JavaScript is required for this website to work.
post

Schip van Theseus

Doorbraak redactie30/10/2011Leestijd 3 minuten

Omdat ze Theseus als de stichter van hun stadsstaat beschouwden, zadelden de Atheners hem op met de meest onwaarschijnlijke tochten over de Egeïsche zee: de ene keer met de Argonauten, dan weer tegen de Minotaurus of tegen de Amazonen. Zijn schip kreeg het dan ook zwaar te verduren. Het moest zo vaak worden vertimmerd dat uiteindelijk elke plank, elk zeil, elke mast en roeiriem vervangen waren – totdat er ten slotte sprake was van een totaal nieuw schip.’Het schip van Theseus’ is dan ook een van die typische paradoxen geworden die we uit de oudheid hebben geërfd, en die op niet minder dan identiteit slaan. Kan je twee keer door dezelfde rivier waden?

Aangeboden door de abonnees van Doorbraak

Dit gratis artikel wordt u aangeboden door onze betalende abonnees. Als abonnee kan u ook alle plus-artikelen lezen. Doorbreek de bubbel vanaf €4.99/maand.

Ik neem ook een abonnement

In zijn verzameling columns en essays Werkbare waarden gebruikt Bart De Wever dit beeld in een stuk over multiculturaliteit, identiteit en leidcultuur. De publieke cultuur in Vlaanderen, schrijft hij, is als dat schip. ‘Terwijl ieder onderdeel ervan voortdurend wordt vernieuwd, blijft het voor alle opvarenden een veilig en herkenbaar vehikel’. Wie zijn columns een beetje heeft gevolgd, weet dat achter dit beeld diepe overtuigingen schuilgaan over evolutieve, collectieve identiteit en vooral over dynamische gemeenschapsvorming. Samen vormen ze de rode draad door drie jaar ‘columneren’, zoals men dat in Nederland zegt.

Over waarden schrijft De Wever niet zoveel. Hij is ook niet iemand die daar, zoals de Nederlandse waardenreddende politicus Balkenende indertijd, voortdurend zou op insisteren. Daarvoor is hij te weinig moralisator. Als we een woordenwolk op het hele boek zouden loslaten, dan kwam daar volgens mij als resultaat, doodgewoon en evident, de ‘gemeenschap’ uit als grootst gedrukte woord. Begin- en eindpunt van zijn beschouwingen, gemeenschappelijke noemer van zelfs zijn leukste stukjes over postmoderne cultuurverschijnselen. Al de rest is nevenverschijnsel.

Een groep verbeeldt zichzelf tot een gemeenschap. De ‘imagined community’ is cruciaal: niet verzonnen, niet ingebeeld, maar verbeeld. Dat doet de groep via een voortdurende, impliciete dialoog. Zo ontstaat de natie, die uiteindelijk het staatsgezag moet schragen. Het is duidelijk dat de structuur ‘België’ in dit dynamische schema niet meer past, want overheid en bestuur moeten gegrondvest zijn op deze democratisch gestichte gemeenschap, bij wie de politieke eindverantwoordelijkheid hoort te liggen. Dat is nu in Vlaanderen en België niet het geval.

Precies daarover polemiseert De Wever met vertegenwoordigers van twee ideologieën die elkaar lijken uit te sluiten, maar die elkaar vinden in de bestrijding van deze gemeenschapsidee: de neoliberale telgen van de Oost-Vlaamse liberale families, en de postmaoïsten van de Partij van de Arbeid. Het schitterende, speciaal voor dit boek geschreven nieuwe essay ‘Liberalisme en nationalisme’ is de vrucht van deze polemiek. De neoliberalen houden niet van de gemeenschapssoevereiniteit omdat ze in de geglobaliseerde wereld en in de kosmopolitische context slechts individuen laten gelden. En de PVDA’ers erkennen de gemeenschap niet omdat ze slechts klasse- en wereldcollectiviteiten wensen te onderscheiden. Of hoe hyperindividualisme en collectivisme tot een monsterverbond zijn gekomen. Daarom is de lectuur van de webstek Liberales en van het weekblad Solidair zo inwisselbaar. Telkens valt Vlaanderen er tussenuit. Het bestaat niet eens.

De gemeenschap die De Wever in dit boek herhaaldelijk ter sprake brengt, is een politicologisch begrip, dat inderdaad niet restloos samenvalt met de Belgische instelling die ‘Vlaamse Gemeenschap’ heet, en die gemeenschapsbevoegdheden heeft over persoonlijke materies, zowel in het Vlaams Gewest als in Brussel. Toch heet de Vlaamse Gemeenschap niet voor niets ‘gemeenschap’. Het is niet zomaar dat de Belgische staat ten onder gaat aan communautaire tegenstellingen. De schrijver heeft dus gelijk als hij op de gemeenschap de nadruk legt.

Daarom vind ik het des te wranger dit te moeten lezen op een ogenblik dat, als de zesde staatshervorming ook haar beslag krijgt, de instelling van de Vlaamse Gemeenschap haar begin van het einde beleeft. Het oude, onopgeloste Belgische compromis tussen drieledigheid van gewesten en tweeledigheid van gemeenschappen is hier definitief naar de gewesten gekanteld. De bicommunautaire Vlaamse gemeenschapsoptie heeft het pleit verloren. Ik vind het een gemis dat dit thema door de schrijver niet wordt aangeraakt, want er is nood aan slimme tactiek en verstandige strategie – dingen waarin De Wevers dubbeltalent ook goed is.

Meer lezen
Doorbraak-abonnees kunnen Werkbare waarden rechtstreeks bij Uitgeverij Pelckmans verkrijgen: € 18,50 inclusief verzendkosten. Bestellen kan via [email protected] of 03 660 27 20.

De redactieploeg van Doorbraak bestaat uit een grote groep redacteuren. Standpunten en andere artikelen kunnen verschijnen als "De Redactie". Uiteraard betekent dit niet dat al onze redacteuren per definitie aan deze standpunten gebonden zijn.

Commentaren en reacties