Un parfum de cordon

Er is een nieuwe hippe trend in opinieland. Het zat er al een tijdje aan te komen, maar sinds eind juli is het hek helemaal van de dam. Toen publiceerde The Economist een fel gehyped stuk over ‘The new political divide‘: de nieuwe politieke breuklijn tussen ‘open’ en ‘gesloten’. Aan de ene kant van de breuklijn: kwaadaardige geesten die verdeeldheid zaaien en een hoge muur rond de eigen welvaart willen bouwen. Aan de andere kant: open geesten die bruggen slaan en een boodschap van hoop brengen. De analyse van The Economist verwijst veelvuldig naar het economische debat tussen neoliberalen en antiglobalisten, waarbij de tegenstanders van mondiale vrijhandel – Donald Trump, maar óók Bernie Sanders – in het ‘gesloten’ kamp vallen. Toch werd het frame ‘open vs gesloten’ vooral overgenomen in sociale en ethische discussies, bijvoorbeeld in het zomerlange debat over migratie en integratie. In Vlaanderen is het nu al weken zeer modieus om de kloof tussen ‘open’ en ‘gesloten’ partijen te duiden in lange opiniestukken, die allemaal over N-VA gaan. 

N-VA moet straks oppassen voor een sluipend cordon. Niet een officieel cordon sanitaire, met een contract waarin de deelnemende partijen plechtig beloven om geen coalities te vormen met N-VA. Wel een feitelijk cordon, waarbij N-VA in 2018 en in 2019 eerst lokaal en dan nationaal (bijna) overal uit de boot valt, omdat de ‘open’ partijen niet met zo’n ‘gesloten’ partij in zee willen gaan. Vroeger was het frame ‘democratische partijen vs niet-democratische partij’ en nu is het dus ‘open vs gesloten’. Het nieuwe frame biedt opiniehebbers een mogelijkheid om N-VA samen met Vlaams Belang af te zonderen van alle andere partijen. Het is niet eens meer nodig om te bewijzen dat N-VA een racistische partij zou zijn: het volstaat nu dat de N-VA tegen onbegrensde migratie, tegen eindeloze asielprocedures, tegen Sinte-Angela en tegen de boerkini is. Schrik niet als ze bij CD&V en Open (!) VLD straks beginnen zeggen dat ze liever coalities sluiten met Groen en sp.a, wegens hun ‘open’ kijk op onze wereld – zelfs als een van de gesloten ‘partijen’ als grootste uit de (lokale) stembusslag gekomen is.

‘Ranzig’ is het nieuwe ‘racistisch’

De meeste moraalridders blijven natuurlijk ook zweren bij hun aloude stokpaardje: racisme. De hoop om N-VA net als Vlaams Belang te brandmerken als racistische partij is zeker nog niet dood en begraven. Bij elke scherpe stellingname over migratie of integratie herleeft de hoop om N-VA definitief weg te zetten als een onaanvaardbare coalitiepartner. Steeds vaker worden uitspraken van N-VA’ers door de opiniërende minderheid weggezet als ‘ranzig’ – een term die maar één stap verwijderd is van het strafbare ‘racistisch’. Er heerst onder de Vlaamse commentatoren een dogmatische consensus dat N-VA gewoon Vlaams Belang achterna loopt – die ‘analyse’ wordt nooit echt onderbouwd of bewezen, maar het intentieproces wordt wel eindeloos herhaald. In de (lange) aanloop naar de verkiezingen van 2018 en 2019 zullen we nog vaker dan nu lezen dat N-VA Vlaams Belang rechts voorbijsteekt, in de hoop de afgesnoepte kiezers veilig onder N-VA-vleugels te houden. Het onderscheid tussen N-VA en Vlaams Belang zal, minstens op de opiniebladzijden van onze kwaliteitskranten, steeds verder vervagen. 

De talrijke tegenstanders van N-VA zullen straks alles aangrijpen om coalities te vormen zonder Vlaams-Nationalisten. Binnen CD&V is de weerzin voor N-VA vandaag groter dan ooit – en nog groeiend. Als het even kan, gaan de christendemocraten straks verder zonder N-VA. Aangezien de gemeenteraadsverkiezingen de opstap worden voor de stembusslag van 2019, zal er in 2018 allicht gemikt worden op zoveel mogelijk lokale coalities zonder N-VA. Het helpt als er dan een onfris geurtje hangt rond N-VA. Zowel CD&V als Open VLD zullen aan hun rechterflank moeten uitleggen waarom ze een partij als N-VA links – nuja – laten liggen. De echte verklaring – de machtstrijd om het politieke leiderschap – klinkt dan niet zo fraai. Een hooggestemde uitleg over principes en waarden en de moreel onaanvaardbare koers van De Wever klinkt dan veel beter om de anti-N-VA-coalities te legitimeren. Op verschillende partijhoofdkwartieren is men nu al druk doende met het aanleggen van een klachtenboek, waarin alle zonden van N-VA opgesomd worden. 

De grenzen van het goed fatsoen

Er woedt nog altijd een ideeënstrijd. De links-progressieve elite heeft de laatste jaren heel wat veldslagen verloren. De grenzen van het publieke debat zijn veel verder opgeschoven dan de meeste opiniehebbers voor mogelijk hadden gehouden. Stomverbaasd en vaak woedend hebben deze progressieven toegekeken hoe het zomaar aanvaardbaar werd om scherpe kritiek te uiten op de multiculturele samenleving, de moslimcultuur of Mutti Merkel. De censoren van het publieke debat, de hoeders van de lexicale hygiëne, hebben al een tijdje de volledige controle over de discussies verloren. Die evolutie heeft veel oorzaken. Zo is er de opkomst van N-VA, een fatsoenlijker alternatief voor het Vlaams Belang, die meer ruimte creeêrde voor een kritisch discours rond grenzen, ‘gastvrijheid’ en ‘genorisiteit’. Belangrijker is de opkomst van de sociale media, waardoor informatieverspreiding, opinievorming en meningsuiting voor altijd gedemocratiseerd werd. Misschien is het daarom ook geen toeval dat de minachting voor zowel N-VA als de ‘riool’ van de sociale media zo modieus is onder journalisten. 

Er worden nu verwoede pogingen gedaan om de geest weer in de fles te krijgen. De fatsoenrakkers, die vroeger de rechterflank bevolkten, zijn nu verhuisd naar de linkerzijde. In naam van de goede manieren en de goede smaak worden onwelvoeglijke meningen opnieuw in de ban gedaan. Stap voor stap dreigt N-VA zo verdrongen te worden naar de marges van het ‘fatsoenlijke’ debat. Het moet gezegd dat N-VA de tegenstanders ook wel vaak munitie aanreikt. Als de N-VA zou vervellen naar een pure anti-islampartij, waar het soms wel een beetje op begint te lijken, maakt de partij het haar vele vijanden makkelijk. We dreigen zo te belanden in een situatie waarin de Vlaams-Nationalisten onderling verdeeld, maar allemaal even veroordeeld en verdoemd zijn. N-VA zal dan op de oppositiebanken naast Vlaams Belang mogen plaatsnemen en hetzelfde lot moeten ondergaan: zoveel mogelijk doodgezwegen worden. De grote troef van N-VA – ‘een stem voor ons is een nuttige stem’ – zou daarmee definitief vervallen. 

Volgende week fractiedagen voor N-VA. Dit is wellicht een nutteloze oproep, maar misschien toch eens bezinnen over de partijkoers? Dit is spelen met vuur.