Vlaanderen, koop die kerncentrales

De kogel is eigenlijk al sinds begin dit jaar door de kerk: onze kerncentrales gaan allemaal dicht. Eigenaar Engie-Electrabel heeft ook de jongste twee boekhoudkundig afgeschreven en had al eerder aangekondigd niet langer meer aan te dringen op een verlenging van de levensduur.

Hiermee is de grootste vergissing ooit in ons industrieel beleid een feit. Het lijkt nochtans logisch om een vrij goed werkende, bestaande oplossing niet zomaar de deur uit te gooien voor er effectief een beter alternatief beschikbaar is. Maar een dergelijke basislogica ontbreekt al lang in ons energiedebat. Het worden dus gascentrales, die bij voldoende wind of zon even kunnen rusten.

Hyperprofessioneel gespin

Een welgemeende proficiat, Tinne Van der Straeten en medestanders. Jullie droom van een land zonder die akelige kernenergie wordt realiteit. En het zal nauwelijks negatieve gevolgen hebben, als we de toon van het debat van de laatste maanden mogen geloven.

Hyperprofessioneel spinnen de bevriende media en intelligentsia de laatste tegenstanders van het beleid de deur uit. Ik geef even een kort overzicht van een aantal ‘argumenten’ die me zijn bijgebleven.

Prijsonzekerheid

De stroomprijs zal nauwelijks stijgen. Twee professoren van de Gentse universiteit rekenden het na, dus het moet wel waar zijn. Wat er fijntjes niet vermeld werd is de enorme onzekerheid op de gasprijzen en de totale afhankelijkheid van regimes die ons niet altijd gunstig gezind zijn. Eén druk op de knop van Poetin en vrienden, en de prijs vertienvoudigt. Ook zonder zulke evenementen zal door de klimaatpolitiek van de EU de prijs voor CO2-emissie alsmaar stijgen.

Subsidiëringen

De CO2-uitstoot wordt gecompenseerd door het emissiehandelssysteem. Prachtig, toch? We openen wel een paar CO2-bommen, maar elders sluit er een kolencentrale. We vergeten even dat men elders toch ook graag stroom uit het stopcontact ziet komen. De plaatselijke overheid, veelal van een minder rijk land genre Polen of Griekenland, zal die centrale dan moeten subsidiëren. Op termijn wordt ze wel vervangen door nog een gascentrale. En wat dan?

Nieuwe, betere en veiligere kerncentrales zijn onbetaalbaar. Dan toch niet voor Polen, Frankrijk en Tsjechië. Onder andere door de steeds strengere veiligheidsnormen, die tijdens de constructie nog een paar keer veranderden, kost een kerncentrale in Europa nu ongeveer 12 miljard. Als je dit vergelijkt met de meer dan 30 miljard die de Duitsers per jaar betalen voor het subsidiëren van groene stroom, lijkt me dit toch nog redelijk. Hoe langer hoe meer wordt duidelijk dat die kerncentrales ook bijzonder duurzaam zijn: windmolens en zonnepanelen gaan 25 jaar mee. De oudste kerncentrales in de VS zijn onlangs verlengd tot 80 jaar, en 100 jaar wordt niet uitgesloten.

Tijdelijke oplossing?

De gascentrales zijn maar tijdelijk. Inderdaad zal de nood hieraan op termijn wat dalen. De federale regering maakt nu plannen om de windmolens op zee te laten groeien van 2,2 naar 5,8 GW. Fantastisch. Hierna staat ons stuk van de Noordzee vol. Zijn er nog plannen voor die andere 75% van de huidige nood aan elektriciteit? Want die gaat alleen nog maar groeien door de overstap naar warmtepompen en elektrische voertuigen. En wat met die ongeveer 50% dagen zonder veel wind op zee? De ervaring leert: niets is permanenter dan een tijdelijke oplossing.

De kerncentrales zijn niet compatibel met variabele bronnen. Beweert u nu dat vraagsturing en de energieopslag, die ook nodig is voor hernieuwbare energie, nooit zal werken?

Op het totale energieverbruik, dus ook brandstoffen voor voertuigen, verwarming en industriële processen en niet enkel elektriciteit, maken de kerncentrales nog geen 10% uit. Klopt. Helaas moeten we van die fossiele brandstoffen af. Daarna moet alles elektrisch, of met ingevoerde groene waterstof of afgeleiden hiervan.

Het Duitse schrikbeeld

Met de kernuitstap kiezen we resoluut voor het Duitse model, een land waar een half miljoen huishoudens in energiearmoede leeft. Heeft dit gunstige gevolgen voor de klimaatdoelstellingen? Het ziet er niet meteen naar uit. De Duitsers betaalden dit jaar meer dan 30 miljard euro aan heffingen voor hernieuwbare energie. Dit, terwijl hun elektriciteit nog steeds ongeveer zes maal minder klimaatvriendelijk was dan de Franse.

