Maandag sprak minister voor Energie Tinne Van der Straeten (Groen) op een conferentie van het Internationaal Atoomagentschap in Wenen. Officieel over de ontmanteling van kernreactoren. Al lijkt het er meer op dat ze de ontwikkeling van nieuwe kerncentrales onmogelijk wil maken.

Deze week hield het International Atomic Energy Agency (IAEA) in Wenen een conferentie over het ontmantelen van kernreactoren. Energieminister Tinne Van der Straeten was uitgenodigd door Directeur-Generaal Grossi van het ‘Internationaal Atoomagentschap’ om de conferentie te openen. In de praktijk betekende dat: een panelgesprek inleiden en vijf minuten spreken.

Het is opmerkelijk dat Van der Straeten de enige minister was op deze zeer technische conferentie die bijna uitsluitend bevolkt werd door ambtenaren voor nucleaire controle en ambtenaren van internationale verdragsorganisaties.

Ontmanteling van bij de start in rekening

Volgens haar eigen persbericht pleitte Van der Straeten voor ‘decommissioning by design’. Dat betekent dat van bij de start van elk nucleair project de ontmanteling ervan in rekening moet worden gebracht: ‘Het is de vervuiler die betaalt, zodat niet de samenleving opdraait voor die kosten’. Dat is haar politieke boodschap die ze steeds herhaalt. Waardoor ook de verlenging van de kernreactoren Doel 4 en Tihange 3 muurvast zit en de Engie-deal uitblijft.

Het is bovendien een schot voor de boeg van elk nieuw project voor een kerncentrale. Van der Straeten lijkt berging en ontmanteling bewust moeilijker en duurder te maken.

Non-proliferatie

Van der Straeten verwees ook naar de Argentijnse Directeur-Generaal van het Internationaal Atoomagentschap Rafael Mariano Grossi, een specialist van de non-proliferatie van kernwapens en een voormalig Argentijnse afgevaardigde bij de NAVO. Kernwapens zijn iets waar het Internationaal Atoomagentschap slechts zijdelings mee te maken heeft. Het IAEA gaat over atoomenergie en dus vreedzame toepassingen. Het werd in 1956 in de marge van de Verenigde Naties opgericht. Het Non-proliferatieverdrag voor kernwapens dat in 1970 in voege kwam staat geheel los van het Internationaal Atoomagentschap, maar biedt wel kansen voor Grossi om zich af en toe te profileren als gezaghebbende stem in het debat. Temeer omdat de inspecties van het Internationaal Atoomagentschap ook dienen om bijvoorbeeld te controleren of lidstaten geen heimelijk kernwapenprogramma uitvoeren zoals het verrijken van uranium voor militaire toepassing.

Van der Straeten verwees dus naar Grossi die het vanzelfsprekende feit poneerde dat ‘pas bij einde levensduur wordt beslist over ontmanteling en berging, terwijl dit in het begin moet zijn’. Volgens Van der Straeten is de grote factuur van kernenergie niet de bouw of exploitatie maar volgt die na de productiefase: ‘namelijk de ontmanteling en berging van nucleair afval’.

Angstcultuur

Het past in een zorgvuldig gecultiveerde angstcultuur jegens kernenergie. Trots meldde de minister dat de ‘eerste twee Belgische kernreactoren zijn gesloten in oktober 2022 en februari 2023 en tegen 2025 sluiten drie andere Belgische kernreactoren’. De sluiting luidt voor België een nieuwe fase in aldus de minister. ‘Na de ontwikkelingsfase, de bouw en de productiefase volgt die van de ontmanteling en berging van nucleair afval. De duurste, langste en meest delicate werf in ons land.’

Dat herhaalt ze telkens weer sinds haar aanstelling. Altijd opnieuw benadrukt ze de ‘grote uitdagingen op vlak van veiligheid’, maar deze keer wees ze ook op kansen, met name voor onze Belgische bedrijven op de wereldwijde markt. ‘En die is aanzienlijk: meer dan 420 kernreactoren worden wereldwijd ontmanteld’ aldus de minister.

Werkgelegenheid

Van der Straeten: ‘De federale regering richtte een taskforce op om toe te zien dat de ontmanteling op een veilige en sociaal verantwoorde manier gebeurt én om er een economisch succesverhaal van te maken. (…) Een garantie op jaren werkgelegenheid, technologische innovaties en potentieel duizenden jobs’ (…)  ‘België wil in de toekomst zijn expertise ter beschikking stellen van andere landen bij de nucleaire ontmanteling en investeert daarbij 25 miljoen euro via Europese relancemiddelen voor nucleaire ontmanteling.’

De deelname van Van der Straeten aan de conferentie in Wenen is een slimme manier om via internationale instellingen de internationale besluitvorming te beïnvloeden. Van der Straeten weet heel goed dat ze via de omwegen van internationale instellingen veel gemakkelijker haar agenda kan doordrukken in België dan via parlementaire weg. Als ze haar visie kan doordrukken maakt ze de kostprijs van nieuwe kerncentrales zo hoog dat die er nooit zullen komen.