Schulz versus Merkel

De SPD’er Martin Schulz was van 2012 tot 2017 voorzitter van het Europees Parlement waarvan hij al sinds 1994 lid was. Met het oog op de verkiezingen voor de Bondsdag op 24 september 2017, benoemde de SPD hem op 29 januari 2017 als kandidaat–kanselier. Op 19 maart 2017 werd hij unaniem als partijleider verkozen. Rr was geen tegenkandidaat.

De zittende regering in Berlijn is een coalitie tussen de twee grootste Duitse partijen de CDU/CSU en de sociaaldemocratische SPD. Aan het hoofd staat bondskanselier Angela Merkel die naar een vierde ambtstermijn streeft. Voor de SPD is nu Martin Schulz de kandidaat-bondskanselier in plaats van Sigmar Gabriel, vicekanselier en minister van Buitenlandse Zaken in de regering Merkel.

Als nieuwe partijleider maakte Schulz onmiddellijk duidelijk dat hij van de SPD de grootste politieke formatie wil maken in de hoop later dit jaar Angela Merkel eindelijk van de troon te stoten. De slogan van Schultz luidt: “Tijd voor meer Gerechtigheid”. Een meer sociaal rechtvaardig regeringsbeleid dus. Zo wil hij een beter onderwijssysteem door meer overheidsinvesteringen in onderwijsinstellingen op alle niveaus inclusief kweekscholen. Hij vindt het loonverschil tussen leerkrachten in Oost- en West-Duitsland onaanvaardbaar en wil dat onverwijld wegwerken.

Schulz ontkent niettemin dat zijn beleid als bondskanselier een grote verschuiving naar links zou betekenen. Wel bestempelde hij de fiscale opvattingen van Merkel als uiterst onrechtvaardig, economisch onredelijk en samenlevingverdelend.

De jongste tijd had de SPD steeds minder vaart dan de CDU van Merkel. Op 2 februari bleek echter uit een peiling dat als de verkiezingen dan hadden plaatsgevonden Schulz 50% van de stemmen zou hebben behaald tegen slechts 34% voor Merkel. Een week voor het partijcongres kon volgens een andere peiling de SPD rekenen op 32% van de stemmen tegen 33% voor de CDU. Dit is een stijging met 15% sinds januari.

Dit Schulz-effect is echter uitgebleven bij de op 26 maart in Saarland gehouden deelstaatverkiezingen. De CDU behaalde er een ruime meerderheid. Twee redenen liggen voor de hand. De eerste is de populariteit van de CDU-politica Annegret Kramp-Karrenbauer, die sinds 2011 minister-president is van een CDU –SPD –coalitie. De tweede is dat, naar verluidt, Schulz dacht aan een mogelijke rood-rode meerderheid met de SPD en “Die Linke” de meest linkse partij in de Bondsdag. Zij stamt af van de “Sozialistische Einheitspartei Deutschlands (SED) ”in de voormalige DDR. Dat was voor vele kiezers wellicht een brug te ver. De SPD wil duidelijk niet nog eens tweede viool spelen in een grote coalitie met de CDU/CSU. Daarom tast Schulz na het Saarland debacle af of geen zogenaamde “verkeerslicht coalitie” mogelijk is: SPD ,Groen en de liberale “Freie Demokratische Partei” waarvan de kleur geel is. Zo’n coalitie bestaat al in de deelstaat Rijnland-Palts.

Als gewezen voorzitter van het Europees Parlement verbaast het niet dat Schulz als partijvoorzitter benadrukt dat hij als bondskanselier er zal op toezien dat Duitsland de EU niet voortdurend blijft bekritiseren voor alles wat in eigen land verkeerd loopt. Volgens hem zijn de belangen van Duitsland en die van de EU immers geenszins tegenstrijdig maar integendeel één en dezelfde.

De SPD nam ook afstand van de “Parti Socialiste (SP)”, haar traditionele Franse partner. Voor het Congres begon sprak Sigmar Gabriel de steun van de partij uit voor de centrumpoliticus Emmanuel Macron en niet voor Benoît Hamon, de presidentskandidaat van vooral de linker vleugel van de PS. Op 16 maart zat Gabriel in Berlijn nog in een debat waaraan ook Macron deelnam. Hij zag in Macron als president en Schulz als bondskanselier het ideale duo om samen een hoop noodzakelijke hervormingen in de EU door te voeren.

De partij “Alternative für Deutschland (AfD)” is tegen de EU is en tegen immigratie. Schulz sneerde dat hij haar niet zag als een alternatief maar als een schande voor Duitsland. Opmerkelijk is dat de kandidaat-kanselier af wil van de in 2014 door de NAVO aan elke lidstaat opgelegde verplichting 2% van zijn BNP aan defensie te besteden. Volgens hem zou dat de Duitse belastingbetaler de komende jaren 20 miljard euro kosten. Op 10 april verklaarde hij dat hij dit als toekomstig bondskanselier niet zag zitten. Als socialist was Schulz in Washington al niet bijzonder populair. Zijn terughoudendheid de Duitse defensiebegroting te verhogen zal hem daar beslist niet in dank worden afgenomen.

Merkel

Macron had op 16 maart een vrij lang onderhoud met Angela Merkel. Hij stelde zich voor als de meest pro-Europese Franse presidentskandidaat en benadrukte dat Frankrijk aan hervormingen toe is wil het de Duits-Franse as binnen de EU in stand houden. Uit zijn verklaringen na het onderhoud kon een goed verstaander afleiden dat hij bereid is Duitsland als EU-koploper te laten voorgaan.

