Wantrouw CD&Vers, vooral als zij aan mandaten verzaken

Een federale regering met N-VA als sterkste partij, maar zonder een snuifje staatshervorming. De Wever denkt dat hij het kan verkopen – aan een N-VA-partijcongres én aan de kiezer – maar daar heeft hij wel een regeerakkoord voor nodig vol (centrum)rechtse accenten. Het beleid van de Zweedse coalitie moet voor N-VA volledig geënt worden op de fameuze Vlaamse grondstroom: dat, en niets minder, is voor de flaminganten de inzet van de formatie.

Zolang Kris Peeters de beoogde premier was, zat N-VA in een zetel. Het was dezelfde zetel die voor CD&V zo comfortabel had gezeten tijdens de vorming van de Vlaamse regering. Omdat Geert Bourgeois de gedoodverfde nieuwe minister-president was, konden de christendemocraten achterover leunen. De druk om een regering te vormen, lag in de eerste plaats bij N-VA. Zo konden de christendemocraten meer dan één toegeving afdwingen. De Vlaams-Nationalisten dachten tot deze week dat de situatie federaal omgekeerd zou zijn: N-VA zou zich lekker kunnen ingraven, en afwachten tot CD&V met toegevingen over de brug kwam.

Nu Kris Peeters opzij geschoven is, bestaat binnen N-VA (en niet alleen daar) de vrees dat CD&V sterker op ACV-strepen zal gaan staan. Als de christendemocraten het regeerakkoord verwateren tot een brij waarin de centrumrechtse klemtonen verdrinken, dan ziet het er slecht uit voor N-VA. De Vlaams-Nationalisten zullen zich niet langer kunnen profileren als de daadkrachtige motor van verandering. De linkse grondstroom in Wallonië zal niet richting confederalisme gedreven worden, omdat er onvoldoende rechtse druk van het federale niveau komt. De gok van De Wever zou compleet verkeerd uitdraaien.

Controledrang

Toch is de nieuwe CD&V-strategie niet noodzakelijk slecht nieuws voor N-VA. De last van het premierschap is verschoven, maar niet naar De Wever. De druk komt nu te liggen op de schouders van ‘de liberale familie’, in de eerste plaats MR. Dat valt in goede aarde bij verschillende N-VA-onderhandelaars, die tijdens de (voorbereiding van de) formatie tot de vaststelling kwamen dat MR niet gewoon een Franstalige uitgave van Open VLD is. De MR is na CD&V de meest linkse partij in de Zweedse formule, en staat ook omwille van communautaire gevoeligheden geregeld op de rem. Als MR terwille van het premierschap wil inboeten aan inhoudelijke manoeuvreerruimte, geeft dat zuurstof aan N-VA.

De christendemocraten zijn op hun beurt misschien verlost van het premierschap, maar heel wat N-VA’ers wijzen er graag op dat CD&V nog steeds boven het eigen electorale gewicht bokst. Als Wouter Beke naast een Europese commissaris ook nog eens een trio ministers (Geens, De Crem, Beke zelf of een opgeviste Peeters), een staatssecretaris (CD&V wil Hendrik Bogaert wellicht niet degraderen) en misschien zelfs een senaatsvoorzitter (De Bethune) wil binnenhalen, dan zal daar een inhoudelijke prijs voor betaald moeten worden. Om zoveel mandaten binnen te halen, heeft CD&V eenvoudigweg niet genoeg stemmen gehaald. Algemeen wordt aangenomen dat de postjeshonger bij CD&V groot blijft, ook al omdat de christendemocratie veel geledingen te bedienen heeft – waarbij de dames van Vrouw en Maatschappij overigens niet de minsten zijn.

Bij CD&V hadden ze het dan ook niet erg gevonden als het premierschap na Peeters bij N-VA was beland . Zowel Beke als Peeters hebben na het dubbelbesluit over premier en eurocommissaris kanttekeningen gemaakt bij een eventueel premierschap voor N-VA. Dat zijn geen uitschuivers. Plots vindt CD&V het ‘vreemd’ dat de grootste partij van het land niet gaat voor het hoogste ambt. Dat was nochtans nooit een probleem toen N-VA de claim van Kris Peeters steunde. Het toont aan dat CD&V de formatie en de volgende regering maximaal wil controleren. Bij de christendemocraten vrezen ze een scenario waarbij de sterkste regeringspartij afziet van de Wetstraat 16, om dan de hele legislatuur achter de knoppen te zitten. Dat was onder andere het geval bij de regering Verhofstadt II, toen de PS het premierschap aan VLD liet – en daar vier jaar lang de vruchten van plukte.

De prijs van staatsmanschap

N-VA moet vermijden dat de vorming van de Zweedse coalitie een doel op zich wordt. Bart De Wever ontpopte zich in de cruciale nacht van 4 september tot de architect van een groot en verstrekkend compromis. Dat moet geen gewoonte worden. Het zou nadelig zijn voor N-VA als De Wever zich in de positie van schaduwformateur zou laten duwen. De prijs van Belgisch staatsmanschap kan zelfs De Wever zich niet veroorloven.

De nieuwe formatiesetting werd gekozen door CD&V, maar hoeft geen drama te zijn voor N-VA. Het kan nog altijd: een centrumrechtse regering die de Vlaamse grondstroom bedient en (daardoor) de Franstalige grondstroom het nut van een confederale omslag laat inzien. Maar N-VA zal zwaar moeten onderhandelen. Anders dreigt, na een stuntformatie, een fletse regering die zich eenvoudig zal laten afserveren. À la belge.