Vrede verdient Nobelprijs van de EU

“Gelukkig dat wij samen een kaartersploeg hebben opgericht, anders zouden we al lang ruzie maken”, zei de ene vriend tegen de andere. Pardon? Gooi de logica ondersteboven en je krijgt een surrealistische grap. Toch blijkt zo’n kromme redenering gehanteerd te worden bij het toekennen van een Nobelprijs. De Europese Unie kreeg die voor de Vrede, wegens de “decennialange bijdrage aan de bevordering van vrede en verzoening, democratie en mensenrechten”.

Meer dogma’s dan feiten

De Europese Unie zelf is het daar alvast heel erg mee eens. De viering van de 50e verjaardag van de naoorlogse Europese samenwerking liep in 2007 onder het motto: ‘De Europese Unie, 50 jaar vrede’. Als ze het zelf zeggen, zal het wel waar zijn.
De stelling dat er al zestig jaar vrede heerst in Europa dankzij de EU en die dus de ‘grootste vredestichter ooit’ mag genoemd worden zoals Herman Van Rompuy doet, wordt zo veel herhaald dat er niet eens meer over wordt nagedacht. Toch steunt ze meer op dogma’s dan op feiten.

Ons land (weze het Vlaanderen of België) kent al helemaal geen traditie van kritisch denken over Europa. Zoals verwacht leverde de pensée unique die hier over de EU heerst eensluidend positieve commentaren op. De lettercombinatie ‘EU’ heeft bij ons op de capaciteit tot kritisch denken hetzelfde effect als een knetterend houtvuur op een sneeuwbal.

Welk oorzakelijk verband?

Daarom lezen we nergens dat het samenvallen van twee fenomenen (Europese integratie en ontbreken van oorlog) niet volstaat om van een oorzakelijk verband te spreken. We zouden toch minstens mogen vernemen welke oorlogen dankzij de EU werden vermeden of beëindigd?

Mogen we er op wijzen dat de lidstaten van voorgangers EEG en EG tijdens de koude oorlog in hetzelfde kamp zaten en dat bondgenoten zelden onderling op de vuist gaan? Zo kun je ook beweren dat de Tweede Wereldoorlog tussen 1939 en 1945 zorgde voor vrede tussen Groot-Brittannië en Frankrijk. Het klinkt cynisch, maar het was correcter geweest de Nobelprijs voor de Vrede (in de enge betekenis) in 1985 toe te kennen aan het Ijzeren Gordijn, want dat leverde ons 40 jaar koude vrede op. Het was niet de EU die de koude oorlog beëindigde.

Zou het kunnen dat het de gruwel van de tweede wereldoorlog was die de weg wees naar afkeer voor oorlog als middel en naar de fundamentele keuze voor vrede en Europese samenwerking? Dan is de EU een twijgje op de vredes-tak die groeide op de stam van de 20e eeuw.

Misschien ook even onder de aandacht brengen dat democratische buurlanden nergens de neiging hebben om elkaar met wapens te bevechten. De democratie verdient die Nobelprijs veel meer dan de EU.

Oh ja, de niet-EU-staten Noorwegen (!), Zwitserland of Ijsland voeren voortdurend oorlog, niet?

Brak de vrede in Groot-Brittannië pas uit in 1973, kent Griekenland het fenomeen pas sedert 1981, Finland vanaf 1995 en Malta sinds 2004? Werden die landen oorlogsvrij vanaf en door hun toetreding tot de EU?

Eerst kwam de vrede, dan pas de EU

Laten we ernstig blijven. Het EEG/EG/EU-project kon maar groeien tussen landen die al voor de vrede hadden gekozen. Verschrikkelijke oorlogen; daarna vrede; daarna EU: dat was de volgorde die we in de 20e eeuw doorliepen. Mocht er een Nobelprijs voor de EU bestaan, ‘Vrede’ zou de meest terechte winnaar zijn.

“Maar sedert we beslist hebben met onze kaartersclub ook verplicht samen op reis te gaan, groeit er toch wat wrevel”, merkte de andere vriend op tegen de ene.

Het is iets heel anders om vast te stellen dat onze streken vrij bleven van warme oorlogen in de periode dat de EU bestaat en te beweren dat die EU een vredestichter zou zijn. Maar misschien zorgde de institutionele samenwerking voor meer wederzijds begrip tussen de landen? Dan was de keuze van het Nobelcomité nog enigszins te verantwoorden.

Zolang de Europese instellingen bescheiden doelstellingen nastreefden, speelde dat effect wellicht. Maar vandaag kan men dat nog moeilijk beweren.

Diepe crisis

De vermeende vredesmachine EU startte in 1992 echter een project (de euro) dat op die manier uitgevoerd onvermijdelijk naar een diepe crisis moest leiden. Dat ‘detail’ kon de vredesmachine EU er niet van weerhouden toch door te zetten met dat waanzinnige plan. Of we in 1992 een Europese Federatie hadden moeten opzetten dan wel het idee van de eenheidsmunt beter lieten varen, daarover kan men van mening verschillen. Maar dat de gekozen weg de meest foute was, daarover is nu wel iedereen het eens.

Dat betekent dat die ‘vredesmachine’ EU willens nillens een pad koos dat leidde naar massale jeugdwerkloosheid, adem-benemende besparingen en totale radeloosheid in meerdere lidstaten, en een buitengewoon zware economische crisis in de hele EU-zone.

Vandaag wordt Angela Merkel in Athene ontvangen als een nazi-leidster, is het woord Duitsers in grote delen van de Europese Unie weer zo gehaat als ooit en kijken noorderlingen meewarig naar het zuiden als het al niet met afkeer is. Die bekroonde vredesmachine EU blijkt in de feiten volop bezig zich te ontwikkelen tot een bron van diepe verdeeldheid en conflicten.

De keuze om de EU uit te roepen tot laureaat 2012 degradeerde de Nobelprijs tot onderdeel van de marketingmix waarmee de EU zich weer verkoopbaar probeert te maken. De vele achtenswaardige voorgangers in de lijst verdienen het absoluut niet dat de prijs nu wordt ingeschakeld in een dubieuze PR-strategie.