Vrijheid vraagt verbeelding

‘Laten we kijken welke afbeeldingen Google geeft voor het woord “vrijheid”,’ suggereert Karin, een creatief brein uit mijn binnenste cirkel die precies graag lessen voorbereidt. ‘Kijk, Google geeft in verschillende talen steeds dezelfde plaatjes: mensen die uitgelaten een gat in de lucht springen, een blauwe lucht vol fladderende witte duiven, een…’ Duiven! Vrijheid?! Ik dacht het niet! Duiven zijn vliegende kamikazes die doen alsof ’t Stad van hen is met een arrogantie die Kris Peeters hier straks zal doen inpakken. Bovendien slagen ze erin om vanuit de lucht met één verdwaalde kak je nieuwe zijden bloes te verkloten. Ik overdrijf? Ga ergens zitten en wacht. Het zijn toch koopjes.

In de praktijk

Sorry, ik liet mij even gaan. Waar was ik gebleven? In het park. Ik verontschuldig mij uitgebreid bij mijn Tibetaanse leerlingen want ik heb geen vrijheidsfoto in hun taal: Tibetaans bestaat niet volgens Google Translate. Geen taal, geen vrijheid. Het internet is onverbiddelijk.

Maar dan toon ik vol verwachting dé foto waarover ík het graag wil hebben: geboeide handen die tokkelen op een geketende laptop … Vrijheid van meningsuiting? Geen reactie. Niets. Nada. لا شيء Ik had Theo Francken nochtans gevraagd om alle politiek-correcte journalisten te laten opsluiten in een hot spot aan de grens van Park Spoor Noord zodat mijn leerlingen vrijuit zouden kunnen praten. Mehran(*) beweert dat ze in Afghanistan echt over alles mogen schrijven, over álles behalve over politiek. Politiek! Ik kop deze bal binnen en sjot het thema ‘vrijheid van meningsuiting’ terug op de grasmat. Stilte.

Pas wanneer ik het vrijheidsthema herformuleer: ‘Ben je hier vrij om te doen wat je wil?’, reageren vooral de vrouwen unisono: ‘Nee, ik ben hier niet vrij want ik moet altijd van alles doen: poetsen, koken, winkelen, opruimen, bij de kinderen zijn.’ Ook al zit er altijd wel een vrouw tussen met een echtgenoot die poetst en kookt – asjemenou! –, vrijheid is voor deze mannen en vrouwen vooral iets praktisch: ‘Ik wil werk, dan heb ik geld, dan ben ik vrij om te doen wat ik wil. Heb jij werk voor mij, lerares?’

Het r-woord

Adela(*) uit Bosnië zit al een tijdje op iets te broeden: ‘Ik was niet vrij in mijn land want daar zijn drie religies. Religies betekent problemen. Er is geen democratie.’ Het r-woord is gevallen maar enkel Adela weet wat religie is. ‘Godsdienst? God?’, probeer ik. Geen reactie.

Eén van mijn Tibetanen denkt dat we hints aan het spelen zijn en vouwt haar handen in gebed. Tharindi(*) snapt er geen bal meer van: ‘Bidden? Wat is dat?’ Omdat ik nergens een kerkstoel of klaagmuur zie maar wel een grasmat, duik ik impulsief in een islamitische gebedspositie, sla mijn ogen ten hemel en roep: ‘Allah, ik bid dat Tharindi snel goed Nederlands spreekt!’ Tharindi schudt glimlachend haar hoofd. ‘Nee? Geloof je dat niet? Ik geloof dat ook niet. Sommige mensen geloven dat. Dat is bidden. Ik geloof dat je zelf veel Nederlands zal moeten oefenen, zoals nu.’

Het is nu tijd voor een luchtigere godsdienst: die van het Vliegend Spaghettimonster. Mijn leerlingen komen niet meer bij van het lachen. Godsdiensten zouden geestig zijn als ze niet zo ernstig werden beleden.

Een misverstand

Omdat hun lichaamstaal zegt dat het thema ‘vrijheid’ genoeg werd uitgemolken, trainen we vandaag vooral de bilspieren. We houden ook een fotoshoot voor Atlas en Doorbraak. Ja, ik heb Doorbraak als medium niet en stoemelings gekozen en dat zit zo.

Heel lang geleden werd ik bij de e-Law-Gazette in de multinational waar ik werkte gecensureerd. E-Law-Gazette klinkt nuffig maar eigenlijk was het een soort Feeling-magazine voor wereldwijd werkzame juristen innig verbonden door een e-krant. Onder verbeurte van mijn bonus werd ik gevraagd om in alle vrijheid daar een artikel voor te schrijven. Ik probeerde er nog vanonder te muizen – ik weet niet wat te schrijven! – maar de hoofdredactie scandeerde: ‘Yes You Can! Write about your trip to Nepal!’ Oh boy. Ik besloot dan maar om van deze nood een deugd te maken en schreef over Nepal vanuit mijn verwondering over continenten, grootmachten en religies.

Mijn artikel werd gepubliceerd zónder de paragrafen van verwondering. Wat een lullig reisverhaal was me dat, zeg! Met ingehouden woede belde ik de hoofdredactie: ‘Nee, dit is geen censuur, je artikel was gewoon te lang.’ ‘Of ik dan een rechtzetting mocht publiceren’, drong ik poeslief aan, ‘en wat het maximaal aantal tekens was?’ Dat kon. Ik smeerde mijn verwondering uit over alle paragrafen binnen de opgelegde lengte … Geen rechtzetting! Mijn eindredacteur, dit keer een Chinees, had zelf vlijtig mijn rechtzetting ingekort na dezelfde valse klacht over de lengte. De hoofdredactie had droogjes gerepliceerd: ‘Je hebt het verkeerd verstaan, Yang(*), dit artikel wordt niet gepubliceerd.’

Volgende week praten we over gelijkheid. Over man-vrouw? Over homoseksualiteit. Ik wil hen wakker houden.

(*) Alle namen zijn gewijzigd om privacy redenen.