(Te) veel leugentjes om bestwil

Behalve veel regen zal er deze dagen ook veel antipolitieke verzuring uit de lucht vallen. Want dat hebben De Roover, Calvo en de rest van het circus nog niet door: de enorme tuimeling inzake geloofwaardigheid en serieux die de politieke klasse aan het maken is, over alle ideologische grenzen heen. Tom Lenaerts vertolkte in zijn uitval (‘Waar zijn jullie mee bezig?’) tijdens een Van Gils-uitzending  misschien wel het nieuwe buikgevoel: applaus bij het publiek, op een HLN-poll werd hij door 74% van de lezers bijgevallen. De doorsnee-Vlaming heeft het woord Marrakesh uitgekotst, benieuwd hoeveel blanco stemmen of thuisblijvers dat zal opleveren bij de komende verkiezingen. En dat terwijl migratie wel degelijk een cruciaal thema is, een groot publiek debat waard. Helaas: onze verkozenen hebben er een potje van gemaakt.

Identiteit?

Het lamentabele spektakel van de voorbije weken, dat andermaal de term ‘Belgisch surrealisme’ een nieuwe dimensie gaf, is uiteraard ondenkbaar zonder de camera’s en de micro’s die overal present waren: politici zijn prime time-verslaafd, het zijn de media die op de duur de regie overnemen. Maarwat kranten en televisie ons vanuit de Wetstraat hebben aangeboden was goedkoop theater, zelfs beneden het peil van een modale soap. Sommigen noemen het een politieke thriller, maar dat vind ik eigenlijk te veel eer, en een belediging van het genre. Kijk dan gewoon naar Game of Thrones, dat is veel beter geacteerd.

De brede Vlaamse beweging moet nu de balans maken van vier jaar Michel-I met een dominante N-VA, meester van een bestudeerde retoriek en eigenaar van een perfecte communicatiemachine, die zich finaal vastgereden heeft in een poging om de erfvijand Vlaams Belang de wind uit de zeilen te nemen. Voor de partij van Bart De Wever vind ik dat dubbel pijnlijk: het woord ‘verandering’ beloofde meer dan het ooit kon geven. Fundamenteler nog stelt zich een ethisch probleem rond het eveneens door die partij zo geclaimde begrip ‘identiteit’. Dat woord gaat namelijk over in de spiegel kunnen kijken, weten waarvoor je staat en dat ook durven uitdragen, het parler vrai zonder bochten of omwegen. Een eigenschap die veel militanten van die partij wellicht hoog in hun vaandel dragen, onder de noemer van het ‘idealisme’.

Maar dat waarheidsinstinct is nu net ver weg in de Wetstraat en zijn bewoners. Het door rechts kapot gebruikte woord identiteit betekent alles en niets, in een stellingenoorlog waar politici van mening veranderen als van ondergoed. Als je eerst twee jaar Marrakesh laat passeren, en er dan een regeringsval voor over hebt, welke identiteit straal je dan zelf uit? Juist: die van de kameleon, om geen erger woord te moeten gebruiken. Ondertussen hoor ik Sander Loones (N-VA), de man die een maand Minister van Landsverdediging mocht zijn, op Radio 1 vol trots orakelen dat zijn partij de principes voor de postjes stelde. Ook dat is gelogen: Loones weet heel goed dat alleen opportunisme zijn partij naar het exit dreef, met het vermaledijde Vlaams Belang als zweeppartij, in de meest letterlijke zin.

Von Münchhausen

Johan Sanctorum | Doorbraak.be

Leugen, het zware woord is gevallen. Het mag niet verbazen dat in elke peiling rond betrouwbaarheid de beroepsklasse van de politici én die van de journalisten steeds weer helemaal onderaan bengelen: we kiezen politici en we lezen kranten, maar niemand gelooft hen. De burger is nuchterder dan men in die werelden veronderstelt. Het Von Münchhausen-syndroom (*) dat het politieke theater en het media-universum (Lügenpresse) met elkaar verbindt en steeds weer naar elkaar toe drijft, doet ons inzien dat bijvoorbeeld heel het verhaal rond de meesterlijke partijstrategie, ook weer door de media zo bewonderd, een schaamlap is voor de kunst van de misleiding.

Politieke klasse en mainstreammedia lijken met elkaar te wedijveren inzake cynisme en volksbedrog. Het komt erop aan de mensen te vertellen wat ze willen geloven. De opiniërende hoofdredacteurs van De Standaard en De Morgen bewonderen de strateeg in de politicus, omdat ze zelf heel de tijd spelletjes spelen met de lezer. De leugen als tweede natuur, de leugen als cultuur. Dat is in de politiek en de mainstreampers een algemeen fenomeen, ze liegen allemaal, maar eens te meer: als je met identiteit zwaait, bijna synoniem voor authenticiteit, dan beweer je ergens een verschil te kunnen maken op euh… moreel vlak.

Die illusie moeten we nu opbergen: niet alleen is de N-VA een machts- of systeempartij zoals de anderen, ze belichaamt ook perfect de Machiavellistische logica, waarin de leugen nu eenmaal een centrale rol vervult. Ik denk aan de woorden waarmee Niccolò Machiavelli zijn broodheer Cesare Borgia kenschetste: ‘de prins doet nooit wat hij zegt en zegt nooit wat hij doet’. Ziedaar het eeuwige recept voor een politiek bedrijf dat teert op desinformatie. Met de moderne media als antennes/tentakels/megafoon.

De opstoot van publieke walg tegenover dit vertoon moet nog komen. Vuye en Wouters stellen hetzelfde vast in een Knack-column. De burger, met of zonder geel hesje, is nuchter maar wil ook de keizer zonder kleren zien. Dat noch de politieke klasse noch de mainstreammedia die behoefte honoreren, geeft onze missie van semi-ondergrondse tegenjournalistiek alleen maar meer gewicht.

(*) Von Münchhausen-syndroom: genoemd naar Karl Friedrich Hieronymus Baron von Münchhausen (1720-1797), bijgenaamd de leugenbaron omdat hij zo’n ‘straffe maar waar gebeurde’ verhalen bijeen fantaseerde.

Deze tekst kadert in een nieuwe Doorbraak-publicatie van Johan Sanctorum over de Vlaamse media, getiteld ‘Na het journaal volgt het nieuws’, voorzien voor 2019.

Met begeleidende lezingtoernee door Vlaanderen. Organisatoren, kringen, verenigingen: meer info.