Onvoldoende beseft men in Vlaanderen dat achter een schijnbaar eendrachtige Franstalige opstelling, aanzienlijke punten van verdeeldheid bestaan.

Er leeft binnen de Franse gemeenschap nu eenmaal een eigen dynamiek, waar een Waals-Brusselse spanning inherent aan is. Het Waals regionalisme lijkt als politieke factor nog maar weinig relevantie te hebben, maar als het over de precaire financiën gaat lijkt die via de achterdeur weer naar binnen te komen.

Franstalig België

In vergelijking met het institutionele huis van Franstalig België is Vlaanderen betrekkelijk eenvoudig opgebouwd. Er is die typische opdeling tussen gewesten en gemeenschappen eigen aan dit land, maar dat valt – het Brussels verhaal even buiten beschouwing gelaten – samen. Hoe anders is het aan Franstalige kant, waar de relaties gewest en gemeenschap door de Waals-Brusselse realiteit tot een heus kluwen verworden zijn?

Het levert een veelvoud aan bestuurlijke entiteiten en excellenties op, maar ook intern heel wat getouwtrek rond financiën. De relatie Brussel-Wallonië is minder harmonieus en op zijn minst complexer dan men in Vlaanderen vermoedt. Toen die onder impuls van de toenmalige minister-president van de Franse gemeenschap Rudy Demotte omgevormd werd tot ‘communauté Wallonie-Bruxelles’, gaf dat aanleiding tot verschillende interpretaties.

Officieel, toch volgens Demotte, was de ingreep nodig om het Brussels gegeven binnen die Franse gemeenschap te erkennen. Op een ander moment had hij het vooral over een orgaan dat een brug slaat tussen beide entiteiten. Niet iedereen zag dat zo, vooral dan zij die koele minnaars zijn van die laag van Franse gemeenschap bovenop de gewestelijke realiteit. Pierre-Yves Dermagne (PS), vandaag federaal vicepremier, onderlijnde ooit dat de solidariteit tussen Wallonië en Brussel ‘niet noodzakelijk een instelling nodig heeft om dit te concretiseren’. Het is diezelfde man die recenter nog verklaarde ‘nog regionalistischer te worden sinds ik federaal bestuur’.

Lange traditie

Waals regionalisme, of de Waalse Beweging zo u verkiest, kan op een lange en wat miskende traditie terugblikken. Een naam die steevast opduikt is natuurlijk Jules Destrée, de man van ‘Sire, il n’y a pas de Belges’ en ‘Ils nous ont pris la Flandre’. Er is zonder twijfel een belangrijke een culturele basis, de Encyclopédie du Mouvement Wallon is er het levendigste bewijs van.

Doorheen de jaren kwam er echter een meer economische invulling, een direct van gevolg hoe Wallonië van haar industriële sokkel tuimelde. Terwijl Vlaanderen op culturele autonomie hamerde, hoopte men ten zuiden van de taalgrens dat het verwerven van economische instrumenten de teloorgang kon ombuigen. Nu goed, dat was toen. Vandaag is anders.

België boven!

De Waalse politiek kent blijkbaar nog maar weinig regionalistische tendenzen. We hadden het over Dermagne, maar die zit in de federale regering en houdt zich gedeisd. Partijgenoot Jean-Claude Marcourt sprak zich in het verleden uit voor extra bevoegdheden voor het Waals gewest, maar zijn ster is tanend na zijn gedwongen ontslag als parlementsvoorzitter. Herinner u: het directe gevolg van een wat te dure trip naar Dubai. Binnen de MR was er iemand als Jean-Luc Crucke. Was, want hij nam ontslag als minister waardoor zijn politiek gewicht tot quasi nihil herleid werd.

Bij PS-partijvoorzitter Paul Magnette heerst vooral voorzichtigheid en handhaaft hij een officieel discours geen staatshervorming te willen. Ecolo speelt duidelijk de Belgische kaart, net zoals de PTB en mocht het enigszins esthetisch verdedigbaar zijn, zou MR-voorzitter Bouchez een tricolore vlag op zijn voorhoofd tatoeëren om zijn Belgisch betoog kracht bij te zetten. Bart Maddens indachtig lijkt men dus demandeur de rien te zijn, alleen kan men dit moeilijk hard maken als de financiën op de muur van het failliet afstevenen.

Minister van de begroting van Franse gemeenschap Frédéric Daerden (PS), zoon van, liet al verstaan dat 2024 nog net zal lukken, maar dat nadien een financieel Sodom en Gomorra dreigt. Wil men het schip niet laten kapseizen, dan zal men op een gegeven moment rond de tafel moeten gaan zitten. En dan wordt men ook onmiddellijk met die institutionele complexiteit aan Franstalige kant geconfronteerd.

Brusselse ganzen

Enkele weken geleden lekte in La Libre Belgique uit dat de Brusselse voorzitters van PS, MR, Ecolo, Défi en Les Engagés zich in het geheim getroffen hadden. En petit comité, slechts begeleid van één sherpa. De PTB was niet uitgenodigd. Bedoeling was af te stemmen welk antwoord ze konden bieden op de Vlaamse institutionele desiderata. Vermijden dat ze als Brusselaars het kind van de rekening worden binnen een of andere deal die vooral vanuit een Waals oogpunt onderhandeld zou worden, daar komt het hen op aan.

De belangen lopen niet altijd gelijk. De herinnering hoe met goedkeuring van de Waalse minister-president Di Rupo de gelden van het Europees relanceplan verdeeld werden zit nog vers in het geheugen. De Brusselaars hebben zich toen simpelweg laten ringeloren. Het is geweten dat Paul Magnette, die beseft dat een staatshervorming onvermijdelijk dreigt te worden, bevoegdheden zonder middelen van gemeenschap naar het gewest wil schuiven. Dat ontlast de ene, maar verhoogt de druk op de andere. Zullen gewestelijke middelen (opnieuw) aangewend moeten worden om de noodlijdende COCOF boven water te halen? Het is een vrees voor een dergelijke scenario dat die Brusselse partijvoorzitters bij elkaar bracht. Want als de Waalse vos de passie preekt…