Mannelijke slachtoffers van partnergeweld, bestaan ze? Ja, ongetwijfeld. Al dertig jaar ben ik de onvrijwillige getuige van de manier waarop mijn buurman door zijn echtgenote geterroriseerd wordt. Ze kleineert hem, scheldt, jaagt hem in weer en wind op als tuinman-slaaf, en wat er zich binnenshuis afspeelt kan men alleen maar gissen.

Heel de buurt vindt dat grappig, maar de essentie is wellicht dit: we hebben hier te maken met mensen die perfect bij elkaar passen. Een bazige bitch en wat men in het Vlaams een ‘sloef’ noemt. Dit soort relaties komt meer voor dan men denkt, zowel met de M als de V in de dominante rol. Psychologen zijn vertrouwd met dit fenomeen, maar ideologisch ligt het natuurlijk moeilijk, in een tijd dat het (vrouwelijk) slachtofferdiscours alomtegenwoordig is.

De ene oerveeg is dus de andere niet. Er kan sprake kan zijn van echt geweld en echte slachtoffers – bijvoorbeeld kindermishandeling, verkrachting… – maar er bestaat ook zoiets als ‘geweld met onderlinge toestemming’, een ietwat bizarre term die men meestal voorbehoudt voor het SM-milieu, maar die de onderstroom vormt in tal van relaties. Net nu de regels voor seksuele toestemming worden verstrengd (op elk moment, ook in volle actie, kan een vrouw haar toestemming intrekken), wacht de rechtbanken drukke tijden.

Vluchten in de badkamer

U voelt me komen, ik heb het over het celebrity-proces van de eeuw dat net achter de rug is, tussen acteur Johnny Depp en zijn ex Amber Heard. Aanleiding: Amber had zich anno 2018 in The Washington Post laten ontvallen dat ze slachtoffer is geweest van huiselijk geweld, waarop Johnny haar aanklaagde wegens smaad en 50 miljoen dollar smartgeld eiste. Waarna Amber maar meteen 100 miljoen eiste voor dit affront: in Hollywood wordt niet voor kleingeld gespeeld.

Tijdens het proces draaide Depp het klassieke rolpatroon van de mannelijke bruut en het tere vrouwtje om, en beschreef hoe hij zelf mishandeld werd, een pot terpentijn naar zijn neus kreeg, een vinger verloor in volle actie, en soms in de badkamer moest vluchten voor zijn razende echtgenote. Einde van het verhaal: de jury (jawel, in Amerika komt dit soort ruzies voor een heuse jury) stelt de heer Depp in het gelijk en kent hem 10 miljoen dollar schadevergoeding toe, terwijl zijn ex recht heeft op 2 miljoen dollar. Netto moet Amber dus acht miljoen dollar aan den Johnny. Dat gaat zeer doen.

De MeToo-activisten zijn in alle staten. Een vrouw veroordeeld wegens partnergeweld?? Terecht, naar mijn aanvoelen. Maar ook Depp heeft losse handjes. Dit vechtkoppel (het is al de tweede keer dat ze tegenover elkaar staan sinds hun scheiding in 2016) is zonder meer het bewijs dat liefde oorlog kan zijn, en omgekeerd. Dat was zelfs het oordeel van hun voormalige huwelijkstherapeut die kwam getuigen op het proces: ‘Deze mensen hielden van mekaar. Er was in mijn ogen sprake van wederzijdse mishandeling.’

Stockholm syndroom

Op het einde van ‘Pirates of the Caribbean’ krijgt Johnny een paar stevige vrouwelijke meppen.

Wederzijdse mishandeling: zou dat de essentie van liefde kunnen zijn? Elkaar kwellen, opjagen, afmaken in een wederzijds gijzelingsdrama, dat zich soms tot een dubbel Stockholmsyndroom ontwikkelt? De mythe van de sterke man en de zwakke vrouw, waarop het feminisme zich baseert om zijn discriminatietheorie uit te werken, is perfect omkeerbaar.

