Verhofstadt is een nationalist (vrijspraak)

Hij is dus tegen het nationalisme. Interessant om dan even af te spreken wat met nationalisme wordt bedoeld. Definities zat en dus mogen we er zelf ook nog wel één aan de lijst toevoegen. Misschien nuttig om een operationele bepaling uit te proberen. Een ‘gebied’ moet worden bestuurd en dat gebeurt in meerdere lagen. We kennen de ondergeschikte besturen en de internationale verbanden. Ergens daartussen zit het zogenaamde nationale niveau, waar de kern van de soevereiniteit zetelt.

Een Vlaams-nationalist verkiest Vlaanderen als de basisbouwsteen. Veel emotie hoeft daar niet aan te pas te komen. Je kan die keuze ook maken vanuit de praktische overtuiging dat Vlaanderen een voldoende politieke samenhang kent om er een vergelijk te vinden op basis waarvan een werkbaar nationaal beleid kan worden gevoerd. Die Vlaams-nationalist zou de mening kunnen toegedaan zijn dat België daarvoor niet (meer) geschikt is. Wie overtuigd is dat België daar, om welke reden dan ook, wel een goed niveau voor vormt, kan dan een Belgisch-nationalist worden genoemd.

Het gaat, in deze bepaling, over de technische vraag waar het zwaartepunt van de besluitvorming moet liggen. In de moderne wereld is die invulling niet meer exclusief. Een Vlaams-nationalist kan uiteraard ook een soevereiniteitsruimte voorbehouden aan de Europese Unie, weliswaar door Vlaanderen zelf uitbesteed. Wie Europa echter verkiest als dominant en zelfs exclusief ‘nationaal’ besluitvormend niveau, heet dan Europees-nationalist. Een begrip dat zeker past bij, jawel, Verhofstadt.

Guy Verhofstadt is niet zozeer een kruisvaarder tegen het nationalisme, dan wel een pleitbezorger voor zijn eigen versie ervan. Alle respect daarvoor overigens. Laat het debat in alle vrijheid losbreken. Maar uiteraard bestaan er ook verdrukkende, exclusieve invullingen van het Europees-nationalisme. Zoals die ook indenkbaar zijn voor het Vlaams-nationalisme of de Belgische variant.

Eigenlijk ontloopt Verhofstadt het debat door de andersdenkende te demoniseren. Hij haalt goedkeurend Mitterand aan die in 1995 voor het Europees parlement betoogde: ‘Le nationalisme, c’est la guerre.’ Oppassen dus voor Verhofstadts pleidooi voor een Verenigde Staten van Europa, want de Amerikaanse variant daarvan wil ook wel eens met wapens kletteren.

Mitterands uitspraak en Verhofstadts afkeer voor het nationalisme betreffen één welbepaalde invulling van het begrip. Door het nationalisme daartoe te beperken, maken ze het zichzelf intellectueel wel erg gemakkelijk. Maar die geestelijke luiheid brengt het debat absoluut niet op een hoger niveau. We kunnen het eigenlijk best een vorm van ‘populisme’ (in de slechtste betekenis van het woord) noemen. En volgens Verhofstadts eigen woorden helpt het populisme ons geen meter vooruit.