De afgelopen weken was de hele wereld in ban van het in China ontdekte nieuwe coronavirus dat de mensheid teistert. Het ziet er naar uit dat dit ook nog wel even zal duren. Niettemin is het interessant om nu al even terug te blikken op de perceptie die rond China gevormd werd in deze periode.

In Vlaanderen kom je al snel tot de vaststelling dat er twee kampen ontstaan als het over China gaat. Je hebt de China-onheilsprofeten, anderzijds de China-evangelisten. Voor de eersten is China de bron van alle kwaad, voor de laatsten is China de nieuwe supermacht die mijlenver vooroploopt en waar we dringend veel van moeten leren, willen we niet gedegradeerd worden tot miserabele tweederangslanden.

Bron van alle kwaad?

Voor de onheilsprofeten is het duidelijk. China is een regelrechte dictatuur die ellende over de wereld uitstort. Het coronavirus is daar het zoveelste bewijs van. Voor deze China-bashers is China een abstracte geopolitieke entiteit die niet minder dan werelddominantie op het oog heeft en daarbij het Westen meedogenloos zal verpletteren. Tenzij we China snel de rug toekeren, als het al niet te laat is.

De onheilsprofeten missen echter vaak elke voeling met China en zijn bevolking. Ze worden door de media enthousiast als ‘China expert’ opgevoerd, terwijl ze meestal geen woord Chinees spreken. Toegegeven, je kan heel veel weten over een land zonder de taal te spreken, maar als je niet rechtstreeks contact kan leggen met de gewone Wang met de pet, ontgaan je ook heel veel zaken. De eerste ‘Frankrijkexpert’ die de taal van Molière niet enigszins beheerst, moet ik alvast nog ontmoeten.

Experten

Als ‘expert’ steevast een land louter vanuit het geopolitieke spel benaderen is overigens ook niet onschuldig. De abstracte kijk op een land bevordert niet bepaald de empathie en ondermijnt potentieel ook positieve, intermenselijke contacten tussen landen. Voor je het weet worden alle Aziaten bij ons gemeden, zoals ook effectief gebeurde in het beginstadium van de uitbraak.

Ook de cartoon van Lectrr in De Standaard waarbij de sterren van de Chinese vlag door coronavirussen werden vervangen was in die optiek hoogst ongelukkig en niet onschuldig. Nu valt dat bij ons volledig onder de vrije meningsuiting en dus ja, de cartoon mag. De vraag is alleen wat zo´n cartoon in hemelsnaam bijdraagt anders dan de stigmatisatie van een land en zijn inwoners? Bij mijn weten heeft de cartoonist in kwestie intussen nog geen cartoon gepubliceerd van de Europese vlag met 12 coronadiertjes. Vrije meningsuiting is een kostbaar goed, maar wanneer het misbruikt wordt als een plicht tot gratuit beledigen, dreigt het zichzelf te ondermijnen.

Dictatuur

In de ogen van de China-onheilsprofeten is het land eenvoudigweg een dictatuur. Maar kent u een dictatuur waar de bevolking er de afgelopen 40 jaar economisch zo spectaculair op vooruitgegaan is als China?

Wie China anno 2020 als een dictatuur bestempelt, zet het land op één lijn met pakweg het Noord-Korea van Kim Jongun, het Venezuela van Maduro of het Zimbabwe van wijlen Mugabe. Stuk voor stuk landen waar de bevolking wegkwijnt in armoede door een falend beleid van een falende staat. China is zeker geen democratie naar westers model en dat zal het waarschijnlijk ook nooit worden en dat moet ook helemaal niet.

Het best mogelijke systeem

China is momenteel een autoritaire éénpartijstaat die verder op zoek gaat naar het best mogelijk systeem om het land zo goed mogelijk te besturen, op basis van Chinese waarden die soms lijnrecht tegenover de onze staan, zoals het primaat van het collectief op het individu. Het huidige Chinese systeem is het voorlopige eindproduct van een paar millenia politieke, culturele en economische geschiedenis en zal blijven verder evolueren, net zoals onze politieke systemen het voorlopige eindproduct zijn van onze geschiedenis.

