Vives bekijkt tijdens studiedag toekomstscenario’s

Hoe uitzonderlijk is de Brusselse situatie? Als je het vanop een afstand bekijkt dan is de Brusselse sociaal-economische regio (dat zijn alles bij elkaar 19 + 62 gemeenten, de zogenaamde ‘metropolitan area’) geen buitenbeentje. In elke stad zijn er rijke en armere delen. In Brussel liggen de armere delen in het centrum en zijn de buitenwijken rijker. Ook in Antwerpen zie je een armere kern met een rijkere rand rond de stad. In tegenstelling tot Bussel ligt alles wel binnen één gewest. Binnen het gewest (Vlaanderen) is er een herverdelingsmechanisme via het gemeentefonds. Omdat Brussel een eigen gewest is, zoals de Brusselaars dat zelf willen zijn, heeft het dat gemeentefonds niet. Dus financieel is dat een probleem.

Rijk of arm?
De economische situatie van Brussel is complex. Hoe meer informatie er komt hoe complexer het allemaal wordt. Het beeld van de economische situatie van Brussel wordt dan ook vaak beïnvloed door de opinie. De verschillende cijfers worden ingezet volgens de overtuiging. Zo wordt Brussel door de ene verguisd als de armoedepoel van het land en een ander pleit voor Brussel als welvarende motor van onze economie. Hoe kan dat? Met een bevolking van zo’n 10 % van de federatie levert Brussel 19 % van het BBP (Bruto Binnenlands Product), maar amper 9 % van de inkomsten via de personenbelasting. Hoe kan dat? De belanstingscijfers zijn laag door de vele armen die in de grootstad Brussel komen wonen. De hooggeschoolden die naar Brussel komen, zijn vaak eurocraten die aan de Belgische fiscus niets afdragen. De hoogte van het BBP komt voornamelijk door de hoofdstedelijke functie van Brussel. Zo’n derde van het BBP kan op naam van overheidsdiensten worden geschreven. 13 % zou worden gegenereerd door de Europese hoofdstedelijke functie. Bij een uiteenvallen van België, als die hoofdstedelijke functie verdwijnt, zou het Brusselse binnenlands product met zo’n 6 % kunnen zakken.

En wat met de discussie over de financiering van Brussel? Brussel is eigenlijk ondergefinancierd, maar heeft dat voor een groot deel te danken aan eigen politieke keuzes. Als je een ‘région a part entière’ wil zijn, moet je de consequenties daarvan dragen.

Politiek
De vraag is hoe je de economische situatie van Brussel politiek vertaalt. Moet Brussel worden uitgebreid? Elke aanwezige op het Vives-seminarie was ervan overtuigd dat dit politiek onhaalbaar is. Al hield Philippe Van Parijs een gloedvol pleidooi voor de aanhechting van de zes faciliteitengemeenten bij Brussel. Wel nodig is een samenwerking voor mobiliteit en ruimtelijke ordening over de gewestgrenzen heen, dus tussen Brussel en het sociaal economische hinterland. Dit idee, de zogenaamde ‘Brussels metropolitan area’, dat door Voka-topman Jan Van Doren sterk wordt verdedigd, doet in de Vlaamse beweging de wenkbrauwen fronsen. Want wie garandeert dat die ‘metropolitan area’ geen glijmiddel is voor meer verfransing en uitbreidingsplannen voor Brussel? In die zin is de voorwaarde voor zo’n samenwerking minstens de splitsing van BHV: er moet duidelijkheid zijn over het mijn en het dijn.

Ook intern is er nog werk aan Brussel. Prof. Van Orshoven lanceerde het idee om alle structuren in Brussel overboord te gooien en alle gemeenten te fuseren tot een grote gemeente ‘Brussel’ onder voogdij van de federale overheid. Die kan dan gewestbevoegdheden doorgeven aan dat lokale bestuur. Wars van de politieke haalbaarheid toont het idee de noodzaak aan van een zogenaamde interne staatshervorming voor Brussel. Een structuur met 19 gemeenten en 19 ocmw’s is niet langer een performante manier om een complexe stad als Brussel te besturen. Makkelijk zal dat niet gaan, maar dringend is het wel. Want de bevolking van Brussel verandert snel. Nu is ongeveer een derde buitenlander, vooral uit Europa, een derde is Belg van buitenlandse afkomst en een derde is ‘belgo-belge’. Dat laatste derde daalt tegenover de buitenlandse Belgen, die langzaam maar zeker het electoraat domineren en de oorzaak zijn van een bepaalde soort populisme bij de huidige bestuurders.

Monaco
Wat moet er met Brussel gebeuren bij een eventuele scheiding? Een Monaco aan de Zenne lijkt onhaalbaar. Een Europees scenario lijkt niet aan de orde want niets wijst erop dat Europa mee Brussel wil en kan besturen. Kiest Brussel voor Vlaanderen? Weinig waarschijnlijk al is dat sociaal-economisch gezien de beste optie. Kiest het voor Wallonië? Ook niet van harte? Een Franstalige Brusselaar is geen Waal. Of hoe de Brusselaars het meest te verliezen hebben bij een scheiding.