België is het enige land ter wereld waar werkloosheidsuitkeringen onbeperkt in de tijd kunnen worden uitbetaald. In alle andere landen is die duur beperkt. Heel wat landen hebben die maximumduur zelfs teruggeschroefd. De kans dat iemand aan het werk gaat na twee jaar werkloosheid is nagenoeg nihil. In feite is men dan niet meer ter beschikking van de arbeidsmarkt en laat nu net dat de hoofdvoorwaarde zijn om recht te hebben op werkloosheidsuitkeringen.

Sinds 25 jaar is er sprake van gerichte activering van werkzoekenden. Activering heeft een dubbel gezicht. Er is enerzijds een aanbod naar de werkzoekende (afhankelijk van het profiel van betrokkene) om de zoektocht naar werk te faciliteren. Anderzijds is dat aanbod tot steun niet vrijblijvend. Wie onvoldoende of niet meewerkt, verliest (tijdelijk) de uitkering.

Onsympathiek

Tot de laatste staatshervorming verliep dit in dit land problematisch. De controle en uitbetaling was een federale bevoegdheid, de arbeidsbemiddeling was sinds 1989 toegewezen aan de gewesten, in Vlaanderen de VDAB. In principe moest de VDAB werkonwilligen melden bij de RVA. Dat gebeurde niet of in beperkte mate tot grote frustratie van de federale ministers van Werk. Die riepen op een bepaald ogenblik zelfs op om de arbeidsbemiddeling opnieuw te federaliseren.

Vlaanderen maakte toen een koele berekening. Waarom zouden wij ons onsympathiek maken bij de burgers als de baten (de uitgespaarde werkloosheidsuitkeringen) terecht komen bij de federale overheid. U raadt het al, van activering kwam niet veel in huis, in Vlaanderen niet, al helemaal niet in Wallonië en Brussel.

Voka

In 2014 werd met de zesde staatshervorming ook de controle toegewezen aan de gewesten. Dat verliep niet zonder slag of stoot. Voor de VDAB was het een cultuuromslag. Nu moest er indien nodig ook gestraft worden. Het duurde meerdere jaren voor een billijk systeem op punt stond. Intussen begon ook de arbeidsmarkt aan te trekken. Na vele jaren stilstand ging de werkzaamheidsgraad in Vlaanderen eindelijk weer omhoog. Goed nieuws, maar minder goed was dat almaar meer vacatures oningevuld werden. Vlaanderen staat op dit ogenblik trouwens aan de top in Europa inzake oningevulde vacatures.

Toen na het corona-intermezzo de arbeidsmarkt onverwacht heel sterk aantrok en het aandeel niet vervulde vacatures nog verder steeg, was voor de Vlaamse werkgevers van voka de maat vol. In een artikel in De Tijd in 2021 is Vokabaas Hans Maertens ongemeen scherp voor de VDAB. Of dat iets concreet veranderd heeft op het terrein is niet duidelijk, maar in elk geval begint de VDAB vanaf dan zelf duidelijker te communiceren over het aantal sancties dat wordt genomen.

Voor werkzoekenden in de portemonnee worden getroffen, krijgen ze eerst verwittigingen. Het is de bedoeling dat die verwittigingen een preventief effect hebben. Het is duidelijk dat het totaal aantal sancties, inclusief het definitief uitsluiten van werkzoekenden in stijgende lijn gaat de voorbije jaren.

Als we rekening houden met het feit dat het aantal werkzoekenden de voorbije jaren fors is teruggelopen betekent dit dat de VDAB een tandje heeft bijgestoken. Een ander argument is dat het aantal openstaande vacatures de voorbije jaren fors is toegenomen. De ultieme test om de werkbereidheid te controleren is uiteindelijk het aanbieden van vacatures.

Wallonië blaft niet

De meest recente cijfers die vorige week vrijdag te lezen waren in Het Laatste Nieuws geven aan dat de het gaat om in totaal 29.000 sancties en verwittigingen. In 11.000 gevallen had dat impact op de uitkering (korting of tijdelijk of definitief geschorst). In 1700 gevallen werd de uitkering zelfs definitief geschorst. Eén op negen uitkeringsgerechtigde werkzoekenden werden dus financieel getroffen. In Wallonië gaat het om 1 op 57 werkzoekenden, in Brussel om 1 op 154.

We kunnen volstaan met de vaststelling dat de zesde staatshervorming in die landsdelen nog niet geleid heeft tot de gewenste gedragsverandering. We moeten niet flauw doen. De kans dat die gedragsverandering snel plaatsvindt is nagenoeg nihil. Vandaar dat ik al een tijdje voorstander ben van het voorstel van het vbo (de Belgische, niet de Vlaamse werkgevers).

Tot een periode van twee jaar blijft de bevoegdheid voor het uitkeren van werklozen federaal nadien wordt het een gewestelijke bevoegdheid. Dan kunnen Vlaanderen, Wallonië en Brussel zelf beslissen of ze de werkloosheidsuitkeringen na een periode van twee jaar willen behouden of niet. In Vlaanderen bestaat er al een tijdje een meerderheid om de uitkeringen te beperken in de tijd. In Wallonië en Brussel is dat niet zo. Vlaanderen blaft en bijt, zei Unizo-topman Danny Van Assche in het Laatste Nieuws. Wallonië en Brussel blaffen zelfs niet.

Oekraïners

Maar is daarmee de kous af? Dat Vlaanderen positief afsteekt tegenover Wallonië en Brussel is in feite geen nieuws. Maar hoe doet Vlaanderen het in Europees verband? Inzake activering kan het zeker beter. Dat leerden we uit de Oekraïnecase. Via gegevens van de Nationale Bank weten we al hoe Vlaanderen het doet om Oekraïense vluchtelingen te integreren op de arbeidsmarkt. In Vlaanderen gaat het om 37%, Brussel 14% en Wallonië 16%. Maar het Vlaamse cijfer ligt sterk onder dat van Nederland waar 55% aan het werk is (het cijfer van 80% dat vorig jaar ook circuleerde in de pers blijkt niet te kloppen).

Vlaanderen heeft in elk geval de verplichting ingevoerd voor Oekraïners om zich in te schrijven bij de VDAB. Maar het probleem ligt wellicht elders. In België wordt een leefloon uitbetaald aan de Oekraïners; in Nederland liggen die bedragen veel lager. Een voorstel van Theo Francken om het statuut voor Oekraïners te wijzigen werd door Vivaldi niet weerhouden. Een vergissing.

gedragsverandering

Vlaanderen blaft en bijt

Overbevolking: de teller blijft lopen en staat nu op 8.000 miljoen