JavaScript is required for this website to work.
post

De sprong naar de vrijheid

Karl Drabbe15/8/2020Leestijd 3 minuten

foto © Wikimedia Commons

Op 15 augustus 1961 sprong de jonge DDR-soldaat Hans Conrad Schumann over de prikkeldraad, naar het Westen, naar de vrijheid.

Aangeboden door de abonnees van Doorbraak

Dit gratis artikel wordt u aangeboden door onze betalende abonnees. Als abonnee kan u ook alle plus-artikelen lezen. Doorbreek de bubbel vanaf €4.99/maand.

Ik neem ook een abonnement

Er zijn zo van die foto’s die velen onder ons op het netvlies branden. De kinderen die het brandende Tràng Bàng ontvluchten in Zuid-Vietnam bijvoorbeeld (1972). Het Syrisch-Koerdische jongetje Aylan dat in september 2015 aanspoelde op een Turks strand. Iconische foto’s, die een zekere kracht uitstralen. Iedereen kent ze. Niemand vergeet ze.

Berlijnse Muur

Vandaag 60 jaar geleden ontvluchtte Volkspolizist Hans Conrad Schumann het socialistische Oost-Duitsland door over de prikkeldraadversperringen te springen die drie dagen eerder op de grens van Oost- en West-Berlijn waren geplaatst. Hij vluchtte kort voor de daadwerkelijke bouw van de Berlijnse Muur op die plaats. Oost-Duitse soldaten en politieagenten hadden de grens in de voormalige Duitse hoofdstad afgegrendeld om een letterlijke leegloop naar het Westen te stoppen. De vlucht leverde een even iconische foto op van de toen negentienjarige freelance fotograaf Peter Leibing. De foto werd gemaakt in de Berlijnse wijk Weding.

#OTD 1961 a 19-yr-old border guard, Hans Conrad Schumann, became one of the 1st #DDR #BerlinWall defectors in history. Stationed on the cr. Ruppiner Street/Bernauer Street, he jumped over coils of barbed wire, dropping his gun. The legendary photo was made by Peter Leibing. pic.twitter.com/f60MegTOzG

— BerlinCompanion (@kreuzberged) August 15, 2020

Tussen 1949 en 1961 moeten zowat 2,6 miljoen mensen uit Oost-Duitsland en Oost-Europa gevlucht zijn naar het Westen. De steeds warmer wordende Koude Oorlog, de mislukkingen van de planeconomie in het Oosten, de verlokkingen van het rijke, vrije Westen, zorgden voor een economische en demografische leegloop. Socialistische leiders in het oosten zagen het met lede ogen aan en beslisten om het in twee verdeelde Berlijn een muur te bouwen om de leegloop een halt toe te roepen.

De sprong

In de nacht van 12 op 13 augustus 1961 werd daarmee begonnen. Vanaf 1 uur ’s nachts lieten de Oost-Duitse instanties niemand meer door. De 45 km lange grens was gesloten, en bleef dat tot 9 november 1989. Al slaagden in al die jaren een 5000 mensen erin clandestien de grens over te steken. Tweehonderd van hen schoot er het leven bij in.

Op 15 augustus, rond 16u00, waagde Hans Conrad Schumann het ook. Hij was opgesteld aan de grens met de toenmalige Franse sector (West-Berlijn was opgedeeld in een Franse, Britse en Amerikaanse sector). Hij was volgens de bronnen al de hele namiddag zenuwachtig. Kettingrokend wandelde hij telkens naar het prikkeldraad dat hij telkens wat platter drukte met zijn schoenen. Met een paar sprongen geraakte de negentienjarige Vopo-soldaat over de prikkeldraadversperring, terwijl zijn vuurwapen weggooiend. Net op dat moment drukte de fotograaf af. Wat een toeval!

Op de foto zie je links vooraan ook een cameraman. Die heeft — geheel toevallig — het gebeuren, waarvan we de foto kennen, gefilmd. Dezelfde avond nog werd dat materiaal uitgezonden op de Sender Freies Berlin. Dat filmpje stond lang te kijk op Youtube, maar werd enige tijd terug ingetrokken op vraag van de fotograaf, die zijn auteursrechten geschonden zag. (Ook de reden waarom we de foto hier alleen maar kunnen afbeelden via de Tweet hierboven.) Daaruit blijkt dat de jonge soldaat een hele aanloop nam, daarin niet werd gestoord door zijn kameraden, over de prikkeldraad sprong en meteen werd opgepikt door westerse politieagenten die hem in een busje afvoerden. Gie van den Berghe noteert dat het politiebusje daar stond, met draaiende motor en met de achterdeur uitnodigend open. ‘Schumann holde voor zijn leven en sprong naar alle waarschijnlijkheid vliegensvlug de combi in omdat hij vreesde dat er alsnog geschoten zou worden.’

Druk

25 jaar na zijn sprong, verklaarde Schumann dat het een ingeving van het moment was. Hij vertelde in een interview dat hij nooit in een situatie wou geraken dat hij zou moeten schieten op mensen. Achteraf bleek dat hij de allereerste grenswachter was die de benen nam naar Westen. Daar verbleef hij een tijdje in een opvangkamp, werd verpleger in een asiel, erkend als politiek vluchteling, huwde en werkte in een Audi-fabriek.

In de DDR had de geheime dienst Stasi een arrestatiebevel uitgevaardigd, alle betrokken militairen verhoord en ze hield tot het einde van de socialistische heilstaat een dossier bij over Schumann. In 1998 pleegde de man zelfmoord, volgens sommigen omdat hij de druk van de politieke heldenrol niet meer aan kon.

Karl Drabbe is uitgever van ERTSBERG. Hij is historicus en wereldreiziger en werkt al sinds 1993 mee aan Doorbraak.

Commentaren en reacties