Trump in Vlaanderen?

Treurnis alom in Vlaams POCO-land na Trumps’ onverwachte overwinning. Eendrachtig lamenteerden de sterren van het mediatiek gefêteerde en economisch gelardeerde establishment over de bijna ondergang van de wereld nu hun aspiratief evenbeeld – ‘crooked Hillary’ – het niet had gehaald tegen duivel Trump. Van ‘economic game boy’ Geert Noels tot would be Corbinista Crombez, diep verenigd in het verdriet van ‘la pensée unique’. Opnieuw kristalliseerde het geweeklaag zich in intellectuele spasmen over de opkomst van het ‘populisme’ en daarbij uiteraard de historische parallellen met de jaren dertig en de besnorde dictator. Ja, nog eens voor de verandering, de ‘reductio ad hitlerum’.

Deze beeldbuis bezettende blitse dames en heren beseffen niet dat zijzelf, met hun gedrag en uitspraken, aan de basis liggen van de kwaal die ze willen bezweren.Een normaal functionerende democratie is gebaseerd op een gezonde competitie tussen politieke elites, die elk een achterban in de bevolking aanspreken. Deze competitie betreft zowel ideologie en daaruit voortvloeiende beleidsprojecten, als bekwaamheid van politiek personeel. Dit systeem functioneert behoorlijk wanneer twee voorwaarden vervuld zijn: primo, het verschil tussen de concurrerende elites moet relevant en zichtbaar zijn; secundo, elke elite moet dichter bij zijn achterban staan dan bij de concurrerende elites. Om het even grafisch te illustreren: stel dat er drie concurrerende politieke elites/ergo ideologieën opereren in een democratie, A, B en C. Elk heeft een achterban A’, B’ en C’, die uiteraard kan fluctueren doorheen verkiezingen.

                                                                                                                                                                                                                    De democratische competitie blijft behoorlijk functioneren zolang de gepercipieerde en reële afstand tussen elke elite met haar achterban kleiner blijft dan de afstand tussen deze elites onderling. Zolang respectievelijk de afstand (A, A’), (B, B’) en (C, C’) significant kleiner blijft dan de afstand tussen A, B en C, zit het goed met de democratische competitie. Als echter de afstand tussen de elites en hun respectievelijke achterban vergroot en de afstand tussen elites verkleint komt de democratische competitie op de helling en wordt deze vervangen door een competitie tussen ‘volk’ en elite.

Eens de volk-elite-tegenstelling de bovenhand haalt wordt het democratisch debat grondig vergiftigd. De politici die zich op ‘het volk’ beroepen baseren de legitimiteit van hun politieke voorstellen niet meer op inhoudelijke argumenten maar puur op het feit dat zij ‘de taal van het volk’ spreken. ‘Ik zeg wat Jan met de pet zegt, dus is het juist’. De politici van het establishment slaan dan terug met het argument dat populisten geen bestuurservaring hebben en dat hun voorstellen bijgevolg avontuurlijk zijn. In de dynamiek van de tegenstelling volk-elite gaat het inhoudelijke debat grotendeels verloren en wordt het vervangen door een veredelde scheldpartij waarbij de ene kamp het andere verwijt niet representatief te zijn en het andere kamp het ene verwijt onbekwaam en avontuurlijk te zijn.

In Vlaanderen heeft de volk-elite-tegenstelling voorlopig nog niet de bovenhand, maar het gevaar daarvoor is zeer reëel. De afstand tussen de gevestigde politiek elites, vooral dan van de zogenaamde trado-partijen, blijft zeer klein. De christendemocratie heeft haar katholiek-conservatieve traditie weggegooid, de socialisten hun marxistische radicaliteit en de liberalen huldigen in feite een gematigde sociaaldemocratie. Hun ideologische verschillen blijven vrij dunnetjes ondanks de verdienstelijke ‘back to basics’- poging van Gwendolyn Rutten en de Podemos-wending van Crombez. Aangezien de verslapping van de democratische competitiviteit vooral geleid heeft tot een centrum-links getinte homogeniteit moet het onderhouden van markante politiek-ideologische verschillen vooral verwacht worden van de N-VA. Deze partij moet resoluut gaan voor de combinatie van sociaal-cultureel conservatisme en economisch liberalisme en niet voor een lauw centristisch gedoe, zoals collega Bart Maddens eerder heeft bepleit. Laat de N-VA het hierop afweten dan dreigt een verdere homogenisering van de Vlaamse politieke elites en opent zich voor het Vlaams Belang een gouden opportuniteit om omhoog te surfen op de volk-elite-tegenstelling.

De afstand tussen elites en hun achterban anderzijds dreigt groot te blijven en te vergroten door de sociale en financiële privileges die deze elites zichzelf blijven toekennen. Het democratisch systeem kan maar blijven overleven wanneer de levenswijze van de leden van de elites min of meer aansluit bij die van hun achterban. De Clinton-elite bijvoorbeeld heeft zich omringd met poen scheppende sterren uit de muziek- en filmwereld (Justine Timberlake, Bruce Springsteen, Bonjovi, Roberto de Niro, enz.…) wier decadente levensstijl absoluut niet aansluit met die van het gros van de bevolking. Dit voedt uiteraard de volk-elite tegenstelling. De zelfgenoegzaamheid en de arrogantie waarmee een Karel De Gucht bijvoorbeeld koketteert met zijn royale exit-vergoedingen en zijn fiscale ontsnappingsroutes berokkent onnoemelijk veel schade, niet alleen aan zijn partij, maar aan de democratie as such. De afstand tussen elite en achterban kan alleen verkleind worden door een drastische reductie van de financiële privileges van politici, door zich op een verre afstand te houden van de glitter van de show-wereld en door zich een levensstijl aan te meten die grosso modo overeenstemt met die van zijn achterban.

Vlaanderen heeft eerder een Ronald Reagan nodig dan een Trump. Een populaire formatie met een coherent rechts programma en geen populistische meteoren met een ideologisch bric-à-brac . Ook in dit geval zal Vlaams POCO-land hete tranen storten maar hun tranen zullen het teken zijn van de leefbaarheid van de democratie in Vlaanderen.

Foto: (c) Reporters