In de laatste rechte lijn naar de gemeenteraadsverkiezingen worden bij de VRT alle zeilen bij gezet om er iets boeiends, leuks, en af en toe grappigs van te maken. Twee keer de zondagse elfurenmis De Zevende Dag eraan gewijd (30 september en 7 oktober); van 1 tot 11 oktober elke dag in de week een talkshow met Phara de Aguirre; daags voordien, 13 oktober, nog eens het grote debat met de partijvoorzitters, en dan natuurlijk de apotheose, de show op de verkiezingsdag zelf waar Martine Tanghe en Ivan De Vadder met het nodige aplomb een regen van resultaten laten neerdalen in de Vlaamse huiskamers.

Politiek als tv-entertainment

En ja, Phara doet echt haar best, al de genodigden ook. Af en toe kijk ik eens hoe Louis Tobback (die niet meer opkomt) haar onderbreekt en zendtijd opeist,- iets wat weinigen kunnen,- hoe Lorin Parys zegt dat Leuven goed bestuurd werd door de socialisten maar dat het tijd is voor verandering (gegrinnik van Louis), en hoe – echt waar – Rik Daems in een Leuvens park zijn hond uitlaat en het nut van een poepzakje demonstreert(*). Als uitsmijter komt ene Steven Van Herreweghe nog een dijenkletser weggeven over vergane dorpsfolklore. Maar achter en onder dit gezellig politiek kabaret overvallen ons andere bedenkingen.

VRT

Phara doet haar best om te blijven lachen

Ten eerste dat nationale televisie past op gemeenteraadsverkiezingen als een tang op een varken. Wat maakt een voorzittersdebat ons wijzer over de burgemeestersstrijd in Bekkevoort? Lokale verkiezingen horen thuis op lokale media, waarom eist de openbare omroep dit domein eigenlijk op? Bart De Wever kon zijn verveling en zelfs afkeer dan ook met moeite verbergen: men is eigenlijk uitgedebatteerd, dit is show om de show, gelukkig is er het hondje van Rik Daems.

Dat brengt ons tot een tweede vaststelling, nog ernstiger eigenlijk: verkiezingen zijn er niet voor de burger, de democratie, de medezeggenschap van die burger aan het beleid, maar in de eerste plaats voor de media zelf. Je kan er weken televisie mee vullen en kranten mee vol schrijven, en in die journalistieke maalstroom laten politici zich, soms vrolijk, soms duidelijk tegen hun zin, meedrijven. Een uitnodiging om naar de studio te komen is het equivalent van een tsaristische oekaze: er niet op ingaan is gewoonweg geen optie.

Het zijn dus de nieuwsredacties die bepalen wie, wat, hoe en waar: zonder zelfs maar het woord objectiviteit te laten vallen, of die in twijfel te trekken, mogen we stellen dat compleet gemediatiseerde politiek gewoon niet goed is voor de democratie. De zogenaamde Vierde Macht eigent zich in de politieke arena een absolute regisseursrol toe, in naam van het entertainment en de strijd om de kijkcijfers. Op zijn best is zo’n politiek debat een boksmatch, op zijn slechts een zeurderige verzameling monologen. Zit iemand daar nog op te wachten? De verkleutering slaat onvermijdelijk toe. De VRT maakt een politieke show, maar herleidt zo ook de politiek tot spektakel, erger nog, tot onbenullig gezever. Jinnih Beels noemde De Wever een softie, het misprijzend bekkentrekken van Bart deed de rest. Kleutertuintoestanden voorwaar. Is het partijvoorzitterschap, gecombineerd met burgemeester van de grootste stad van Vlaanderen én kamerlid, toch niet wat veel?

Ondertussen in het cordon

Guy D’haeseleer (Forza Ninove)

Dat brengt ons op een ander euvel dat de kwaliteit van de democratie aantast: de dominantie van de partijhoofdkwartieren, ook wel particratie genoemd. Door systematisch de grote tenoren in beeld te brengen, ook als het over lokale verkiezingen gaat, versterkt de openbare omroep nog het idee dat de partijbesturen van bovenuit regeren en hun wil opleggen.

