Wat betekent 11 juli vandaag?

Vrijdag, 9 juli 2021. De vooravond van de Vlaamse feestdag. Er zijn nog zekerheden in het leven. Het Gentse stadsbestuur huldigt de Guldensporenslag met een – sobere – academische zitting. Innemende symfonieën weerklinken in het Gents stadhuis, dat wel, maar het mocht wat meer zijn. Om de kritiek voor te zijn: ook precorona waren er in Gent geen 11 julifestiviteiten te bespeuren. Neen, de immer aanhoudende paarsgroene roeptoeter blijft deze keer wél op zak. Huiswaarts overvalt mij de schoonheid van wat deze hoogdag allemaal verzinnebeeldt. Ik fiets voorbij de Minardschouwburg. In 1848 werd hier het Vlaams volkslied voor het eerst meegebruld! Zeker, de Vlaamse leeuw is historisch nauw vervlochten met de rebelse Gentse stroppendragers.

Graafschap Vlaanderen

De Vlaamse hoogmis is voor mij de dag bij uitstek om stil te staan bij onze rijke en woelige, maar heroïsche geschiedenis. Meer dan 700 jaar geleden wierpen de Vlamingen aan de Groeningekouter het Franse juk van zich af. In een heroïsche veldslag nabij Kortrijk vernederden de Vlaamse ambachtslieden – straatvechters bij gelegenheid – het Franse ridderleger. De Guldensporenslag, zo gaat de mythe, voert ons mee naar een slagveld waarbij het volk het establishment omverwerpt. De Franse ridders wisten niet wat hen overkwam. Ze werden niet alleen verslagen, maar met de grond gelijk gemaakt.

De hagiografie leert ons dat het Franse leger ‘boven de zestigduizend man sterk’ was en het onderspit dolf tegen het Vlaamse leger dat ‘slechts uit dertigduizend man bestond.’ Denk Braveheart, maar dan in de Lage Landen. Germaans zelfbestuur versus Latijns despotisme. David tegen Goliath. Voor de eerste maal in de geschiedenis versloeg een leger van voetvolk een ridderleger! Paus Bonifatius VIII werd zelfs uit zijn bed gelicht. Niet slecht voor wat gepeupel.

Cultuurdragers

Het is niet alleen de dag om stil te staan bij onze ontluikende emancipatie, maar evengoed om halt te houden bij onze Vlaamse cultuurdragers zoals Elsschot, Walschap, Boon, Claus, Ledeganck, De Keersmaeker, Van Hove, Van Eyck, Ensor – u begrijpt het plaatje wel. Sommigen waren Vlaamsgezind, anderen niet. Maar ze dragen allemaal bij tot ons cultureel erfgoed. Ze behoren tot onze kroonjuwelen. Ik aanschouw ze graag, ongeacht welke politieke mening ze erop mogen nahouden. Dat heet een democratie. Dat is een moeilijk begrip in België, ik besef dat.

Staatsmisvormingen

Het is de dag om stil te staan bij het democratisch deficit van België. Met de invoering van het algemeen enkelvoudig stemrecht, eind negentiende eeuw, tekende België zijn doodvonnis. Gedreven door angst voor de democratie stelde Waals parlementslid Destrée dan maar een federatie voor met twee onafhankelijke vrije volkeren. Confederalisme avant la lettre. Ze zaten met de ‘peut’ zou Hedebouw zeggen. Of zaten ze met het profitariaat van de Fransdolheid? In ieder geval was de verdamping van het land onherroepelijk ingezet.

