Het was een onwaarschijnlijke grap: midden juli van dit jaar ontsnappen ministers Crevits (CD&V) en Somers (Open Vld) langs het raam van het Vlaams Parlementsgebouw om de pers niet hoeven te woord te staan. Het verhaal bleek achteraf nog waar ook, en het is helaas meer dan een anekdote. Het tekent de zwakte van een regering, maar ook van een globale bestuurscultuur, met als sleutelwoord: ambitie, of het gebrek daaraan.

We kunnen niet alle minpunten op de huidige Vlaamse bestuursploeg afschuiven: het gaat om een doorheen decennia gecumuleerd kwaliteitsdeficit in verschillende domeinen. Toch is de regering-Jambon wellicht een van de meest lakse en besluiteloze sinds 1981. En dat in coronatijd. Een bloemlezing van slecht bestuur.

VRT

Wouter Beke: brevet van onbekwaamheid, maar mag toch blijven.

De pandemie

Dat men op Belgisch niveau zware steken heeft laten vallen in het coronacrisisbeheer, met Maggie De Block in de hoofdrol, is hier al omstandig naar voor gebracht. Er was de hilarisch-pijnlijke mondmaskersaga, maar het personeel van de woonzorgcentra herinnert zich vooral het chaotische non-beleid van Vlaams zorgminister Wouter Beke, aan het begin van de eerste golf, die 4000 doden in de Vlaamse rusthuizen opleverde. Beke treuzelde vervolgens met het oprichten van een task force en liet zijn topambtenaar Karine Moykens de hete kastanjes uit het vuur halen.

In de coronacommissie van het Vlaams Parlement, juli dit jaar, werd Wouter Beke officieel witgewassen. Vooral omdat minister-president Jambon, die sinds zijn leugens in de affaire Chovanec ook al aangeschoten wild was, zijn lot aan dat van Beke had verbonden.

Tijdens de tweede golf viel vooral het falen op van het contactonderzoek, waardoor huisartsen op de duur zelf het initiatief namen, en burgemeesters en gouverneurs in het beleidsvacuüm sprongen. Tot op vandaag oogt de Vlaamse corona-aanpak amateuristisch en loopt het de Belgische strategie achterna. Al in maart hadden we het verschil kunnen maken en de pandemie als een hefboom gebruiken voor efficiënt zelfbestuur. Helaas, toen verkeerde het grootste deel van de Vlaamse beleidsmakers nog in de ontkenningsfase. De minister-president voorop.

PISA

Weinig commentaar nodig, eigenlijk.

Onderwijs

Ook dat pijnpunt werd hier al tot in de treure aangehaald: als we ons niet dringend herpakken op onderwijsvlak wordt Vlaanderen binnen afzienbare tijd een ontwikkelingsland. Ben Weyts (N-VA) erfde van zijn voorganger Hilde Crevits (CD&V) een zinkende tanker die jaar na jaar slechtere internationale quoteringen krijgt. Kennis en inzicht gaan er telkens op achteruit, evenals het taalniveau — zaken die natuurlijk samenhangen. Handboeken zijn kleuterachtige invulboeken geworden en alles draait enkel nog rond ‘vaardigheden’, met een minimum aan theoretische of inzichtelijke background.

Deze nalatigheid is bizar voor een regio die het louter van zijn grijze hersencellen moet hebben, en grote bedrijven aantrekt met het uitzicht op veel hoogopgeleid personeel. Al sinds 2000 vertonen de internationale PISA-rapporten een dalende lijn bij Vlaamse scholieren inzake wiskunde, wetenschapskennis en taalvaardigheid. Uit een recente wetenschapstest, afgenomen bij leerlingen van het vierde jaar lagere school, blijken we gelijke tred te houden met landen als Kazachstan.