Niemand minder dan Jack Sparrow, het personage uit ‘Pirates of the Caribbean’ waarmee Depp legendarisch werd, toont tussen twee piratengevechten door die trekjes. Hij kan klappen uitdelen maar krijgt er ook. Depp is half held, half anti-held, heeft een spraakgebrek, is vooral aan zijn hoed gehecht en krijgt soms slaag van een vrouw die hij probeert te versieren. Hij lijkt enigszins op onze Piet Piraat: een sympathieke hansworst die tegen wil en dank in een schurkenverhaal terecht komt. Is het dat wat de jury uiteindelijk heeft overtuigd? Wie zal het zeggen, in Hollywood lopen fictie en realiteit sowieso door elkaar, dat was ook zo in hét MeToo-proces van vorige eeuw, de zaak-Weinstein.

Niet alleen Jezus bood de andere wang aan na een oorvijg. Het is een verborgen kant die in mannen zit: de komische acceptatie van de vernedering.

Voorafgaand aan het bitter proces wegens smaad is er dus de stormachtige vechtrelatie. Het huwelijk is op zich een instituut van de haat-liefde, omdat de formele bezegeling (’tot de dood ons scheidt’) het geweld als het ware oproept, ook al zijn scheidingen vandaag de normaalste zaak van de wereld. Je hebt koppels van de mannelijke dominus en de vrouwelijke slavin, en omgekeerd, deze van de feeks en de mannelijke slaaf, of soms ook wel de twee afwisselend of tegelijk: de badkamer op slot is soms wel een noodzaak om even op adem te komen.

De piraat-paljas

Tristan en Isolde’ op het schip, Act 1 (New York 1917): subtiel partnergeweld hier?

De (auto)destructieve kracht van de liefde is in se een romantisch thema. De opera ‘Tristan en Isolde’ van Wagner gaat over de onmogelijke, absolute liefde, maar bevat ook elementen van verbaal-psychisch geweld tussen de twee hoofdfiguren, die net door deze onmogelijkheid zichzelf en elkaar martelen. Heel het eerste bedrijf jennen ze elkaar, dagen elkaar uit en spelen gemene woordspelletjes op een boot, in het tweede bedrijf is het boemboem tot aan de betrapping, en in het derde bedrijf gaan ze dood. Wat anders.

Vandaag zouden ze eindigen voor de rechter, elk met een batterij advocaten. Wagnerianen zullen me vervloeken voor deze artistieke vrijheid, maar ik schrijf eerstdaags wel eens een deftig operastukje om het goed te maken. Punt is dat Tristan alias Jack Sparrow -niet toevallig twee heren die aan het roer van een boot staan- eigenlijk anti-helden zijn zoals mijn buurman, en het met hun mannelijkheid veel moeilijker hebben omdat een zwakke man nu eenmaal wordt gezien als een sul. Vliegen ze toch eens uit hun krammen, dan krijgen ze heel de MeToo-beweging achter zich aan. Dat is gewoon niet eerlijk. De witte mannelijke cisgender krijgt ofwel thuis een fles terpentijn naar zijn hoofd, ofwel is hij de pineut in de rechtbank. Het lijkt erop dat de grote mediashow Depp/Heard hier toch iets heeft rechtgezet. En geloof me: in grote getale staan de vrouwen op deze planeet achter Johnny.

Filmtip: eindscène van de trilogie Pirates of the Caribbean (2007), waarin Johnny Depp twee bloedmooie vrouwen een plekje op zijn boot belooft, die echter al zee gekozen heef. Er ligt alleen een onooglijk sloepje, waarna de twee dames hem op een oorvijg trakteren. Jack/Johnny retourneert ze niet, maar geeft in de plaats zijn achtergebleven scheepsmaat een pak rammel. Hoe galant is dat.

pirates of the caribbean

Het kromme denken van Amber Heard

Johnny Depp, of de zoete wraak van de piraat