Tom Naegels: voorspelbaar onvoorspelbaar

Tom Naegels was tien jaar wekelijks columnist in De Standaard. Dat engagement staakt hij nu. ‘Omdat de rek er wat uit is. Ik heb het gevoel dat ik het belangrijkste heb gezegd over de onderwerpen die me na aan het hart liggen. Ik wil geen columnist worden die telkens weer nieuwe voorbeelden zoekt om keer op keer hetzelfde punt te maken.’ (DS, 16 maart) Maar hij breekt zeker zijn pen niet. Hij blijft ombudsman van de krant. En we mogen zeker nog boeken van hem verwachten.

Progressieve franje

U bent het niet eens met het nogal hoogmoedige etiket ‘public intellectual’? Wel, hijzelf zal het met die beoordeling allicht ook niet eens zijn. Naegels relativeert immers alles wat hem onder ogen komt, hij nuanceert alles wat hij hoort. Je kunt hem niet op één bepaalde politieke kleur betrappen. Daarvoor is hij van te veel markten thuis. En vooral: denkt hij te veel over de dingen na. Waarbij je je meteen de vraag kunt stellen of dat altijd in dank wordt afgenomen in de ‘natuurlijke’ cultureel-progressieve kringen waartoe hij zou kunnen worden gerekend (de voorwaardelijke wijs is hier belangrijk, nietwaar Tom?). Nu goed, in een afscheidsinterview in De Standaard situeert hij zichzelf ‘aan de franje van de progressieven’ (16 maart). Je zou kunnen zeggen dat deze scherpe samenlevingwatcher niet voor één gat te vangen is, zoals dat in Antwerpen heet. Niet dat zijn discours niet helder en eenduidig was. Het strookte doorgaans niet met de clichés van bepaalde groepen. Een voorbeeld uit zijn jongste boek: ‘De afgelopen jaren had ik me (…) zowel privé als publiek vaak geërgerd aan mensen uit mijn omgeving, mensen die net als ik tot de brede centrumlinkse stroming behoorden, of aan spraakmakers uit links-progressieve hoek, die op identiek dezelfde manier reageerden op het succes van de N-VA als destijds op dat van het VB’. (Alles of niets, De Bezige Bij Antwerpen, 2013)

Naegels was in zijn wekelijkse Spijkerschriften niet afkerig van identiteit, niet afkerig van een rechtlijnig discours – zij het progressief of conservatief, als het maar consequent en helder is, niet afkerig van het in vraag stellen van vastgeroeste zekerheden of alomtegenwoordige clichés. Hij was wél afkerig van een eendimensionaal denken. Nuanceren, relativeren en nieuws en opinies vanuit verschillende invalshoeken bekijken, dat deed Naegels wekelijks. Radicaliteit was daarbij aan hem duidelijk niet besteed: ‘de hang naar radicaliteit, die zo veel discussies kenmerkt, zorgt ervoor dat onze blik vertroebeld wordt, waardoor we de problemen niet juist inschatten, en er ook niet goed over praten’. (Alles of niets)

Apart

Die houding leverde hem als columnist wel een bijzondere positie op. Doorgaans moeten columnisten hun pen scherpen om in een beperkt aantal tekens één statement te doen, één standpunt te verkondigen. Naegels gebruikte datzelfde beperkte aantal tekens om luidop na te denken en te nuanceren, omdat er nu eenmaal nooit slechts één alleenzaligmakende visie of verklaring is voor wat er zich in de samenleving afspeelt. Daarbij publiceerde hij over onderwerpen die niet bepaald de meest eenvoudige kunnen worden genoemd zoals identiteit, multicultuur, integratie, diversiteit, stedelijkheid, ‘ons’ publiek debat (haar radicalisering en psychologisering), journalistieke berichtgeving, politieke correctheid of de ‘culturele elite’.

Telkens was het uitkijken naar ’s mans standpunten. Altijd waren zijn opinies verrassend. Onverwacht. Vaak streek hij de consensus tegen de haren in, het heersend discours was voor hem nooit een paradigma. Maar hoe verrassend en onverwacht, zijn onvoorspelbaarheid was altijd weer … voorspelbaar.
Zijn afscheid als wekelijkse chroniqueur van het denken in Vlaanderen is een verlies voor het al zo magere debat in ons land. Het wordt reikhalzend uitkijken wie hem zal – neen, kan – vervangen.