Telkens weer wijzen verantwoordelijken naar elkaar en wordt er wat gemompeld over eindtermen en sociale achterstelling. Maar geen enkele minister kan de zinkende tanker vlot krijgen. Ben Weyts dicht ik deze gave ook niet toe. De minister schijnt nog meer dan Crevits te zwalpen in de materie, en beloofde ‘gratis’ laptops voor kwetsbare kinderen, waarna de scholen uiteindelijk een gepeperde factuur kregen voor onbruikbare toestellen. Wanneer krijgen we eens een onderwijsminister met ballen én hersencellen?

VRT

Hoe we het voor mekaar krijgen, het blijft verbazen.

Ruimtelijke (wan)orde

België is met voorsprong het lelijkste land van Europa, en Vlaanderen doet daarin méér dan zijn best. De Vlaamse Ruit — het gebied tussen de steden Antwerpen, Gent, Brussel en Leuven — is één verrommelde steenweg geworden. De klassieke Vlaamse landschappen komen alleen nog voor op nostalgische kalenderfoto’s. Ook onze kustlijn is met voorsprong de lelijkste van Europa.

De gestage aantasting van de open ruimte bezorgt ons de trieste onderscheiding van de meest versnipperde, meest verharde, en meest bosarme regio van West-Europa. Mede dankzij de ondertussen een halve eeuw oude gewestplannen hebben versnippering, betonnering en lintbebouwing voor een ruimtebeslag gezorgd van meer dan 25%. Vlaanderen zit eivol, maar toch verdwijnen er nog elke dag zes hectare open ruimte. De zogenaamde betonstop (nu herdoopt tot bouwshift) blijft grotendeels dode letter, omdat de gemeentes gedwongen worden om aan de eigenaars 100% planschade te betalen, met geld dat ze niet hebben.

De historische lintbebouwing en verkavelingsdrang hebben een enorm negatief effect op de mobiliteit én de luchtkwaliteit. Niets is op wandelafstand, voor alles heb je de auto nodig. Het openbaar vervoer kan dit niet compenseren. De bus nemen wordt door de Vlaming trouwens als iets marginaals beschouwd en De Lijn blijft een ondergefinancierd kneusje met steeds minder dienstverlening. Ook met de aanleg van een sluitend fietspadennetwerk gaat het niet vooruit. Vooral de gewestwegen blinken uit in zogenaamde moordstroken. Meer dan 50% wordt door het Agentschap Wegen en Verkeer zelf als ‘onveilig’ beschouwd. Van een fietsnetwerk als in Duitsland of Nederland zijn we nog lichtjaren af. Ook al hebben we Wout Van Aert.

Radio 1

Ondertussen moet de Vlaming meer bomen planten.

Natuur en milieu

Zuhal Demir (N-VA) beheert het bevoegdhedenpakket van ruimtelijke ordening, natuur, milieu, klimaat, met tussendoor ook nog justitie, handhaving en toerisme. Het lijkt op een enorme restjesmaaltijd, maar één ding is zeker: mede door het chaotische ruimtebeheer, zie hoger, is de natuur er slecht aan toe.

Met slechts een half punt op zes haalt Vlaanderen bijlange de natuurambities niet die Europa in 2011 tegen dit jaar vooropstelde. Dat blijkt uit het Natuurrapport van het Instituut voor Natuur en Bosonderzoek (INBO). Voor vijf van de zes Europese doelen halen we een onvoldoende. Van de geplande 4000 hectare nieuw bos tegen 2024 is vandaag slechts 62 ha gerealiseerd. Ondertussen wordt bos gerooid voor nieuwe industrieterreinen terwijl de bestaande nog ruimte zat hebben.

De Vlaamse luchtkwaliteit blijft een zorgenkind, vooral het fijnstofgehalte geraakt niet onder de als veilig beschouwde drempel. Qua CO2-uitstoot — en daarmee komen we ook bij het heikele klimaatthema — haalt Vlaanderen geen enkele Europese doelstelling. De Vlaamse regering veegde zelfs een aantal maatregelen van tafel die tijdens de vorige regeerperiode werden afgesproken: de kilometerheffing, subsidies voor elektrisch wagenpark, de bouwstop, de verplichte renovatie van huizen na verkoop. Ook een CO2-taks komt er niet. Om Europese boetes te vermijden besliste men dan maar om voor 22,5 miljoen euro groene stroomcertificaten uit Denemarken aan te kopen. Weggesmeten belastinggeld.