Het is bijvoorbeeld algemeen bekend dat de N-VA allianties met het VB op lokaal vlak sterk ‘afraadt’, terwijl dat bijvoorbeeld in Ninove een reële optie is, gezien de sleutelpositie van het VB, daar Forza Ninove genoemd. Vorige editie haalden ze 25%, zondag vermoedelijk een pak meer: N-VA Ninove heeft een probleem. Kandidaat-burgemeester en Forza-boegbeeld Guy D’haeseleer is een perfecte dorpspoliticus, jammer alleen dat hij ook nog in het Vlaams Parlement zetelt zonder dat iemand hem ooit op enig parlementair werk heeft kunnen betrappen. Een absoluut cumuulverbod is de logica zelve: geen ministers of parlementariërs meer op de lokale lijsten, ook niet om te ‘duwen’. En omgekeerd geen lokale politici die eens per week op het stemknopje komen drukken.

Verder dromend willen we natuurlijk ook bindende referenda over materies die ons allen beroeren, én de kiesdrempel zien verdwijnen, een maatregel die gewoonweg uitgevonden is voor en door de grote partijen, evenals het dotatiesysteem overigens dat ons handen vol geld kost en waarmee vooral reclamebureaus goede sier maken. Schimmige instellingen als de provincieraad tenslotte: gewoon afschaffen, wegens enkel een (dure) parkeerplaats voor B- en C-politici. Ook daar wordt al decennia over gebakkeleid zonder dat de daad bij het woord wordt gevoegd, en altijd om dezelfde redenen: het komt de partijen gewoon beter uit om zoveel mogelijk raden en besturen in stand te houden, allemaal zogezegd in naam van meer inspraak en democratie.

Ja aan de neen-stem

Reporters

Wie alle verkiezingsshows heeft uitgekeken, is meer dan klaar voor een blanco stem. Het verbaast me helemaal niet dat de jeugd volgens recent onderzoek baalt van dit soort democratie: het lijkt me zelfs een uiting van gezond verstand.

Andermaal neem ik het op voor de verzuurde burger die de weg kwijt is tussen de geteleviseerde drollen en overweegt om zondag gewoon thuis te blijven. Een allerlaatste vertwijfelde poging dan om nieuw leven te blazen in het democratisch systeem, alvorens we toch op zoek gaan naar de grote leider zoals de jeugd het wenst: het introduceren van een neen-stem, de mogelijkheid om TEGEN iemand te stemmen. Een rood bolletje dus (ja), naast een kruis (neen). Equivalent van de neerwaartse duim.

Dat lijkt me een reële opwaardering van het kiessysteem en een cruciale maatregel tegen de verzuring of de zogenaamde proteststemmen: zeggen aan wie je vooral NIET de besteding van ons belastinggeld wil overlaten en die je karakterieel of intellectueel of wat dan ook ongeschikt acht om je te vertegenwoordigen. Te gek? Jamaar, wat is dan een verkiezingsprogramma met een hondendrol in de hoofdrol?!

Met zo’n electoraal bonus-malussysteem kan men ook onder de nul stemmen uitkomen, zoals al wie goed was in wiskunde kan opmerken. Die ‘negatieve’ verkozenen zou men dan eventueel in een schaduwkabinet kunnen laten zetelen, een raad zonder de minste bevoegdheid maar wel met overvloedig spreekrecht en ideaal om televisietijd te vullen. Als dat geen mooie slang is die in haar eigen staart bijt tot er niets van overblijft. Het komt echt nog wel goed met die democratie, alleen nog een paar losse eindjes wegwerken.

(*) Omwille van portretrechten konden we bovenaan deze column het hondje van Rik Daems niet afbeelden. Zijn vriendinnetje was wel nog beschikbaar.

Organisatoren, kringen, verenigingen, opgelet! Na de succesvolle lezingtoernee ‘Mei ’68 – 50 jaar later’ komt er in 2019 een vervolg, getiteld ‘De malaise in de media’, waarin Johan Sanctorum de Vlaamse pers kritisch fileert. Meer info en boeking: klik hier.

verkiezingsshow

Het hondje van Rik Daems