‘Thuis bij Jordaens’

Sinds 15 oktober vindt in het Frans Hals Museum in Haarlem de tentoonstelling Thuis bij Jordaens plaats. Het is de eerste monografische tentoonstelling van de zeventiende-eeuwse Antwerpse meester Jacob Jordaens in Nederland. The Phoebus Foundation leende voor deze expositie een selectie exceptionele kunstwerken van de hand van deze meester uit aan het Frans Hals Museum.

Kunst voor de burgerij

Tal van schilderijen zijn er voor de eerste keer te zien voor het grote publiek. Er werd speciaal een pronkkamer gereconstrueerd met de plafondstukken die Jordaens eigenhandig schilderde voor zijn Antwerpse woning. De bedoeling is dat bezoekers zich even ‘thuis bij Jordaens’ kunnen voelen, tussen werken zoals de kunstenaar ze zelf bedoeld had.

Jordaens (1593-1678) wordt vaak als nummer drie genoemd naast Peter Paul Rubens (1577-1640) en Antoon Van Dyck (1599-1641), de boegbeelden van de Antwerpse barokke schilderkunst. Jordaens is, zeker internationaal, de minder bekende kunstenaar van deze drie grootmeesters, maar dat is niet helemaal terecht. Want waar Rubens en Van Dyck schilderden voor de elite, creëerde Jordaens zijn werken voor de burgerij. De stedelingen vormden zijn clientèle. Zodat Jordaens’ schilderijen aangepast zijn aan hen: ze zijn persoonlijk, herkenbaar, moralistisch maar ook satirisch en humoristisch.

The Phoebus Foundation

Zo de ouden zongen, zo piepen de jongen. ca 1640-1645.

Ontdekkingen en nieuwe inzichten

De kunstwerken van Jordaens in de collectie van The Phoebus Foundation zijn recent grondig kunsthistorisch en materiaal-technisch bestudeerd. De tentoonstelling presenteert heel wat recent ontdekte inzichten die een nieuw licht werpen op het leven, het artistieke creatieproces en de karakteristieke eigenheid van de meester. Sven Van Dorst, hoofd van het restauratieatelier van de Kanselarij van The Phoebus Foundation, nam het creatieproces van Jordaens onder de loep en kwam tot verrassende ontdekkingen.

Van Dorst: ‘Toen we de uitgebreide collectie schilderijen en tekeningen van de meester restaureerden in het atelier van The Phoebus Foundation, namen we de tijd om deze van dichtbij te bestuderen. We gebruikte innovatieve beeldanalysetechnieken en konden daarmee het creatieve proces van de schilder onder de loep nemen. En wat bleek, hij kon het gewoon niet laten zijn eigen werk constant te herwerken, aan te passen of gewoon compleet te overschilderen. En dat maakt hem bijzonder interessant en menselijk. Onder al zijn bravoure, was Jordaens een rusteloze ziel, vol zelftwijfel.’

Meesterschap

Het absolute hoogtepunt van deze tentoonstelling vormt het uitzonderlijke ensemble van Jordaens’ plafondstukken. Voor de eerste keer ooit zijn de negen doeken na een langdurige periode van restauratie en kunsthistorisch onderzoek samengebracht. En dit volgens Jordaens’ oorspronkelijk ontwerpplan, tegen het plafond van het Frans Hals Museum.

Dr. Leen Kelchtermans, wetenschappelijk medewerker van de Kanselarij van The Phoebus Foundation, focuste zich gedurende vijf jaar op het voorbereidend kunsthistorisch onderzoek in archieven en bibliotheken omtrent deze bijzondere ruimte: ‘Jordaens creëerde deze werken voor zijn eigen huis. Ze hingen in de belangrijkste ruimte van zijn woning, de pronkkamer. Hier ontving hij gasten en vonden alle officiële aangelegenheden plaats.Jordaens wilde zijn bezoek letterlijk overdonderen met zijn meesterschap, want de plafondstukken vormen een uniek staaltje van technisch kunnen.’

‘Thuis bij Jordaens’, van 15 oktober tot 31 januari in het Frans Hals Museum te Haarlem.