Uiterlijk komt Merkel vaak over als een goedmoedige ietwat saaie tante. Onder dat mom schuilt evenwel een bikkelharde, machtsgeile politica met eigenbelang als vrijwel enig principe. De Bondskanselier gebruikt niet haar eigen naam Angela Dorothea Kasner maar die van haar eerste man van wie ze in 1982 scheidde. Zij is geboren in Hamburg.Haar vader was daar een lutherse dominee die in 1954 verhuisde naar het paradijs dat de communistische DDR voor hem was. Hij werkte nauw samen met de SED. Volgens hardnekkige geruchten was zijn dochter een informele medewerker van de STASI, de beruchte DDR-veiligheidsdienst. Haar schuilnaam zou Erika zijngeweest. Hoe dan ook oordeelde zij dat na het opdoeken van de DDR haar vaders naam politiek niet bruikbaar meer was. Zij liet hem dan ook gezwind vallen en koos voor het meer neutrale Merkel.

Zij duldt geen rivalen, niet in Duitsland en zeker niet in de CDU maar ook niet in de EU. Persoonlijk heeft zij het al drie ambtstermijnen “geschaft”. Of Duitsland en de EU op termijn daarmee gebaat zijn is nog maar de vraag.

Zij verkocht de Unie aan Erdogan zodra zij besefte dat de overstroming van Duitsland en de EU door migranten, politiek in haar nadeel speelde. De slogan “Wir schaffen das” ging prompt overboord. Geen sprake dus van meedogen met vluchtelingen maar van puur politiek eigenbelang. Zij beseft dat als Erdogan vóór de Duitse parlementsverkiezingen de Balkan–route opnieuw voor migranten opent, dit haar politiek einde betekent. Ruimte genoeg dus voor Erdogan om haar en gans de EU te chanteren iets waartoe hij na de uitkomst van de volksraadpleging op 16 april allicht meer dan ooit zal geneigd zijn. Merkels kompanen in de EU-instellingen zijn dan ook uiterst omzichtig bij het beoordelen van dit referendum dat op zijn zachtst uitgedrukt toch wel heel wat vragen oproept.

Een van haar betreurenswaardige exploten is de Brexit, omdat de Britten voor haar moeilijk te hanteren waren en zij zelf niet langer deel wilden uitmaken van een “Duitse EU”. Het haast in ontbinding zijnde Frankrijk om niet te speken van de twee “grote” zuiderse EU-lidstaten, Italië en Spanje, zijn natuurlijk veel makkelijker in het gareel te houden. Of dat de EU is waarvan wij droomden is een andere zaak. Na de aankomende verkiezingen in Frankrijk valt zelfs een Frexit niet helemaal uit te sluiten. Zowel uiterst links als uiterst rechts is daar voorstander van.

Op 25 maart kwam een vooral door haar geïnspireerde “Verklaring van Rome” tot stand. In dit breedsprakig maar vrij diffuus document kijken de EU – leiders vooruit naar de toekomst van de Unie over de 10 komende jaren. Hoe alles daarbij in zijn werk moet gaan blijft bijzonder vaag. Wel is er sprake van een EU met twee snelheden. Dit is een allicht ook door Merkel gesuggereerd idee dat de Benelux – landen naar voren schoven. Hoe dat de cohesie binnen de EU moet versterken is een vraagteken. Het is wel een handige manier om de vier Oost- Europese Visegrad – landen (Hongarije, Polen, Slowakije en Tsjechië) die het Merkel soms lastig maken, buiten spel te zetten. Het past dus wonderwel in de door Merkel gehuldigde visie op een EU waarin alleen zij de plak zwaait. De Visegrad-landen hebben als enig alternatief voor de EU een nauwere samenwerking met Rusland. De Hongaarse premier Viktor Orbán heeft daarop al gezinspeeld maar het is weinig waarschijnlijk dat hij daarvoor veel steun vindt. De Visegrad-landen hebben immers niet alleen geleden onder de bezetting door Nazi – Duitsland maar nog meer onder het juk van de Sovjet – Unie na de tweede wereldoorlog.

Op 25 mei houdt de NAVO een topvergadering in Brussel. President Trump zal er ook zijn. Ongetwijfeld zal hij opnieuw eisen dat de Europese landen zelf meer voor hun verdediging bijdragen Meer uitgaven voor defensie vóór de Bondsdagverkiezingen in september komen voor Merkel beslist ongelegen. Tot dusver verklaarde zij slechts dat zij zich verplicht voelt alles in het werk te stellen om het percentage van 2% voor landsverdediging te bereiken. Duitsland plant dit jaar 37 miljard euro of circa 1,2 % van zijn BNP in landsverdediging te investeren. Dat president Trump tegen mei zijn standpunt mildert lijkt hoogst onwaarschijnlijk.

Wie na de verkiezingen in september Duitsland gaat leiden is voorlopig dus nog koffiedik kijken. Uiteindelijk zal het er van afhangen hoeveel zetels elke partij in de Bondsdag binnenhaalt en in de politiek betekenen de nog zowat zes maanden tot aan die verkiezingen bij wijze van spreken een eeuwigheid.

Foto: (c) Reporters