Toen ik het grote stuk las in Het Nieuwsblad van maandag over Tine en René was ik van mijn à propos gebracht. Een echtpaar had beslist om te verhuizen naar Costa Rica om het racisme in ons land te ontvluchten. Ik las gehaast het artikel door: ‘gepest’, ‘gemene commentaren’, ‘toegesist in de winkel’, ‘beledigingen’, ‘het stopt nooit’, ‘bananenvreters’, ‘niet veel vluchtelingen in Avelgem’.

In Avelgem? Wel heb je ooit! Ik ben van die streek. Avelgem, Bissegem, Zwevegem, Gullegem, Ledegem, Rollegem, Wevelgem – dorpen waar iedereen iedereen kent en iedereen op dezelfde school is geweest.

Ik las het stuk opnieuw, met meer aandacht. De protagonisten zijn Tine (47) en René (42). René is Ecuadoraan maar woont al 22 jaar in België. Ze hebben drie kinderen: Inti (21), Nando (19) en Loria (15). Tine schrijft kinderboeken en René is aannemer. En ze verhuizen naar Costa Rica waar ze een domein van twee hectaren hebben gekocht, een oude cacaoplantage met een woonhuis en twee vakantiehuizen om te verhuren. ‘Met een tuin die overgaat in de jungle en op wandelafstand van het Caraïbische strand met palmbomen.’ We vernemen nog dat de oudste zoon en de dochter meereizen, maar dat de middelste hier blijft bij zijn lief ‘die hij niet kan missen’.

Racisme

Maar hoe zit dat nu met dat racisme waaronder het gezin zo geleden heeft? Hoe erg was dat allemaal? Het stuk spreekt van een ‘waslijst van kleine en grote incidenten’, maar dat ‘grote’ lijkt mij een onderdeel van een journalistiek cliché, want wat verder zegt Tine: ‘Het zijn allemaal kleine dingen, maar als ze élke dag gebeuren vreten ze aan je.’

Kleine dingen dus. Een vrouw die sacoche ‘ostentatief’ aan de andere kant van haar winkelkarretje hangt. Iemand die René en zijn kinderen voor Syriërs houdt. Beledigingen op school en een leraar die sust. De kinderen die worden tegengehouden door de politie met opmerkingen als ‘Van wie is die fiets?’ en ‘Open die rugzak eens.’ René die de papieren van zijn aanhangwagen moet laten zien nadat er een andere aanhangwagen in de buurt gestolen is.

Dat is allemaal erg onaangenaam om mee te maken. Hóe onaangenaam hangt van veel omstandigheden af: wat eraan voorafgaat, de toon, de blik, hoe lang het duurt. Neem die leraar die niet te zwaar tilt aan het scheldwoord ‘negerin’. Voor hetzelfde geld is dat een cryptoracist, een angsthaas, een luierik die er de kantjes afloopt of een verstandig man die weet hoe je de angel uit een conflict haalt. De belangrijkste omstandigheid is natuurlijk de frequentie van de voorvallen. ‘Elke dag,’ zegt Tine. Rekening houdend met de bijzonderheden van het geval – Avelgem, al 22 jaar, geïntegreerd gezin, schrijfster en aannemer, geen Arabieren, geen moslims, West-Vlaams dialectsprekers – geloof ik dat Tine overdrijft. Heel erg vind ik dat niet. Ik heb daar begrip voor. Je zou míj eens moeten horen overdrijven in de lerarenkamer als ik het over een ‘moeilijke klas’ heb.

Roots

Voor de aanpak van Het Nieuwsblad heb ik minder begrip. Als je andere informatie erbij haalt, een interview in de Krant van West-Vlaanderen, of een blog van Tine wordt de trek van Tine en René naar Costa Rica een positief verhaal is: de keuze voor het avontuur, de roep van de roots, de fascinatie die uitgaat van dat grote continent aan de andere kant van de wereld. ‘We hebben hier ontzettend graag gewoond,’ tweet Tine. ‘Maar nu is het tijd voor iets nieuws.’