Kortom, de puur geopolitieke benadering van China doet de waarheid geweld aan, schetst een hoogst ongenuanceerd negatief beeld van een land in volle ontwikkeling en ondermijnt de ontwikkeling van goede relaties met het land en zijn 1,4 miljard inwoners.

Een nieuw model dat het Westen het nakijken zal geven?

Bij de China-evangelisten heb je geen last van al die negativiteit over het land. Zij prediken volop hoe China het Westen al lang voorbij is gestoken, op vlak van mobiele betalingstechnologie, 5G, hogesnelheidstreinen, artificial intelligence,big data, en ga zo maar door. Daar valt zeker veel voor te zeggen.

China heeft de afgelopen jaren op technologisch vlak een ware omwenteling ondergaan en de tijd dat China enkel de fabriek van de wereld was voor goedkope spulletjes van bedenkelijke kwaliteit ligt intussen al jaren achter ons. Net als de VS heeft China het grote voordeel van een enorme interne markt zonder taalkundige of culturele barrières, anders dan op het Oude Continent. Dat gekoppeld aan een ongelooflijke snelheid van uitvoering, ingebakken businessinstinct, een keiharde werkmentaliteit én een overheid met een duidelijke langetermijnvisie, zorgt ervoor dat China op vlak van innovatie in een mum van tijd een grootmacht is geworden.

Innovatie

De evangelisten zien het als hun missie om deze kant van China meer onder de aandacht te brengen, als tegengewicht voor de eenzijdig negatieve visie op China van de China-onheilsprofeten. Ongetwijfeld kunnen we op vlak van innovatie heel veel leren van China, maar jammer genoeg is de kritische zin bij deze evangelisten vaak volledig zoek.

Het in vraag stellen van de coronasterftecijfers in China en vooral in Wuhan, wordt meteen als lasterlijk ervaren, ja zelfs als een deel van een complot tegen China. Het massaal gebruik van bewakingstechnologie waarmee elke kritische stem in de kiem gesmoord wordt of minderheden kunnen onderdrukt worden, wordt niet langer als een probleem ervaren, maar wel als een ideaal middel om een epidemie te bestrijden.

Transparantie

Daar waar het enthousiasme voor het gebruik van big data en AI om het land te besturen geen grenzen lijkt te kennen, blijkt de interesse voor transparantie van de regering ten aanzien van haar onderdanen en de bescherming van het individu op een heel laag pitje te staan. De cognitieve dissonantie is soms oorverdovend. Nochtans is net die overheidstransparantie een basiswaarde waarop onze West-Europese democratieën gestoeld zijn, naast een verregaande bescherming van individuele vrijheden en het bestaan van een vrije pers.

Kortom, als we de China-evangelisten moeten geloven, heeft het Europese model afgedaan. De nadruk op individuele vrijheden wordt als storend ervaren in de wedloop tussen de continenten en overheidstransparantie in China is niet echt nodig, want de Chinese regering weet van aanpakken en doet wat moet. De bevolking steunt de leider, dus waarom dan zeuren over transparantie? Dat is in hun ogen allemaal tijdsverlies en zorgt ervoor dat we hopeloos achterop geraken.

Conclusie: zowel drakenslachters als pandaknuffelaars draaien ons een rad voor de ogen

De bovenstaande beschrijving van de twee ‘kampen’ rond China mag bij momenten wat karikaturaal overkomen, maar jammer genoeg grenst ze heel dicht aan de realiteit in het discours rond China. Het moge echter duidelijk wezen dat noch de drakenslachters, noch de pandaknuffelaars een volledig beeld geven van de werkelijkheid. Het doet denken aan het Chinese spreekwoord ‘盲人摸象’: blinden die al tastend een olifant proberen te beschrijven. Ze voelen elk een deel van het dier, maar geen van hen kan de totaliteit echt bevatten.

Morgen in deel 2: wat deed China fout, wat deed het goed, hoe moeten we verder met China?’

arifivial intelligence

China: bron van alle kwaad of nieuwe toekomstmodel?