Eind november een jaar geleden werd Annick Ruyts samen met 49 andere VRT-collega’s ontslagen. De VRT had eerder dat jaar het voornemen geuit om 120 mensen te ontslaan. Het werden er uiteindelijk 50. Ruyts heeft haar ervaringen neergepend in een boek. Dat is een goede zaak.

We weten uit onderzoek dat ontslagen worden één van de meest ingrijpende momenten is in een mensenleven. Alleen het verliezen van naasten scoort hoger op de miserie-index. Toch is het een thema dat zelden opduikt in de media. En dus is zo’n boek meer dan welkom. Dat de situatie van Ruyts (hoog opgeleid, een opzegvergoeding van 33 maanden) helemaal niet representatief is voor het gemiddelde ontslag, doet daar weinig van af, maar is niet onbelangrijk in de uiteindelijke beoordeling.

Ruyts vindt de lange periode van onzekerheid tussen het voornemen om een aantal werknemers te ontslaan en de feitelijke aankondiging van het ontslag onaanvaardbaar. Dat er in deze periode helemaal geen informatie wordt doorgegeven maakt die onzekerheid volgens Ruyts nog erger. Vanuit het standpunt van de betrokken werknemers is dit zeer begrijpelijk.

Procedureregels

Maar dat het zo lang duurt is een gevolg van de verplichte procedureregels uit de Wet Renault. Die zorgen ervoor dat aan de vakbonden – in de regel in dat soort situatie heel terughoudend tot zelfs ronduit vijandig als het over de communicatie met de werknemers gaat – een soort communicatiemonopolie wordt gegeven. De onzekerheid die in die periode neerdaalt over het bedrijf, nemen de bonden erbij als ‘collateral damage’. Het maakt zelfs deel uit van het onderhandelingsproces. Een groeiende onzekerheid, een zekere malaise in het bedrijf verzwakt de onderhandelingspositie van het management. Het ontslag van Ruyts maakte deel uit van een collectief ontslag en was geen individueel ontslag. Zonder die achtergrond kan haar ervaring niet juist geduid worden.

Maar zowel bij een collectief als een individueel ontslag krijgt een werknemer uiteindelijk te horen dat er afscheid wordt genomen. Zoals al gezegd is dat voor een individu één van de grootste stressmomenten uit zijn/haar leven. Ruyts is ervan overtuigd dat dit in haar geval te weinig menselijk verliep.

Leeftijd

Dat valt op afstand niet te beoordelen. We twijfelen er niet aan dat er nog altijd HR-medewerkers of leidinggevenden zijn die op zo’n moment niet correct of te weinig empathisch te werk gaan. Maar globaal genomen wordt dit anno 2023 professioneel aangepakt. Er bestaat massa’s literatuur hoe dit deskundig en menselijk aan te pakken. Maar, hoe professioneel en menselijk het ook wordt aangepakt, het resultaat blijft negatief.

Ook in het meest ideale traject komt er een moment waarbij je als individu tegenover het slechte nieuws staat, je dit moet verwerken en nadien verder gaat met je leven. Dat er nu outplacement-dienstverlening bestaat waarin men ontslagen werknemers begeleidt naar nieuw werk is een zeer positieve ontwikkeling die veel te weinig wordt erkend.

Ruyts suggereert ook dat er bij het collectief ontslag leeftijdsdiscriminatie in het spel was. Dat valt op afstand opnieuw niet te beoordelen. Dat er relatief veel 55 plussers bij de ontslagenen waren kan een aanwijzing zijn maar is zeker geen doorslaggevend bewijs. Het ontslaan van een ‘oudere’ werknemer is namelijk ook een stuk duurder. Dan mag je er toch van uitgaan dat hierover goed wordt nagedacht.

De Afspraak

Het boek van Annick Ruyts was aanleiding tot een gesprek in De Afspraak. Een ideaal moment om de ervaringen van de ex-VRT-medewerkster te plaatsen in een breder verband. Een interessante vraag is bijvoorbeeld wat er nadien gebeurt met ontslagen werknemers. Voor de meerderheid is dit namelijk geen eindstation.

Jammer genoeg ging het onmiddellijk over discriminatie van oudere werknemers. Over oude witte mannen die door hun leeftijd niet meer ernstig worden genomen. We waren meteen ver verwijderd van het oorspronkelijke onderwerp. En daar wordt een mens moedeloos van. Want de werkelijkheid is een stuk rooskleuriger.

Positief nieuws

Op LinkedIn bracht professor Sarah Vansteenkiste (KULeuven) na de uitzending een aantal cijfers om dat duidelijk te maken. Zo’n 11% van de werkloze 55-plussers stroomt al in de eerste maand werkloosheid door naar werk; bij 25-39 jarigen is dat 15%. De kans op doorstromen naar werk vermindert wel naarmate men langer werkloos is. Na twee jaar is dat nauwelijks 1%. Dus niet leeftijd maar de duur van de werkloosheid is de grootste voorspeller van werkloosheid.

Sarah Vansteenkiste wees er ook nog eens fijntjes op dat het aandeel werkende 55-plussers gigantisch gestegen is de voorbije decennia. Meer dan de helft van de vrouwen tussen 55 en 65 zijn aan het werk. In 1988 was dit 8 %. U leest het goed, een verzevenvoudiging. Bij de mannen was in 1988 één op drie 55 plussers aan het werk, nu twee op drie.

De ontwikkelingen op de werkvloer zijn in elk geval een stuk positiever dan in De Afspraak werd gesuggereerd. Waarom deze kans voor open doel om positief nieuws te brengen over de arbeidsmarkt toch gemist werd? Misschien omdat slecht nieuws beter verkoopt?

collectief ontslag

Het ontslag van Annick

Zelfdodingen bij France Telecom: management veroordeeld