Nu dankzij de gebeurtenissen in Catalonië veel Vlaamse ogen opengaan over hoe de Spaanse staat werkt, zijn de geesten wellicht ook gerijpt voor een andere onverkwikkelijke zaak: de zaak-Altsasu. Acht jongeren uit dit Baskische dorp, zaten méér dan twee jaar in voorhechtenis. Aanvankelijk werd maar liefst 375 jaar cel geëist. De reden? Een caféruzie met twee Guardia Civiles in burger in de ochtend van 15 oktober 2016.

Altsasu

Eerst stel ik graag kort Altsasu voor. Alsasua in het Spaans. Op de grens tussen Gipuzkoa en Navarra. Op 85 kilometer van de grens tussen Spanje en Frankrijk. En op 25 kilometer van het dorp waar ik gewoond heb. Regelmatig reed ik dan ook met de fiets naar Altsasu. U zoekt een uitvalsbasis zoekt om te gaan wandelen of fietsen in Baskenland? Wel, het dorp ligt tussen drie prachtige natuurparken (Aizkorri-Aratz, Urbasa en Aralar), met toch toppen tot 1346 meter.

Het is ook het dorp ‘waar het voor mij allemaal begon’ toen ik er in de tweede helft van de jaren negentig op bezoek ging bij een medestudente aan de KU Leuven.

Er wonen nog geen 7.500 mensen. Maar hun carnavalsfeesten, zomerse dorpsfeesten en jaarlijkse boerenbraderie, zijn legendarisch. Dan lopen er gemakkelijk drie keer zoveel mensen rond. En dan is er de jaarlijkse ‘Ospa Eguna’, een dag waarop de eis om de Guardia Civil uit het dorp te krijgen, nog eens extra wordt benadrukt. Ospa betekent ‘weg, verdwijn’ en eguna ‘dag’. Vertrekdag, zeg maar.

Alde hemendik

De kazerne van de Guardia Civil, en diens typische arrogante houding, zorgt al heel lang voor ongenoegen. De talrijke controles en identificaties. De boetes die er hoger liggen dan elders. Dat resulteerde in een stevige anti-Guardia Civil-reactie bij de bevolking, die het vaak had én heeft over ‘de verstikkende aanwezigheid van de Guardia Civil’ en een beweging onder de naam ‘Alde Hemendik’. De volledige slogan luidt ‘alde hemendik, utzi pakean’: weg van hier, laat ons met rust.

Door de Guardia Civil werd deze dag bestempeld als een campagne van de ETA, maar de geschiedenis leert ons iets anders. Al minstens sinds de jaren dertig leeft dezelfde eis. In oktober 1934 was er een rel… met de Guardia Civil. Die arresteerde tijdens een betoging de socialistische PSOE-leider Constantino Salinas, arts en ondervoorzitter van het provinciebestuur van Navarra (de voorloper van de Autonome Regering van Navarra). Vanuit het portaal van de bar Txoko protesteerde de arbeider Emilio Igusquiza Gómez, met zijn 14 maanden oud zoontje in de armen. Hij werd prompt doodgeschoten door een Guardia Civil.

De slogan op zich komt van een campagne uit 1978 van de linkse politieke partij ‘Euskadiko Ezkerra’ die later opging in de PSOE (de Spaanse socialistische partij). Het is ook de titel van twee boeken uit 1978. Beide boeken werden verboden. Ook de CIA schreef in 1978 een rapport met de veelzeggende titel ‘Spain: Que se vayan! Security aspects of the Basque problem’.

Sterker nog, zelfs regeringspartij PNV én haar jongerenafdeling herhaalden in november 2016 dat ook zij dezelfde eis ondersteunen. En dat achter ‘Alde Hemendik’ een ETA-strategie zien, getuigt van ‘een grote barbarij’. Zo’n officieel statement vanuit de PNV, is niet min.

Waarom is dit allemaal zo belangrijk? Omdat de caféruzie daarmee begonnen is.

Caféruzie

Elke derde zondag van oktober is het braderie in het Baskische dorpje Altsasu, zo ook op 16 oktober 2016. Maar Basken zouden geen Basken zijn, als er niet heel het weekend feest was tot in de vroege uren.

Die ochtend op zaterdag 15 oktober 2016 stapten acht jongeren de bar Koxka binnen. In de bar waren een luitenant en een sergeant van de Guardia Civil, in burger en met hun partners. Terwijl ze ‘alde hemendik’ scandeerden, werden de Guardia Civiles buitengejaagd. Verder lopen de versies serieus uiteen, wat wel vaker gebeurt. Volgens de twee agenten werden belaagd door 25 personen in het café en buiten nog eens door 15 tot 20 personen, en kregen ze serieus wat slagen.

