Russen torpederen De Standaard en NRC

Voor de vijanden van een luie zonvakantie was er goed nieuws. Broederlijk zouden lezers van De Standaard en NRC Handelsblad in mei samen varen over de Zwarte Zee. Aan boord masseerden zeven experts dan hun hersenen. Vijf Nederlanders en twee Vlamingen: Doorbraak-medewerker Dirk Rochtus en Marc Reynebeau. De reis is afgelast door de Krimkwestie. Het aanbod van NRC Handelsblad en De Standaard sloeg aan: 300 Nederlanders en 50 Vlamingen schreven in voor de studieuze cruise in de Zwarte Zee met uitstappen in Griekenland, Turkije, Georgië Rusland en Oekraïne. Universitair docent Dirk Rochtus en journalist Marc Reynebeau vormden aan boord de Vlaamse faculteit. De Nederlandse bollebozen waren Alexander Rinnooy Kan, Fik Meijer, Hubert Smeets, Joyce Roodnat en Henk van Os. Dirk Rochtus: ‘Het reisbureau waar NRC Handelsblad mee samenwerkt benaderde mij via De Standaard want de beide kranten organiseerden samen de rondvaart. Gezocht werd naar een deskundige voor Turkije. Ik zou vier lezingen verzorgen: twee over het binnenlandse beleid van Turkije en twee over het buitenlandse beleid en dat terwijl wij vaarden langs de Turkse kust.’

Dirk Rochtus heeft boeken en artikelen op zijn actief over Turkije. Het land is één intellectuele passie van Dirk Rochtus, Duitsland een tweede. Hij lag mee aan de basis van een academisch centrum voor Duitslandkunde in Antwerpen, dat later omwille van de financiering de deuren sloot. Dirk Rochtus leerde Turkije kennen via Duitsland: ‘Ik studeerde in Bonn als jonge snaak en geraakte bevriend met een Turkse medestudent. Lang verloor ik hem uit het oog maar in de jaren negentig werd ik door hem uitgenodigd voor lezingen in Ankara, een week nadat Koerdenleider Öcalan opgepakt was. Er waren aanslagen, er was chaos en het werd een heel persoonlijke belevenis. Boeiend aan de kennismaking met Turkije was de relatie van die staat met Duitsland. De modernisering van Turkije kende een Pruisische aanpak door de militairen en ambtenaren die Berlijn naar Klein-Azië stuurde. Voor de Duitsers speelde de geopolitiek een grote rol, met een spoorweg van Berlijn naar Bagdad die Azië en Oostelijk Afrika op een eigen manier kon ontsluiten voor Duitsland. De Turken zijn de Pruisen van Klein-Azië. In 1933 emigreerden Duitse joden, liberalen en linkse politici, op de vlucht voor Hitler, naar Turkije, en zij waren welkom.’

Dirk Rochtus is docent internationale politiek en docent Duitse geschiedenis aan de Faculteit Letteren van de KU Leuven, campus Antwerpen. In mei 2014 varen langs Turkije zou gepast geweest zijn. Dirk Rochtus: ‘Binnenlands heerst chaos en het buitenlands beleid is eveneens mislukt, Erdogan wilde geen problemen met de buren, en daar zit hij volop in, onder meer in Syrië. De Turkse premier vertoont de autoritaire trekjes van Vladimir Poetin.’

Bij het aantreden van Recip Erdogan in 2002 werd gevreesd dat Turkije een tweede Iran zou worden, met een harde islamisering. Dat schrikbeeld is tot vandaag niet bewaarheid, alhoewel de democratische ingesteldheid van de AK-leiders meer en meer een wassen neus blijkt te zijn. Dirk Rochtus: ‘Er was al langer sluipende islamisering en het autoritarisme neemt toe. Maar niemand had gedacht bij zijn aantreden dat Erdogan drie verkiezingen op rij zou winnen, dus ook in 2007 en in 2011. Is het succes naar zijn hoofd gestegen? In ieder geval heeft het Westen verkeerde besluiten getrokken uit de schijnbare continuïteit, tot voor kort dan toch, van de democratie. De AK-partij werd zelfs vergeleken met de Duitse CSU en andere Europese christendemocratische partijen en in de context van de Arabische Lente klonk het dagelijks op radio, televisie en in publieke debatten, zie, de islam en de democratie gaan samen, kijk naar Turkije dat moderniseert en de democratie omhelst. Die illusie zijn we kwijt.’

Dirk Rochtus pleitte tien jaar geleden voor de toetreding van Turkije tot de EU: ‘Dat was bijna de ijver van de bekeerling. Er was toen nog geen machtige AK-partij en ik vertoefde bij de kemalistische elite, meestal fijne en moderne mensen die Westers georiënteerd waren.’ 

Foto: (c) Doorbraak