Figuur: energiemix en CO2-uitstoot per geproduceerde kWh. Bron: Our World in Data / European Energy Agency (EEA)

Een eenvoudige vergelijking leert dat de enige Europese landen waar er écht weinig CO2 wordt uitgestoten, die landen zijn met een overvloed aan waterkracht (Noorwegen). Of het zijn de landen waar kernenergie gecombineerd wordt met vlot beschikbare hernieuwbare energie. Ik heb het dan over Frankrijk en Zweden. Het groene imago van het bij onze groene wappies zo geliefde Duitsland en Denemarken steunt op greendressing, niet op feiten.

Waterstof

De olifant in de kamer werd in onze media natuurlijk totaal genegeerd: op dit moment is er — nergens ter wereld — een goede en betaalbare manier om aan seizoensopslag van elektriciteit te doen. Een dag kan je wel overbruggen met batterijen, een paar maanden is onbetaalbaar. Omzetten in waterstof en weer terug lijkt voorlopig een redelijke piste, maar zal altijd vrij inefficiënt zijn (75% energieverlies). Hierdoor wordt het enkel rendabel als de elektriciteit in de zomer zeer overvloedig en bijna gratis is.

Misschien komt binnen tien à twintig jaar de waterstofeconomie op gang — waarschijnlijk vooral import uit landen met zeer goedkope zonne-energie, nodig om het waterstof te produceren — en wordt het langzaam anders. En misschien liggen er dan zeer lange, transcontinentale verbindingen naar woestijnen waar het altijd zonnig is. Maar misschien ook niet. Hoe dan ook, het is nu veel te vroeg om al te stoppen met kernenergie. Het is als een vrij degelijke wagen om naar het werk te pendelen inruilen voor een bakfiets die maar de helft van de dagen wil rijden, aangevuld met een derdehands Daihatsu met dieselmotor.

Crisissen zijn uitdagingen

Maar goed, wat doen we eraan? Hierbij een oproep, vooral aan alle Vlaamse partijen die kernenergie lippendienst bewezen: Vlaanderen, koop die kerncentrales. En dan bedoel ik álle kerncentrales op ons grondgebied, niet enkel de nieuwste. Ook de oudere zitten nog lang niet aan die 80 jaar levensduur. En die door de groene lobby zo opgeklopte ‘scheurtjes’ bleken waterstofbellen te zijn die al sinds de productie in het reactorvat zaten. Dus daar moeten we ook niet te veel schrik van hebben.

We kopen ze voor een symbolische euro, uiteraard. Engie mag blij zijn ervan af te geraken. Het al gedeeltelijk opgebouwde Synatomfonds voor de ontmanteling en berging van het afval (twaalf miljard euro) komt uiteraard mee in de deal.

864 miljoen euro winst per jaar

Dit klinkt ongetwijfeld op het eerste gezicht erg dwaas. Maar blijf lezen — economisch klopt het plaatje. Levensduurverlenging van kerncentrales is een goed bestudeerd gegeven. Er is zelfs publiek een studie beschikbaar van het Nuclear Energy Agency, waarin onze kerncentrales geanalyseerd worden. Wat blijkt: de levelized cost of electricity (LCOE), zeg maar de all-in prijs van onze afgeschreven centrales, is ongeveer 40 euro per MWh.

De huidige groothandelsprijs van elektriciteit is meer dan 100 euro en zal, vrees ik, enkel toenemen. Als je zo’n 2000 MW aan nucleair vermogen voor pakweg 300 dagen per jaar operationeel kan houden, zit je aan 864 miljoen euro winst per jaar. Dat is, als ik het goed heb, ongeveer twee procent van de Vlaamse begroting. Daarbij komt nog de bevoorradingszekerheid en het verbeteren van het investeringsklimaat. En dan komt er nog de restwarmte bij die je kan benutten om bijvoorbeeld heel Antwerpen te verwarmen met een klimaatneutraal warmtenet. Plus de mooie glimlach van Tinne Van der Straeten bij het zien van al dat moois.

Ontmanteling en berging

Het tweede argument gaat over de uiteindelijke ontmanteling en de berging van het afval. Maakt u zich daarover geen illusies: deze kosten gaan toch sowieso grotendeels op de nek van de Vlaamse belastingbetaler komen. Die Vlaamse belastingbetaler kan er dus beter eerst iets aan verdienen. Het eerder aangehaalde Synatomfonds belegt voor 75% in obligaties aan Electrabel zelf, zonder harde garanties dat de Fransen effectief zullen terugbetalen.

Het zal ongetwijfeld jaren politiek gekrakeel (bevoegdheidskwesties, gesjacher rond de wet van de kernuitstap, uitgesteld onderhoud, enzovoort) kosten om de centrales ook effectief weer te kunnen uitbaten. Dat haalt een privé-onderneming nooit. Maar de rijkste regio van het land, met de ambitie een natie te zijn, moet hier toch een uitdaging in zien. Ik wens u in elk geval veel succes.