Vlaanderen laat Brussel niet los

Het jongste toertje was er op aangeven van Vlaams minister Geert Borugeois die in een opgemerkt interview in De Standaard (16 maart) nog eens het N-VA-standpunt verwoordde: Brussel moet in een confederaal België worden bestuurd  door Vlaanderen én Wallonië samen. Hoewel het een gekend standpunt is, zorgde het toch voor de nodige ophef. Een week later, op 23 maart, kwamen De Morgen, VTM, RTL-TVi en Le Soir met een peiling. 68 % van de Brusselaars kiest bij het einde van België voor Brusselse onafhankelijkheid. Voor de aansluiting bij Wallonië is 26 % gewonnen, voor de aansluiting bij Vlaanderen is amper 6 % gewonnen. De onderzoekers van Ipsos merken op dat bijna evenveel Vlamingen bij het einde van België voorstander zijn van een Brusselse onafhankelijkheid (42 %) als van een aansluiting bij het Vlaams gewest (44 %). Veertien procent van de Vlamingen wil dat Brussel dan aansluit bij Wallonië.

Los

Brussel blijft een symbool in het communautaire België en in de communautaire politiek. Vandaar die rondjes op de carrousel. Bij symbooldiscussies wisselen de posities niet snel. In ‘Vlaams Brussel’ klinkt het nog unisono: Vlaanderen mag Brussel niet loslaten. Dezelfde kreet in Vlaanderen: Vlaanderen laat Brussel niet los. Maar is dat eigenlijk nog realistisch? Heeft Brussel Vlaanderen en Wallonië niet al losgelaten?

Lieven De Rouck is de (jonge) voorzitter van N-VA-Brussel. Hij is niet echt verwonderd door de cijfers. ‘Brussel heeft niet alleen Vlaanderen losgelaten, Brussel heeft ook Wallonië losgelaten.’ Maar volgens De Rouck laat zo’n onderzoek vooral zien dat de Brusselaars binnen België willen blijven. De rest is politieke strategie. Oké, er is Wallo-Brux, maar de Brusselaars vereenzelvigen zich niet met Wallonië.’

Frédéric Erens is de Brusselse voorzitter van het Vlaams Belang. In de kern is er geen groot verschil tussen de opvattingen over Brussel tussen de twee V-Partijen. Ook Erens leest in de resultaten van het Ipso-onderzoek een ‘weigering om te kiezen’. ‘Het is een sentimentele keuze’, stelt Erens. ‘Brussel is altijd een strijdgebied geweest van verfransing, verstedelijking, noem maar op. Brussel is op die manier al lang en in veel discussies het struikelblok en dat zijn de Brusselaars beu. Trouwens, een onafhankelijk Brussel is economisch niet leefbaar.’

Ook Sven De Kerpel, voorzitter van de Vlaamse Volksbeweging (VVB) in Brussel, kent die Ipso-statistieken. Hij stelt de vraag naar de representativiteit ervan. ‘Aan wie hebben ze die vragen gesteld? Ook aan de maghrebijn en de expat die in Brussel woont? En hebben ze die mensen de situatie grondig uitgelegd? Dan geeft zo een statiestiek eerder een emotie weer dan een rationele overweging.’

Wat als?

Goed, maar wat als België ophoudt te bestaan, of een confederatie wordt? Wat dan met Brussel? Volgens Sven De Kerpel van VVB Brussel moeten de Brusselaars een keuze maken. ‘Ons uitgangspunt is dat een systeem met vier gewesten niet wenselijk is. De Brusselse bevolking zou een keuze moeten maken.’ In 2010 organiseerde de Vlaamse Volksbeweging een Brusselcongres om haar Brusselstandpunt bij te werken. Het doel van de VVB is Brussel inpassen in een onafhankelijk Vlaanderen, als hoofdstad, met een mooi scenario voor de Franstaligen (écht tweetalig statuut, aanbod volwaardig burgerschap, eigen structuur met bevoegdheid inzake persoonsgebonden aangelegenheden). Opmerkelijk in de congrestekst luidt de eerste zin van resolutie 2: ‘Ook zonder absolute zekerheid dat Brussel daar een onderdeel van zou vormen, moet Vlaanderen de stap naar onafhankelijkheid zetten.’

De Kerpel: ‘Daar waren wij nogal ongelukkig mee.’ Maar is dat geen – stille groeiende – mening in Vlaanderen? ‘Vlaanderen mag Brussel niet loslaten. Al besef ik dat het niet makkelijk is voor veel Vlamingen, ofwel is er een soort haat-liefdeverhouding ofwel is Brussel een grote onbekende. Als Brusselaar zie ik zo’n stadstaat niet zitten. Ik denk dat de Brusselaars die op de hoogte zijn van de situatie beseffen dat ze maar één keuze hebben: Wallonië kan zichzelf niet onderhouden en Brussel ook niet.’

