Wie weet raad met de Senaat?

Op 7 maart was ik uitgenodigd om mijn mening te geven over de toekomst van de Senaat. De ontvangst was meer dan goed en een namiddag in een zetel binnen het halfrond van de Senaat is meer dan aangenaam. Maar  de vraag is: wat met de Senaat?

Geschiedenis

Deze instelling bestaat al sinds 1831 en telde toen 51 rechtstreeks verkozenen, weliswaar in een cijnsstelsel. Die groep heeft het uitgehouden tot aan de verkiezingen van 2014. Bij de verkiezingen van 2010 waren het er nog 40 (25 Nederlandstalig en 15 Franstalig of Duitstalig) en dat was interessant voor de partijen omdat men zijn populaire stemmenkanonnen kon uitspelen in de twee grote kieskringen.

Vanaf 1853 waren er Senatoren van rechtswege of de kinderen van de koning. De provinciale Senatoren ontstonden in 1894 en hielden het uit tot aan de verkiezingen van 1995. Een vierde soort waren de zogenaamde gecoöpteerde Senatoren en dat sinds 1921. Deze groep werd verkozen door de rechtstreekse- en de provinciale Senatoren samen. Die hielden het ook uit tot aan de verkiezingen van 1995. Bij de laatste grootse verkiezing voor de Senaat in 1991, met vier soorten, waren er zelfs 185 bemande zetels in de eerste kamer.

Bevoegdheden

Bij de  hertekening in 1995 verloor de Senaat zijn budgettaire- en fiscale bevoegdheid. Dat is de kern van de macht voor een Parlement. Sinds de Zesde Staatshervorming is de Senaat enkel bevoegd voor  de herziening van de grondwet, de bijzondere wetten inzake de staatshervorming, de wetten betreffende de Duitstalige Gemeenschap en de wet van 4 juli 1989 over de financiering der politieke partijen. Kortom niet veel soeps aan werkzaamheden.

Sinds 1995 wordt er ook van de Senaat verwacht dat ze het overleg coördineert tussen de deelstaten. Veel is met dit laatste niet gebeurd, maar dat is vooral de schuld van de respectievelijke regeringen die dat initiatief zelf in handen wilden nemen.

Maar de Senaat telt nog 60 leden, zijnde: 29 leden uit het Vlaams Parlement, 1 lid van het Parlement te OstBelgien en 20 Franstaligen verspreid over de Franse Gemeenschap. Dan zijn er nog 10 gecoöpteerde Senatoren aan een halve wedde. Tezamen 60 Senatoren met een kostprijs van 39,5 miljoen euro voor 2022. De Kamer kost 155 miljoen euro, anno 2022.

En nu?

Velen zeggen dat de Senaat moet worden afgeschaft. Maar dat vereist een 2/3 meerderheid in de beide federale kamers. Deze laatste is er niet! Maar de huidige taken van de Senaat zijn zo mager dat men zich ernstig vragen moet stellen bij het nut van deze instelling. Sommigen spreken over een Senaat van de burgerparticipatie.

Mijn stelling is hierover zeer duidelijk: neen! Een Parlement dient een democratische legitimiteit te hebben en dat betekent verkozen te zijn door de kiezers. Bovendien hebben de verkozenen de bevoegdheden alsook de verantwoordelijkheid om het beleid te maken. Het kan niet zijn dat burgers via een lottrekking het primaat van de politiek gaan passeren. Bovendien wie gaat er dan geloot worden? Het idee zelf druist in tegen de basis van een parlementaire  democratie.

Voorstel

Dus er dient iets te moeten gebeuren met de Senaat. Hierna mijn voorgesteld idee. De Kamer gaat van 150 naar 125 leden. De Senaat telt voortaan 63 leden: 36 uit het Vlaams Parlement, 25 Franstaligen en 2 uit het Duitstalig Parlement. Deze verkozen Parlementen beslissen zelf, in het kader van de constitutieve autonomie, over de manier van aanduiding. De groep van tien gecoöpteerde schaf ik af in mijn voorstel.

Voortaan hebben beide delen van het federale Parlement geen gemeenschappelijke bevoegdheden meer. Met andere woorden: de federale kamer en de confederale Senaat kunnen elkaar niet meer blokkeren! Voortaan is de Senaat enkel en alleen bevoegd voor het volgende materies in mijn voorstel: de grondwetsherziening, de bijzondere wetten, de wetten over de Senaat, de ratificatie van de afgesloten federale verdragen en hun gevolgen (bijvoorbeeld: het eigen middelen besluit van de Europese Unie), de wetten op de monarchie en de adel, buitenlandse handel, wetenschapsbeleid, energie en justitie.

Dat betekent dat de desbetreffende onderdelen van de federale uitgavenvergroting voortaan  moeten  goedgekeurd worden door de 63 leden van de confederale Senaat. De rest van deze begroting alsook de middelenbegroting en het vertrouwen in de federale regering blijven een zaak van de federale Kamer van Volksvertegenwoordigers.

Conclusie

De gedachten zijn vrij en men zal innovatiever en ‘out of the box’ moeten denken om de Senaat te herstellen. Want de huidige situatie leidt tot niets. Afwachten of de verkiezingsuitslag van 2024 of wie weet vroeger, kan leiden tot een doorbraak over de toekomst van de Senaat?