Het vertrek van Tine en René is een interessante fait-divers voor op de regionale bladzijden. Maar in de journalistiek wordt veel verknoeid door de ‘invalshoek’. We kennen dat van films en series. ‘What’s your angle?’ vraagt de hoofdredacteur in hemdsmouwen aan de jonge journaliste. Mensen als Tine en René zijn geloof ik bereid om honderduit te praten over alles wat met hun reis en hun leven samenhangt: schrijven, cultuur, dieren, toekomstplannen, en als het hen gevraagd wordt, willen ze best iets zeggen over een aantal onaangename West-Vlamingen waar ze te maken mee kregen. Had men het hun gevraagd, dan hadden ze waarschijnlijk ook wel iets willen zeggen over alle aangename niet-racistische West-Vlamingen die ze in die 22 jaar gekend hebben.

De andere kranten volgen als schapen

Maar door de invalshoek ‘vlucht voor het toenemend racisme’ wordt het vertrek van het gezin voorpaginanieuws, wordt het breed uitgesmeerd op pagina 3, wordt het overgenomen door de websites van De Morgen, Het Laatste Nieuws, Het Belang van Limburg en De Gazet van Antwerpen. Peter Mijlemans wijdt er zijn commentaarstuk aan. Ach, Mijlemans* … Die distilleert natuurlijk een algemene trend uit een aantal Avelgemse anekdotes. En hij beroept zich daarvoor op Tine zelf. ‘Het klimaat is veranderd,’ had ze gezegd. ‘Harder geworden. En dus wordt de taal ook harder. Wie vroeger ook al zo dacht over mensen met een kleurtje maar toen zijn mond hield, zwijgt nu niet meer.’ Maar dat zijn wijsheden die Tine, net als iedereen, zelf altijd in de krant leest.

Wat mij eigenlijk het meest heeft gestoord in de hele zaak is Het Nieuwsblad van de dag erna. Op de voorpagina gaat men verder op het élan van de dag ervoor: ‘Gemengde koppels over racisme en vooroordelen – ‘Vroeger was het stiekem, tegenwoordig gooien ze het vlakaf in je gezicht.’ Er staat een foto bij van een mooie breed lachende Pakistaanse mama, een mooie breed lachende Vlaamse papa, een mooie breed lachende dochter van 2,5. Ik heb het bijbehorende artikel op pagina 7 gelezen. De Pakistaanse mama heet Shaireen Aftab en ze is van het soort dat ik heel graag als buurvrouw of collega heb. Ze heeft wel al racisme gezien op internet en ze maakt zich zorgen over de wereld waar haar kinderen zullen opgroeien, maar ‘eigenlijk hebben we nog geen enkele slechte ervaring gehad … We wonen in Antwerpen, dat is misschien de reden ** … Ik heb vroeger wel al vreemde opmerkingen gekregen, maar dat was veeleer uit onhandigheid dan uit kwade wil … Dat is de boodschap voor de kinderen: probeer de anderen te begrijpen, maar als blijkt dat ze van slechte wil zijn, aarzel niet om te reageren.’

En die kranige, behartenswaardige woorden worden op de voorpagina verdraaid tot een oprisping van rancune.
_________

* Mijlemans beweert stellig : ‘Ze verhuizen niet omdat ze verlokt zijn door een exotisch avontuur.’ Tja. Heeft hij het artikel op pagina 3 van zijn eigen krant wel gelezen? Ik herhaal: ‘Een domein van twee hectaren, een oude cacaoplantage met een woonhuis en twee vakantiehuizen om te verhuren. Met een tuin die overgaat in de jungle en op wandelafstand van het Caraïbische strand met palmbomen.’
** Een ander echtpaar is blij dat hun kinderen van racisme gespaard zijn gebleven, maar dat komt dan weer omdat ‘Mechelen een tolerantere stad is dan Antwerpen’. Laten we op basis van deze anekdotische bewijzen besluiten dat Antwerpen en Mechelen allebei even tolerant zijn.

vooringenomenheid

De leugen regeert

Racisme in Avelgem