Eergisteren, woensdag 8 september,  begon in Parijs wat ietwat voorbarig al het ‘proces van de eeuw’ wordt genoemd, tegen Salah Abdeslam uit Molenbeek, de enige overlevende terrorist van de aanslagen in Parijs van 13 november 2015. En tegen negentien anderen, verdacht van medeplichtigheid.

Molenbeek

Tien van hen zijn ‘Belgisch-Marokkaans’ en hebben tenminste een deel van hun leven in Molenbeek doorgebracht. Zoals ook ‘Abou Omar Al-Belgiki’, de man die als het brein achter de aanslagen wordt beschouwd. Maar hij zal er niet bij zijn in Parijs. Hij sneuvelde toen de politie vijf dagen na de aanslagen zijn schuilplaats in Saint-Denis binnenviel.

In het oude Paleis van Justitie midden in Parijs is speciaal voor deze zaak een rechtszaal gebouwd met een capaciteit van 550 toeschouwers, de grootste in Frankrijk. Tien andere zalen worden beschikbaar gehouden, zodat in totaal 2.000 mensen het proces van nabij kunnen volgen. Het aantal betrokken advocaten bedraagt 330 en er hebben zich 1800 civiele partijen gevoegd – gewonden en nabestaanden. Als alle dossiers zouden worden opgestapeld, werd die stapel 53 meter hoog.

Abdeslam

Hoofdverdachte Abdeslam blies zichzelf als enige van alle aanslagplegers niet op. Volgens sommigen – zoals de openbare aanklager van Parijs, François Molins – durfde hij het knopje van zijn bomgordel niet in te drukken. Anderen spreken over een technisch mankement. De terrorist wordt verdedigd door de 31-jarige maître Olivia Ronen, een nieuwe ster aan het firmament van Parijse ‘tenoren’, zoals topadvocaten wel worden genoemd in Frankrijk.

Abdeslam werd in 2016 in Molenbeek gearresteerd, waar hij alweer druk was met volgende aanslagen. Er volgde een slepende uitleveringszaak aan Frankrijk, waarin hij werd bijgestaan door de bekende Brusselse strafpleiter Sven Mary.

Een meeloper

Mary heeft nu bedankt voor de eer. Een Frans proces vraagt om een Franse advocaat, en bovendien was hij het zat dat zijn kinderen regelmatig onder politiebewaking naar school moesten. En dat hij voortdurend beledigingen en bedreigingen ontving omdat hij deze terrorist verdedigde. Hij is zelfs fysiek aangevallen op straat.

Wat Sven Mary te berde bracht in een interview met het Franse dagblad Libération in 2016 verklaart misschien ook wel iets van die beslissing. Hij pakte daar ongenadig uit over zijn cliënt Salah Abdeslam. Die noemde hij een ‘petit rebeu’ zonder cultuur – rebeu is een pejoratieve term voor nakomelingen van Noord-Afrikaanse immigranten.

‘Een klein crimineeltje uit Molenbeek,’ zei hij, ‘meer een meeloper dan een leider. En met de intelligentie van een lege asbak. De man is werkelijk van een onvoorstelbare leegte… Een perfect voorbeeld van de GTA generatie, die zichzelf voortdurend in een videogame waant en alle contact met het echte leven kwijt lijkt. (GTA is een videospel: Grand Theft Auto) De Koran heeft hij nooit gelezen, behalve een soort samenvatting op het internet. Dat internet is sowieso het maximale wat hij kan begrijpen…’

Schadevergoeding voor Abdeslam

Abdeslam kost de Franse belastingbetaler minimaal een half miljoen euro per jaar: er zijn verschillende bewakers wiens enige job bestaat uit het 24/7 bewaken van de terrorist. Maar dat is nog niks vergeleken bij de kosten van dit proces, dat negen maanden zal duren. Alleen al eerdergenoemde speciaal gebouwde rechtszaal kostte 8 miljoen…

Diezelfde Franse belastingbetaler had ook een voordeeltje, zij het piepklein. In 2017 liet Abdeslam zijn advocaat – weer een andere dan Mary of Ronen – procederen tegen de Franse staat omdat hij continu werd geobserveerd. Om een lang verhaal kort te maken: hij kreeg gelijk van de eerste rechter op wiens bord deze zaak kwam, en mocht 500 euro schadevergoeding incasseren wegens schending van zijn mensenrechten. Maar vervolgens weigerde hij zijn advocaat een bankrekening op te geven waarop het bedrag kon worden overgemaakt…

Schuld van de Belgen

François Hollande was president op het moment van de aanslagen. Hij zal getuigen in het proces. Hij liet al weten dat als de Belgische politie, inlichtingendiensten én rechters beter hun werk hadden gedaan, de aanslagen waarschijnlijk voorkomen hadden kunnen worden. Hollande zei daarbij dat in Frankrijk ook grote fouten waren gemaakt.