De in 1970 ingevoerde grendelgrondwet kooit de leeuw en ketent de meerderheid. Door toedoen van enkele bijzondere wetten, pariteiten en alarmbelletjes staat de democratie meters buitenspel. Sta even stil bij de huidige federale regering met minderheid aan Vlaamse zijde, die op geen enkele wijze de verkiezingsuitslag of Vlaamse grondstroom weerspiegelt – waar zit UNIA als je ze nodig hebt? Het minoriseren van de Vlaamse meerderheid neemt echter niet weg dat staatshervorming na staatshervorming Vlaamse politici meer autonomie vragen – wat telkens ontzegd wordt door de Belgische politieke kaste waardoor de publieke opinie radicaliseert, en er dan maar schoorvoetend een halve ’toegift’ volgt.

Welvaartsgrens

Het is de dag om stil te staan bij de Belgische economie op twee snelheden. Vlaanderen – goed voor 80 procent van de export – ziet haar bbp sinds de jaren ’60 jaarlijks toenemen met 2,5 procent. Wallonië en Brussel hinken met respectievelijk 1,8 en 1,4 procent hopeloos achterop. De werkloosheidsgraad in Wallo-Brux bedraagt twee tot drie keer die van Vlaanderen. De bestuurlijke sclerose en wafelijzerpolitiek van dit land laten echter geen maatwerk toe, nochtans cruciaal gezien de verschillende noden boven en onder de taalgrens.

Hoelang nog kan je de sociaaleconomische kloof met royale transfers – meer dan 7 miljard euro, of zo’n 1.000 euro per Vlaming, per jaar – van noord naar zuid overbruggen? Philippe Destatte, ex-PS-kabinetschef, schreeuwt al langer ‘dat Wallonië alleen overeind blijft dankzij de geldstromen van Europa en Vlaanderen.’ Twintig jaar geleden al verklaarde De Gucht (Open Vld) nog dat het ‘onaanvaardbaar is dat Vlaanderen voor de gezondheidszorgen meer betaalt en minder terugkrijgt dan Wallonië.’

Natievorming

Het is de dag om stil te staan bij de zelfbewuste natie die Vlaanderen is. De Oostenrijkse socialist Bauer typeerde een natie als een op taal gebaseerde cultuurgemeenschap gegroeid uit een lotsgemeenschap. En ik beken, ik ben een patriot, ja zelfs een nationalist. Ik geloof namelijk in een samenlevingsvorm die wordt gekenmerkt door een groep individuen die geen persoonlijke band hebben, maar wél  verbonden zijn door een territorium, een taal, waarden en normen, geschiedenis, én zich inzetten voor de plaats waar ze wonen. Het is het enige systeem dat een democratisch proces kan doorstaan.

En alle kunstgrepen ten spijt blijft dit land de uitkomst van de optelsom van twee democratieën met elk een taal, een gebied, een cultuur, een vlag en een volkslied. België kent immers geen gemeenschappelijke publieke opinie, geen gemeenschappelijke pers, geen gemeenschappelijk tv-landschap en dies meer. Dat doet me denken aan de anekdote van Jérôme Colin (RTBF). Ooit gaf hij weifelend toe dat hij niet één Vlaamse tv-persoonlijkheid kan opnoemen. Lanoye, Olyslaegers en Spit had hij wel gelezen, maar enkel en alleen omdat Parijse uitgeverijen ze naar het Frans vertaalden. Behoudens de surrealisten zijn er dan ook amper of geen “Belgische” artiesten.

Zelfbestuur

Het is de dag om stil te staan bij Vlaams zelfbestuur. Uiteraard was Conscience  een romancier die De Leeuw van Vlaanderen schreef om de Vlaamse subnatie gestalte te geven. De slag was geen uiting van ‘nationalisme’ – een anachronisme aangezien de ‘Vlaamse natie’ nog niet bestond – maar eerder een klassenstrijd. Ach, wat doet het ertoe. Het blijft hét verhaal van de underdog. Het volk tegen de beter georganiseerde onderdrukker. Vlaanderen komt van ver, maar we zijn er nog niet. Vlamingen strijden niet met het zwaard, maar met de pen, laten geen bloed vloeien, maar inkt. En dat zullen we blijven doen.