Ondertussen, zo blijkt uit onderzoek van De Standaard, bouwen en financieren Nederlandse vetmesters in Vlaanderen mega-veestallen die bijzonder vervuilend zijn en een hoop overlast, ruikhinder etc. teweeg brengen. Voor hen de lusten, voor ons de lasten. De vraag dringt zich overigens op of onze dichtbevolkte regio half Europa van goedkoop varkensvlees en plofkippen moet voorzien. Boerenbondminister Crevits en haar milieucollega Demir moeten dringend eens samenzitten.

VRT NWS

Beken als open riolen: in Vlaanderen de norm.

Waterbeheer en riolering

We willen altijd water uit de kraan, ook ’s zomers, we willen geen overstromingen ‘s winters, en we zien graag vis zwemmen in de Nete en de Dijle. Helaas, dat zijn quasi dode waterlopen. Geen enkele van de 700 Vlaamse rivieren, kanalen of beken in Vlaanderen voldoet aan de Europese normen. Dat blijkt uit een rapport van de Vlaamse Milieu Maatschappij (VMM). 1 op de 8 Vlaamse huizen is niet eens aangesloten op de riolering, het afvalwater gaat gewoon de gracht of beek in. Nieuwe Europese boetes hangen in de lucht, want tegen 2027 eist Europa dat de Vlaamse beken en rivieren zuiver zijn. Misschien moeten we gewoon de EU verlaten, dan is alles opgelost.

De hoger vermelde betonnering zorgt ook voor een desastreus verlies aan regenwater dat niet in de bodem geraakt. De hoeveelheid hemelwater dat we zo jaarlijks rateren, is 1,6 keer het drinkwaterverbruik. De waterschaarste is ’s zomers in Vlaanderen even groot als die in Zuid-Europa of Noord-Afrika. Door lekken in het Vlaamse waterleidingnet gaat er bovendien elke dag 180 miljoen liter drinkwater verloren. De laatste tien jaar steeg in Vlaanderen de drinkwaterprijs met 60%. Andermaal: de rijkste regio van Europa beheert zijn infrastructuur als een ontwikkelingsland en zadelt zijn burgers met de factuur op.

De economische logica

Conclusie: we zijn gewoon slecht bezig. Het Vlaamse huis schurkt als een koterij tegen het Belgische construct, en vertoont weinig ambitie rond echt zelfbeheer. Het is en blijft bricoleren, door gezapige regenten en dito administraties die nooit echt verontrust worden en met alle fouten wegkomen.

Een oorzaak van de stiefmoederlijke behandeling van materies als klimaat, milieu, en ruimte is wellicht dat de centrumrechtse mainstream in Vlaanderen de economisch/financiële logica als dominant beschouwt en al de rest iets voor ‘linkserige softies’. De zorg is iets voor tsjeven en de groene thema’s besteden we uit aan de geitenwollen sokken. Reden wellicht waarom Zuhal Demir naar verluidt met frisse tegenzin aan haar groengetint ministerschap begon.

Maar deze tweedeling is al lang achterhaald, corona heeft ze helemaal weggeveegd. Rechts, met name vooral de N-VA, moet dringend beseffen dat de zogenaamde ‘zachte’ domeinen even doortastend en ambitieus moeten beheerd worden. We zijn toe aan een serieuze inhaalbeweging, want dit gaat over onze toekomst en die van het nageslacht. Niet zomaar een tandje bijsteken, maar een ambitieus masterplan voor Vlaanderen uitwerken, dat ons laat aansluiten bij de Scandinavische normen rond levenskwaliteit. Anders blijft het gepruts op zijn Belgisch.

Economie is een middel, gezondheid en welzijn zijn doelen, of ziet iemand dat anders?

waterschaarste

Vlaanderen blijft een Belgische nevenkoterij

Professor Willems: ‘Deze zomer misschien geen water uit de kraan’