Valse campagnestart

De Vlaamse liberalen hebben het zichzelf niet makkelijk gemaakt. Behalve de PS zit er geen enkele partij zo lang in de regering als precies Open VLD – federaal aan de macht sinds 1999. Vanuit die positie is het niet makkelijk om wervende voorstellen te lanceren: er zal immers altijd wel een tegenvoorbeeld te vinden zijn uit de voorbije jaren. Neem nu ‘privacy’. Een flink deel van het programmacongres afgelopen weekend stond in het teken van dat tegenwoordig weer hippe begrip. Het droge antwoord op de sociale media: Open VLD heeft privacy zelf verwaarloosd. In 2013 tekende Open VLD-minister Turtelboom samen met socialist Johan Vandelanotte voor een fel bekritiseerde wet die telecomoperatoren verplicht om alle bel- en mailgegevens een jaar lang bij te houden. Die ingreep ging een stuk verder dan de Europese richtlijn. Hoezo, privacy?

Nog erger wordt het wanneer Open VLD zich probeert te profileren als de enige antibelastingspartij. De liberalen moeten dan niet alleen hopen dat de Vlamingen vergeten dat de voorbije federale regeringen de belastingen telkens hebben verhoogd; niemand mag zich bovendien herinneren dat Open VLD in elke voorbije campagne heeft beloofd om de belastingsdruk te verlagen. Mensen hebben vleugels, maar Open VLD kan niet wegfladderen van de erfenissen van de regeringen Leterme, Van Rompuy en Di Rupo.

Kaper aan stuurboord
Het gebrek aan geloofwaardigheid zou een minder groot probleem zijn zonder kaper op de kust. Jammer genoeg voor Open VLD zet N-VA sterk in op de centrumrechtse kiezer. Het ‘plan V’ dat de Vlaams-Nationalisten voorstelden op vrijdag is bovendien relatief goed onthaald in de weekendkranten. De commentatoren hadden zeker wel kritiek, maar in tegenstelling tot enkele luidruchtige vakbondsstemmen, schoot geen enkele politieke waarnemer het plan af als een ‘extreem’ ‘sociaal bloedbad’. Zelfs De Morgen had het over een N-VA die zich presenteert als “de ideale bruid”. De N-VA kreeg bovendien punten voor duidelijkheid en durf, als de partij die de meest gedetailleerde informatie voorlegt. Er was zelf lof uit onverwachte hoek: het Platform Werk Wachtlijsten Weg wees de N-VA aan als de enige partij die met een duidelijk budget voor gehandicaptenzorg voor de dag komt.

Bij Open VLD werd heel lang vastgehouden aan de analyse dat de plannen van N-VA tegelijk onduidelijk en onmogelijk waren. Nu de partij van Bart De Wever na het confederalisme ook de sociaal-economische visie vergaand geconcretiseerd heeft , en enkel de partisane linkerzijde moord en brand schreeuwt, kan Open VLD alleen nog maar schermen met “geloofwaardigheid”. En op dat gebied hebben de Vlaamse liberalen zelf geen sterke kaarten.

Crisiscommunicatie
En dan was er de zaak De Gucht. In haar slotspeech op zondag nam voorzitster Rutten het expliciet op voor de eurocommissaris. Dat was nochtans niet zo gepland. De Open VLD heeft lang geprobeerd om te zwijgen over de hele affaire. Omdat De Gucht echter verschillende bochten moest nemen in het dossier – en zelfs vlakaf loog tijdens een interview in De Zevende Dag – bleef de zaak lang aanslepen en kon de partij niet meer stil blijven over de ophef rond haar Europese lijstduwer. In een poging om de schade te beperken was het nieuwe ordewoord dat het hier een privézaak betrof. “Ik heb niet gereageerd en ik ga ook niet reageren”, zei Rutten vorige vrijdag in Terzake. “Ik heb een goede reden om niet te reageren en die reden is héél principieel: dit is een privékwestie”.

Rutten werd echter verplicht om die “heel principiële” houding los te laten. Karel De Gucht ontpopte zich zaterdag, op de eerste congresdag, opnieuw tot een ongeleid projectiel. Terwijl Rutten in het VRT-journaal haar best deed om met een grapje de hele zaak De Gucht weg te lachen, had het VTM-nieuws De Gucht senior te pakken gekregen voor een paar vragen. Voor de camera kon De Gucht zijn woede nauwelijks verhullen. De eurocommissaris had het over “een belachelijke opmerking en een belachelijke analyse”, “echt onnozel”. Toen de journalist vroeg of zijn aanwezigheid op het congres de Open VLD schade zou berokkenen, brak De Gucht het gesprek af. Met dat nieuwe rampinterview waren alle pogingen om het VLD-congres los te koppelen van de zaak De Gucht definitief getorpedeerd. Rutten had geen andere keuze dan de hele kwestie toch maar naar zich toe te trekken. In een wanhoopspoging om het beste te maken van een slechte zaak, werd er in de nacht van zaterdag op zondag nog een passage toegevoegd aan haar slottoespraak.

Voor Rutten is de hele zaak erg pijnlijk. Het was immers toenmalig partijvoorzitter Karel De Gucht die een 27-jarige Rutten in 2002 een eerste job gaf op het liberale partijsecretariaat. Haar oude leermeester doet haar partij nu ontzettend pijn – trouwens niet voor het eerst. De schade is dan ook vooral groot voor de partij. Traditioneel liberale kiezers blijven onvermijdelijk achter met het beeld van een partij die niet echt woedend wordt wanneer de fiscus onderzoeken voert tot in de slaapkamer van ondernemers, maar wel alle zeilen bijzet wanneer een politicus uit eigen rangen in aanraking komt met de BBI. Die tremolo’s in de stem van Gwendolyn Rutten in de speech op zondag: waar was al die verontwaardiging toen John Crombez als staatssecretaris in een door Open VLD gesteunde regering verkondigde dat de fiscus ‘onbelemmerde toegang’ had bij fiscale onderzoeken? Open VLD lijkt alleen in actie te schieten als een van de eigen mensen gevaar loopt.

Heel binnenkort verschijnen de nieuwe edities van de diverse grote peilingen. Dan zal blijken hoe dramatisch de achterstand van Open VLD is, één maand voor 25 mei.