Frédéric Erens verwijst naar het manifest over Brussel dat het Vlaams Belang heeft geschreven. Daarin verkent de partij de verschillende scenario’s die mogelijk zijn, in voorbereiding op een partijcongres over Brussel eind 2013. Voor het Vlaams Belang is en blijft Brussel de hoofdstad van Vlaanderen en moet het als tweetalige stad met een bijzonder statuut worden ingepast in Vlaanderen. ‘Dat kan voor ons zelfs als een confederatie van Vlaanderen met Brussel.’ Erens herhaalt de klassiek geworden redeneringen: ‘Vlaanderen mag Brussel niet loslaten om emotionele en rationele redenen. Brussel is ons venster op de wereld met de vestiging van die vele internationale instellingen. Daardoor geniet Brussel internationale erkenning en daar moeten we als Vlamingen gebruik van maken.’

De Rouck wil niet voor zijn beurt spreken, de N-VA is volop bezig met de voorbereiding van het confederalismecongres in februari 2014, waarin ook het thema Brussel zal worden uitgediept. Maar hij legt er wel de nadruk op dat er geen ‘nieuw’ standpunt komt. de grote lijnen liggen vast. ‘Er moet één lokaal bestuur komen voor Brussel’, vindt de N-VA. ‘Noem dat voor mijn part een stadsgewest, dat het lokale bestuur uitoefent. Maar daarnaast moeten de twee gemeenschappen hun eigen aanbod kunnen blijven doen in Brussel.’

Gewest

De twee gemeenschappen … inderdaad Vlaanderen heeft in de staatshervormingen altijd geredeneerd vanuit de logica van de ‘gemeenschappen’ terwijl de Franstaligen denken vanuit de ‘gewesten’. De jongste staatshervorming verstevigde de gewesten. Is de Vlaamse visie dan niet achterhaald? Brussel wordt als gewest meer en meer aangekleed. Die twee-gemeenschappen-idee werd achtergelaten in de discussie over bijvoorbeeld de kinderbijslag. Lieven De Rouck deelt die analyse, maar de politici leggen hun beste gewenste optie op tafel. Het spreken over de ‘gemeenschappen’ wil uitdrukken dat ze meegaan in de realiteit van Brussel, waar een meerderheid Franstaligen is, maar ook een Vlaamse groep met een eigen aanbod aan scholen bijvoorbeeld.

Volgens Frédéric Erens heeft Vlaanderen ook goede papieren om bij de onafhankelijkheid Brussel te claimen: ‘Er kan niet zomaar een enclave uit Vlaanderen worden gesneden, Brussel ligt omgeven door Vlaanderen en je haalt het daar niet zomaar uit.’ Maar zal Brussel met het geweststatuut in de hand, bij het einde van België geen zelfbeschikking eisen? ‘Brussel is geen volwaardig derde gewest, de uitbouw van Brussel als volwaardig derde gewest is de politieke agenda van de Franstaligen. Dat zie je ook in de huidige staatshervorming. Die is dus geen goede zaak voor Vlaanderen.’ Erens is een believer die het filosofisch bekijkt. ‘Brussel is er anno 2013 slecht aan toe, maar dat wil niet zeggen dat dat per definitie altijd zo zal blijven. Het kan keren, al ben ik er wel van overtuigd dat het even lang duurt om de problemen op te lossen als het heeft geduurd om Brussel te verkwanselen.’

Ook Sven De Kerpel is ervan overtuigd dat de verfransing van Brussel niet voor eeuwig hoeft te zijn. ‘Er zijn wel beleid en strategie nodig om de situatie in Brussel te keren. Nu gaan het beleid en de strategie in de andere richting.’ Daarmee doelt hij, onder meer, op de zesde staatshervorming. Knipt die Brussel niet weg uit Vlaanderen? ‘Administratief komt Brussel losser en losser van Vlaanderen. Maar sociaaleconomisch ligt Brussel in Vlaanderen en dat blijft zo. De grootstedelijke problemen zijn dezelfde in Vilvoorde als in Anderlecht. De problemen van het Bloso-domein in Hofstade zijn eigenlijk Brusselse problemen. De oplossing is het inbedden van Brussel in Vlaanderen. Brussel houdt best op een eigen gewest te zijn, om te worden geïntegreerd in het Vlaams Gewest. Een paar jaar geleden hebben we een persbericht opgesteld waarin we ons uitspreken voor de uitbreiding van Brussel van Maasmechelen tot Knokke.’

Kiezen

Vlaanderen laat Brussel niet los, is en blijft de Vlaamse officiële consensus. Volgens De Kerpel staat Brussel loslaten gelijk aan verliezen. ‘Je hebt vanaf dan de keuze tussen veel of heel veel verliezen.’ En in Vlaanderen en Vlaamsgezind Brussel is er de overtuiging dat Brussel geen andere keuze heeft: enkel als deel van Vlaanderen is er een toekomst. De vraag is of die mening van het VVB-congres niet wijst op een schuivende opinie in Vlaanderen. Maar ook dat wordt gezegd in de overtuiging dat Brussel wel ‘vanzelf’ terugkomt naar Vlaanderen. Het is dus meer een strategisch verschil dan een inhoudelijk. Het lijkt erop dat de burger ooit zal moeten beslissen, de Brusselse en/of de Vlaamse.