 illegaal gebouwde woningen of bijna een per twee inwoners. Ook de twee gezinnen die verdronken in Casteldaccia, woonden in een huis dat reeds tien jaar geleden gesloopt had moeten worden.

Burgemeesters die wel slooporders uitvoeren, riskeren in sommige regio’s ook fysiek geweld door de eigenaars of georganiseerde misdaad. Volgens een wet uit 2001 kunnen de gemeenten elke illegale woning die niet door de eigenaar wordt gesloopt, confisqueren. Vandaag gebeurt dit slechts in ongeveer drie procent van de gevallen. Soms door het gebrek aan kennis van de wetgeving, meestal moedwillig. In sommige gevallen blijven de inwoners ook na de confiscatie in het huis wonen, met officieuze toestemming van het gemeentebestuur. In Caltagirone opende de Guardia di Finanza daarom bijvoorbeeld een onderzoek naar een familie die op die manier sinds 1996 in een verbeurd verklaard huis verblijft.

Gevaar

De illegale woningbouw aan het strand of in natuurgebieden verminkt niet alleen het landschap, in sommige gevallen is het zelfs gevaarlijk. In een land waar 91 procent van het grondgebied onderhevig is aan hydrogeologische instabiliteit, kan het negeren van de ruimtelijke ordening levensgevaarlijk worden. Kleine beekjes worden in enkele minuten dodelijke modderstromen, die niets of niemand ontzien op hun weg. Daarnaast is heel het Italiaanse schiereiland ook onderhevig aan seismologische activiteit. Wanneer woningen niet gebouwd worden volgens de geldende regels en met de nodige vergunningen, vallen ze bij de minste beweging van de aarde als kaartenhuisjes in elkaar. Zo vielen er in Ischia twee jaar geleden bij een relatief kleine aardbeving van 4.0 twee doden en tientallen gewonden.

Wetteloosheid

Het grootste probleem van Italië is vandaag niet de klimaatverandering of aardbevingen maar het feit dat de bouwwetten en de ruimtelijke ordeningsplannen nog steeds niet worden gerespecteerd. Daarenboven sluit de lokale en nationale politiek uit opportunisme en gemak nogal snel de ogen voor overtredingen uit het verleden. De infrastructuur werd bovendien meestal slecht aangelegd en vandaag in het door financiële moeilijkheden geplaagd land niet of nauwelijks onderhouden. Dit maakt het kwetsbaarder bij extreme meteorologische evenementen, zoals bij de instorting van de Ponte Morandi in Genova. Het wordt tijd dat de Italianen dringend eens in de spiegel beginnen kijken in plaats van te wachten op de volgende aangekondigde tragedie, een nieuwe zoektocht naar zondebokken en grote beloftes van politici ‘dat het nooit meer mag en zal gebeuren!’.  Al lavoro!

Philip Roose (1979) studeerde geschiedenis in Leuven en Granada en marketing en management in Parma. Hij woont in Catania (Sicilië) en exporteert Italiaanse wijnen. Samen met Joost Houtman schreef hij het boek 'Bella Figura: Waarom de Italianen zo Italiaans zijn?' (Uitgeverij Vrijdag; verschijnt 31 mei 2018).

Meer van Philip Roose

Woorden scheppen de realiteit, of toch de perceptie ervan. Philip Roose over de instrumentalisering van taal.

Commentaren en reacties