Vooruitblikken in het verleden

Omdat de tijd zo snel gaat, vergeten we vaak eens achterom te kijken. En zo ontsnappen sommige verjaardagen ongewild en onverdiend aan onze aandacht. Om dat knagende gevoel ‘jammer dat we dát niet herdacht hebben’ wat weg te werken, blikken we hier graag vooruit in het verleden naar wat de geschiedenis ons heeft gebracht. Een overzicht van enkele gebeurtenissen die we de volgende week herdenken.

De Eerste Wereldoorlog staat voor veel mensen, zeker hier in onze Vlaamse Velden, gelijk met de loopgravenoorlog in het westen. Op de tweede plaats komt dan de oorlog in het oosten van Europa. We staan er minder bij stil dat er ook nog een derde front was: de strijd tussen de Entente en het Ottomaanse Rijk. En dat was niet bepaald een tweederangskrijgstoneel. De wereld worstelt vandaag nog met de gevolgen hiervan voor het Midden-Oosten. Het was een nietsontziende oorlog, waarbij het Ottomaanse rijk zelfs overging tot genocide op groepen die het als interne vijanden beschouwde.

Armeense genocide

Op 24 april 1915 werden in de toenmalige hoofdstad Istanboel honderden Armeense intellectuelen en leidende figuren opgepakt die later allemaal werden vermoord. Het was de start van een genocide waarbij in een eerste fase alle mannen werden afgeslacht en in een tweede fase vrouwen, kinderen en ouderen na gruwelijke dodenmarsen in de Syrische Woestijn werden gedumpt. Het aantal doden wordt geschat op anderhalf miljoen mensen. Na de Holocaust is de Armeense genocide de meest onderzochte genocide, maar in tegenstelling tot de Holocaust ook de meest betwiste. Tot op vandaag is een erkenning van de genocide voor Turkije taboe en is het een heet hangijzer daar waar Armeniërs de erkenning op de politieke agenda zetten. Het stelt landen voor de keuze: de genocide niet erkennen, of ruzie met Turkije. Dat geldt zelfs voor de Verenigde Staten. En dat is eigenlijk merkwaardig, want het was onder meer de Amerikaanse pers die in 1915 de uitroeiing van de Armeniërs onder de aandacht bracht. In plaats van de start van de genocide herdenken de Turken een dag later zelf liever 25 april 1915, toen de slag bij Gallipoli begon.

Aan de andere kant van Europa kijken de Ieren dan weer terug op 24 april 1916 wanneer in Dublin, toen nog deel van het oorlogvoerende British Empire, de Paasopstand uitbrak. Die was vanaf dag één gedoemd om te mislukken en was dus eerder een bloedoffer dan een echte opstand. Maar de Paasopstand zorgde wel voor een opbloei van het Ierse nationalisme, niet het minst door de brutale Britse repressie. En dat zou uiteindelijk leiden tot de onafhankelijkheid van Ierland.

Tsjernobyl

De Eerste Wereldoorlog was ook het kraambed voor de Sovjet-Unie, het eerste communistische experiment ter wereld. 70 jaar later was de USSR (Unie van Socialistische Sovjetrepublieken) in alle opzichten failliet, en daartoe leverde een gebeurtenis op 26 april 1986 niet de enige maar wel een belangrijke bijdrage. Een combinatie van een slecht uitgevoerde tests met een gebrekkig ontwerp resulteerde in een explosie in de kerncentrale van Tsjernobyl. Dat was op zich al erg genoeg, maar het complete mismanagement door de Sovjetautoriteiten maakte de Tsjernobylramp nog veel erger. Mensen werden te laat geëvacueerd, de ploegen die de site moesten opruimen hadden geen beschermende kledij, de regering wist totaal niet wat ze moest doen. Enkele dagen later trok in Kiev de 1 mei-stoet door de straten terwijl de radioactieve regen op de deelnemers neersloeg en de apparatsjiks in alle stilte hun vrouwen en kinderen evacueerden. Niemand wist wat er aan de hand was, want het Kremlin zou pas schoorvoetend communiceren nadat eerst in Zweden en later elders in Europa de radioactiviteit werd opgemerkt. De schattingen van het aantal slachtoffers lopen enorm uiteen, maar er zouden er in ieder geval veel minder geweest zijn mocht men snel en juist hebben gereageerd. De kernramp deed een soort eco-nationalisme ontstaan dat in Wit-Rusland en Oekraïne finaal het vertrouwen in de Sovjet-Unie vernietigde. De roep om dan maar zelf het bestuur in handen te nemen werd in die deelrepublieken steeds groter. Niet toevallig trokken net die twee landen in 1991 samen met Rusland finaal een streep onder de USSR.

Nog meer verleden

Twee politici kwamen op 28 april aan het eind van hun Latijn. Mussolini, dictator en veteraan van de Eerste Wereldoorlog, werd op 28 april 1945 door partizanen gefusilleerd. En Charles De Gaulle, president en veteraan van de Eerste en de Tweede Wereldoorlog, trad op 28 april 1969 af, na een tegenvallend referendum. Diezelfde 28 april, maar dan in 1918, stierf,  in de gevangenis aan tuberculose, Gavrilo Princip die met twee pistoolschoten de Eerste Wereldoorlog op gang had getrokken.

En om met een vrolijker noot te eindigen nog twee mijlpalen in de geschiedenis van het toerisme. Op 26 april 1336 beklom Petrarca de Mont Ventoux, een tochtje dat geboekstaafd staat als de eerste bergbeklimming, louter om van het uitzicht te genieten. Twee dagen en 665 jaar later, op 28 april 2001, zocht Dennis Tito als eerste toeristische ruimtereiziger het net iets hoger.