Waarom Bram Moszkowicz moest gaan

Woensdag deze week (13 januari 2016) werd Bram Moszkowicz, gewezen advocaat en lijsttrekker van de conservatief-liberale partij Voor Nederland (VNL), uit die partij gezet. Moszkowicz’ avontuur in de politiek was een kroniek van een aangekondigd falen. In zijn advocatenpraktijk hield hij er controversiële praktijken op na. Een zaak van grootschalige belastingfraude leverde hem nog eens een persoonlijk faillissement en een breuk met zijn familie op.

Het fenomeen is bekend: al sinds mensenheugenis wordt politici elke immoraliteit verweten, familiaal, zakelijk of anderszins, ook als die geen verband houdt met het politieke beleid waarvoor de politicus verantwoordelijk is. Romulus, de stichter van Rome, werd een slecht politicus genoemd, niet omwille van zijn beleid, maar omdat hij zijn broer Remus had vermoord. Net zoals Romulus, was ook Moszkowicz omwille van zijn discutabel familiaal en zakelijk leven geen lang politiek leven beschoren. Daar is een verklaring voor.

Hier speelt een oud filosofisch concept, dat van de οἰκείωσις (oikeiosis) of morele vereenzelviging. De stoïcijnen schetsten de morele ontwikkeling van een mens in telkens groter wordende cirkels. Eerst vereenzelvigt iemand zich met zichzelf, dan met zijn ouders, zijn familie, zijn buurt enzoverder. Hoe groter de cirkel, hoe beter, en zo vereenzelvigt de ideale mens zich met alle mensen, en wordt hij kosmopoliet of wereldburger.

Maar de uitbreiding van iemands morele cirkel is niet zomaar gratuit. De buitenste morele cirkel steunt op alle andere, en als een van die kleinere cirkels wegvalt, zakt het geheel als een pudding in elkaar. De oikeiosis verklaart waarom politici afgerekend worden op hun persoonlijk leven.

Een man die in de omgang met zijn familie of zijn zakelijke relaties niet de kleinste morele cirkels kan onderhouden, die kan onmogelijk de grotere politieke cirkels aan. Zo gezien is het logisch dat mensen een politicus, neem bijvoorbeeld een minister van financiën, niet op zijn financiële kennis afrekenen maar op zijn familiale relaties, al hebben die met financiële kennis niets te maken. In de morele ontwikkeling van de ideale politicus zijn alle morele cirkels, van gezin tot nationale politiek, met elkaar verbonden.

Daarom werd Romulus als tiran gezien. Daarom moet Moszkowicz gaan.

Raf Praet is klassiek filoloog en doet momenteel onderzoek naar de late oudheid in het kader van zijn doctoraat aan de universiteiten van Groningen en Gent.