Show-advocaten en klassenjustitie: geld stinkt niet.

Pech voor Walter Van Steenbrugge, Sven Mary en Jef Vermassen: nu is hun goudhaantje, de Limburgs-Italiaanse drugstrafikant Silvio Aquino, gelinkt aan de Calabrese maffia, door een concurrent naar de eeuwige jachtvelden geknald. Dankzij Sven Mary was de peetvader al eerder uit de handen van het gerecht kunnen blijven wegens ‘procedurefouten’ (een telefoontapkwestie), en een borgsom van 30.000 euro werd voor dit proces met de glimlach betaald. Op de vraag of het clubje van elitepleiters geen gewetensproblemen heeft met het feit dat ze met drugsgeld betaald worden, antwoordde Walter met de hem eigen glimlach dat hij niet kan weten vanwaar dat geld komt. Of, zoals de Romeinse keizer Vespasianus ooit zei: ‘pecunia non olet’ (geld stinkt niet).

Overigens heeft bijna heel de familie Aquino officieel nul euro inkomsten en leeft men er van een uitkering. Soit, exit Silvio dus. Walter, Sven en Jef moeten snel nieuw cliënteel in de onderwereld vinden, teneinde dan zogezegd uit edelmoedigheid in gemediatiseerde showprocessen de kleine man of vrouw te verdedigen.

Gelukkig schieten hun confraters Kris Luyckx en Walter Damen hen te hulp. In De Morgen en Het Laatste Nieuws menen ze de oplossing gevonden te hebben voor de achterstand in het gerecht: minder straffen uitspreken en meer met afkoopsommen werken. Het kan dan vooruitgaan, kassa bij de advocatenbureau’s. 

Misleidend wordt er van ‘Plea bargaining’ gesproken, maar dat klopt niet helemaal. Deze Engelse term verwijst naar het systeem van strafvermindering in ruil voor schuldbekentenis. Op zich ook al dubieus, want dat heeft al mening onschuldige in de gevangenis gebracht. Het is eigenlijk meer een vorm van juridische chantage onder het motto: beken, en we hangen je niet op.

Civil society

Waar Luyckx en Damen naar toe willen, gaat echter nog veel verder: gooi het strafwetboek in de vuilbak en vervang de straf door een onderhandelde geldboete. Wie poen heeft koopt zich vrij, de rest heeft pech. De advocaat wordt dan sleutelfiguur in een afkoopprocedure, waarbij uiteraard enkel bemiddelden over de brug kunnen komen en aan vervolging ontsnappen. Dat systeem bestaat al langer op kleine schaal als verkeersboete (de ‘minnelijke schikking’) maar ook in grote fiscale fraudezaken. Bedrijven sjoemelen erop los, rekenen het boeterisico gewoon in, en verdienen er netto nog aan.

Als het van Luyckx en Daemen echter afhangt, zal men met een afkoopbare straf ook zwaar beschonken een stel fietsers kunnen dood rijden, het huis van de buur in de fik steken, of, beter nog, ook cocaïne in het groot gaan verkopen. Vooral dat laatste levert genoeg op om een genereuze boete te betalen als men tegen de lamp loopt, en klaar is kees. Vroeger spraken de Marxisten van ‘klassenrechtspraak’. Misschien tijd om dat woord eens terug boven te halen en af te stoffen.

Wie wordt er beter van dat afkoopsysteem, behalve de rijke criminelen? Uiteraard, hun advocaten. Zij verleggen hun actieterrein naar de financiële onderhandelingstafel en worden als makelaars grootverdieners in een complexe maar propere dadingsprocedure. De rechtstaat zelf is de grote verliezer.

De gevangenissen zullen misschien wel ontlast worden, maar in essentie wordt rechtspraak overgeheveld naar de vrije markt, waarbij het morele begrip ‘schuld’ helemaal obsoleet geraakt. Ik heb het daar moeilijk mee. Zowel omwille van de sociale ongelijkheid verbonden aan het afkoopsysteem, als het feit dat schuld gebagatelliseerd wordt tot een ‘faire prijs’ die gewoon wordt ingecalculeerd. Betaal, en zand erover. Dat leidt tot normvervaging en feitelijke straffeloosheid.

Dit is noch min noch meer een aanslag op de civil society, de burgermaatschappij die drijft op ouderwetse begrippen als sociale billijkheid en transparantie. Dan heb ik nog liever een advocaat die een schoon, zij het soms compleet ongeloofwaardig verhaaltje ophangt voor zijn cliënt (‘Hij vond in het park een kalashnikov en wou ermee wat bedelen op de sneltrein’).

En om het nu helemaal politiek-incorrect te maken: de executie van Silvio Aquino,- wie ook de trekker overhaalde-, heeft zelfs iets van immanente rechtvaardigheid, gezien de miserie en het junkieleed waar zo’n drugsbaron voor verantwoordelijk is. Neen, geen pleidooi voor wraak of ‘het recht in eigen handen nemen’. Maar hoe meer justitie afglijdt naar structureel onrecht en het platte gemarchandeer van een Turkse bazar, hoe groter de verleiding voor het individu zal worden om het oerpact met de staat op te zeggen.

Dàn pas zal justitie overuren moeten kloppen.

Johan Sanctorum is filosoof, publicist, blogger en Doorbraak-columnist.