Maar hij was nog niet uitgepraat toen er al huilverhalen in de Belgische pers verschenen, dat Frankrijk zichzelf uit de wind wil houden door de schuld in Belgische schoenen te schuiven.

Het beloven dramatische tijden te worden, niet in de laatste plaats door de totaal verschillende manier waarop allerlei overlevenden en nabestaanden met hun gevoelens omgaan. Een bekende is de 40-jarige journalist Antoine Leiris, die zijn vrouw verloor in de Bataclan en als alleenstaande vader achterbleef. Hij schreef een bestseller: Vous n’aurez pas ma haine – U zult mijn haat niet krijgen. Met een lieveheersbeestje op de cover…

Een heel ander boek schreef Victor Rouart uit Nantes, die in de Bataclan in zijn benen werd geraakt. Hij lag tussen de doden te creperen van de pijn, maar moest zich stilhouden voor de terroristen. Zijn leven was verwoest: hij moest jarenlang revalideren.

Zijn boek heet Comment pourrais-je pardonner? – hoe kan ik vergeven? Het kwam vandaag uit en stond meteen nummer één bij Amazon France.

Kaarsjes branden

Rouart trekt van leer tegen het islamistisch terrorisme en de laksheid van de politiek. Hij hekelt de ‘laffe opluchting’ van het publiek na de aanslagen: het gebruikelijke kaarsjes branden en ‘Imagine’ zingen…

Ook ondernemer Patrick Jardin – ‘un père brisé’ zoals hij in de pers werd genoemd, een gebroken vader, schreef een boek: Niet voor de camera’s, de rebelse woede van een vader. Jardin verloor zijn enige dochter – de 31-jarige Nathalie in de Bataclan, waar zij lichtontwerper was.

Hij kwam regelmatig in de publiciteit omdat hij tekeerging tegen de Franse justitie, en omdat hij zijn haat tegen alles wat met jihadisme te maken had niet onder stoelen of banken stak. Zijn Twitter-account werd in 2019 gesloten, omdat hij opriep de 130 Franse jihadisten die terugkeerden uit Syrië tegen de muur te zetten. Als vergelding voor de 137 doden in de Bataclan… In liberale media als Le Monde kwam hem dat op venijnige stukken te staan, zoals: Een vader op het pad van de haat.

Maar in de Libération stond een prachtig portret van hem, waarin we een tragische en vooral eenzame man zien. Hij verloor eerder al zijn vrouw en hoort haar in fantasie vaak verwijten maken dat hij niet beter op hun dochter heeft gelet…

Mélenchon

Tenslotte een tweet van Jean-Luc Mélenchon, de leider van Frankrijks extreemlinkse en islamofiele partij La France Insoumise. Mélenchon raakte onlangs nog in opspraak omdat hij had vastgesteld dat islamistische aanslagen vaak vlak voor verkiezingen plaatsvonden. Zoals ook die in Parijs, met 131 doden en tegen de 500 gewonden: een maand vóór landelijke regionale verkiezingen. Geen toeval, volgens hem: bepaalde politieke partijen deden er immers hun voordeel mee…

Zijn bericht over het proces op twitter ging als volgt: ‘Vandaag begint een beslissend proces tegen de moordenaars van 13 november 2015. Het moment van waarheid en gerechtigheid. Dit nooit meer…!’

Mélenchon werd er van verschillende kanten op gewezen dat er aan zijn bericht over dit proces drie belangrijke woorden ontbraken: aanslag, terrorisme en islamisme…

Maar het was hoofdverdachte Salah Abdeslam die dit manco corrigeerde. Want zijn eerste woorden aan de rechter woensdag waren: ‘Ik wil getuigen dat er geen andere god is dan Allah, en dat Mohamed zijn profeet is…’

Gevraagd naar zijn beroep antwoordde hij: ‘strijder voor de Islamitische Staat’.

Overigens is de eerste zittingsdag meteen alweer geschorst. Eén van de verdachten is onwel geworden: de Belgisch-Marokkaanse Farid Kharkhach, die valse identiteitspapieren had geleverd aan de terroristen.