De toegesnelde patrouille van de regionale autonome politie ‘Foruzaingoa’ (de Ertzaintza of Mossos van Navarra, zeg maar), verklaarde niet veel gevecht gezien te hebben, maar arresteerde wel twee jongeren. Aanvankelijk werd de kwestie effectief behandeld als een caféruzie door de Provinciale Rechtbank van Navarra. Ook omdat het politierapport nergens reden zag om het voorval met terrorisme te linken.

Of terrorisme?

Het was COVITE, het Collectief van Terrorismeslachtoffers in Baskenland, dat voor het eerst uitpakte met de zware term ‘terrorisme’. Daarop trok de Audiencia Nacional, bevoegd voor terrorismedossiers, het dossier naar zich toe. Negen jongeren werden gearresteerd, met alle protesten van dien.

Plots werd de teneur grimmiger en deed ook de Openbare Aanklager er alles aan om de gebeurtenissen toch met ETA te linken: ‘dit was geen gevecht of ruzie, dit was een aanval met een terroristisch doel’. Of nog: ‘Bewegingen zoals Ospa hebben de erfenis van terrorisme van lichte intensiteit, door ETA gedirigeerd, op zich genomen’.

De ‘specialisten’ van de Guardia Civil zagen in de gebeurtenissen een ‘stap voor stap toepassing van een ETA-handleiding’.

Tegen acht jongeren werd 375 jaar gevangenis gevraagd, en in totaal 41.000 euro schadevergoeding, 20 jaar ontzetting uit hun burgerrechten en nog eens vijf jaar vrijlating onder toezicht.

Een beetje terrorisme

De Audiencia Nacional ging daar niet in mee. Misschien omdat het dossier opgevolgd werd door internationale waarnemers, waaronder N-VA-EU-parlementslid Mark Demesmaeker, die, ere wie ere toekomt, heel actief bericht heeft op zijn blog over deze kwestie.

53 EU-parlementsleden ondertekenden een verklaring waarin zij hun verontwaardiging lieten blijken over het gemak waarmee de stempel ‘terrorisme’ gedrukt werd. De Audiencia Nacional besloot de zaak niet te behandelen als ‘terrorisme’, omdat het geen bewijzen vond voor de bewering dat het doel van de aanval terroristisch zou zijn geweest, en al evenmin bewijzen vond om een band aan te tonen tussen de jongeren en ETA.

In principe moest het dossier dan terug naar de rechtbank van Navarra. Maar dat gebeurde niet. De Audiencia Nacional sprak straffen uit tussen twee en dertien jaar en een geldboete van samen meer dan 89.000 euro. Degene die twee jaar kreeg, werd zelfs niet meer opgepakt na een voorwaardelijke vrijlating.

Dit zijn straffen en bedragen die, zolang ETA nog actief was, gegeven werden aan zo goed élke Bask die voor de Audiencia Nacional moest verschijnen en met ETA werd gelinkt. Anders gezegd, misschien werden deze jongeren niet als terroristen berechtigd, ze zijn wel als dusdanig bestraft.

Het duurde dan tot 16 april 2018 eer de rechtszaak begon. Anderhalf jaar na datum. Over het verloop van de rechtszaak kunnen we hele boeken schrijven. Er is aangetoond dat er gelogen werd door minstens één betrokken Guardia Civil. Artsen bevestigden dat het best kan dat hun kwetsuren niets te maken hebben met de caféruzie. Met beelden werd aangetoond dat de Guardia Civiles in kwestie er niet echt tot moes geslagen uitzagen toen ze de bar verlieten. Het hemd van één van hen was kraaknet en witter dan wit.

Feit is dat op 1 juni de straffen uitgesproken werden, waartegen in beroep werd gegaan. Uiteindelijk bevestigde de rechter op 7 maart 2019 de straffen. De jongeren hebben meer dan anderhalf jaar in voorhechtenis gezeten.

Uit protest betoogden twee weken later maar liefst 60.000 mensen in Altsasu, dat is acht keer het aantal inwoners van Altsasu!

En nu?

Vorige week, op 26 april, besloten COVITE en de Openbaar Aanklager om niet in beroep te gaan tegen de uitspraak, en niet te eisen dat de zaak toch vanuit ‘terrorisme’ zou behandeld worden.

Anders gezegd: 2,5 jaar na datum, laten zij zelf de stelling vallen waarmee ze zelf van caféruzie een daad van terrorisme gemaakt hebben, en waarmee acht jongeren sindsdien hun leven vernield zien. En waarom?

Daar zitten ze dan. Voor jaren in de gevangenis. Ik kan al raden hoe het zal gaan: na vier jaar komen ze vrij, onschuldig bevonden. Dat is het klassieke recept.

Audiencia Nacional

Onrecht in Spanje