De federale regering en de Vlaamse regering zetten allebei fors in op waterstof als oplossing voor alle mogelijke energieproblemen. Op die focus valt een en ander af te dingen. Het grootste bezwaar is dat ze allebei vooruitlopen op Europese regelgeving. Alle inspanningen zouden kunnen uitdraaien op tijdverlies en verspilling van miljarden euro’s subsidies. Zo bekeken is de waterstofwet een politieke tijdbom.

Tegen elkaar opbieden

Los van de zin of de wenselijkheid van waterstofbeleid en waterstofwetten of waterstofdecreten dreigen er enkele problemen. Het eerste en belangrijkste probleem is dat als de tegen elkaar opbiedende regeringen met dergelijk beleid doorgaan enkele bedrijven gewoon stoppen met investeren in nieuwe installaties. Zelfs bestaande bedrijven zullen stoppen met uitbaten van bestaande installaties.

Premier Alexander De Croo (Open Vld) maande zijn minister al tot overleg. Deze laatste houdt echter koppig voet bij stuk. Wat speelt zich momenteel af binnen de kabinetten van Tinne Van der Straeten (Groen) en Zuhal Demir (N-VA)?

Fluxys

Laten we beginnen met het kabinet van de federale minister van Energie, Tinne Van der Straeten. Voor de minister is ‘groene’ waterstof de wonderoplossing. Om nu die discussie over ‘het wondermiddel’ hier te voeren zou te ver leiden. Maar de motieven om koste wat kost zo snel mogelijk wetten en subsidies door te drukken voor waterstof laat zich wel uitleggen.

Drie partijen pushen het dossier. Ten eerste is er  de gasnetwerkbeheerder Fluxys, die ook de lng-terminal (vroeger Distrigas) uitbaat in Zeebrugge. Fluxys is een beursgenoteerd bedrijf. Een bedrijf met een monopolie. Hun economische logica is uiteraard gebaseerd op investeringen en het uitbetalen van dividenden aan de aandeelhouders. De tarieven zijn gereguleerd. Dat wil zeggen dat de regulator CREG in opdracht van de federale overheid die tarieven controleert. Die tarieven zien bedrijven en huishoudens op hun gasfactuur. Fluxys beheert ook de strategische gasvoorraad en mag investeringen doorrekenen. Fluxys wil wat ze met aardgas doen nog eens dunnetjes overdoen met waterstofgas.

Van der Straeten

Als bevoegde minister is Van der Straeten verantwoordelijk voor Fluxys qua bevoorradingszekerheid van aardgas. Specialisten uit de sector die begrijpelijkerwijze liever anoniem blijven spreken van een ‘totale synergie tussen Fluxys en het kabinet Van der Straeten’. Het kabinet-Van der Straeten is de tweede speler die pusht. Voor hen is waterstof een wondermiddel en liefst een zo groen mogelijk wondermiddel.

Investeerders

De derde pushende speler in dat verhaal zijn investeerders in de productie van zogenaamde ‘groene’ waterstof. Zij investeren in elektrolyse-installaties die stroom van zonnepanelen en windmolens omzetten in waterstof. Hun grootste zorg is het verwerven van gunsten van de gasnetbeheerder Fluxys of het departement Energie van de FOD Economie (waar Van der Straeten minister van is). Pikant detail is dat bij die investeerders opnieuw Fluxys de belangrijkste speler op de markt dreigt te worden.

Het mag dan ook niet verbazen dat Fluxys, net als hun collega voor elektriciteit ELIA, alles doet om de federale minister te behagen. Uiteraard niet omwille van het algemeen belang, maar omdat ze op lange termijn denken aan dividenden (en in mindere mate aan subsidies of aan door de eindgebruiker betaalde investeringen via de gasfactuur).

De Vlaamse regering

Naast die drie pushende partijen die elkaar vonden, vormt de Vlaamse regering een vierde partij. Nu dreigt het verhaal heel ingewikkeld te worden. De Vlaamse regering gelooft ook in het wondermiddel waterstof. De Vlaamse regering wil Fluxys ook ter wille zijn. De reden daarvoor is dat Fluxys grotendeels in handen is van intercommunales voor gas.

Bij de Vlaamse regering en dus bij de Vlaamse minister van Energie Zuhal Demir (N-VA) is het twistpunt ‘bevoegdheid’. De Vlaamse regering wil aan de knoppen zitten. De Raad van State als hoogste bestuursrechtelijk college en zelfs het Grondwettelijk Hof oordelen immers dat de benodigde gasnetwerken en dus het beleid onder de Vlaamse bevoegdheden vallen. Daarom werkt ook het kabinet Demir aan waterstofdecreet.

De Europese Commissie

Dit leidt dus tot een wedloop tussen federale en gewestelijke regering om een wetgevend kader te scheppen om de bevoegdheden zo veel mogelijk naar zich toe te trekken. Voor Fluxys is Van der Straeten momenteel het beste paard om op te gokken. Dus kozen ze voor de federale aanpak.

Het grootste probleem is echter dat ook de Europese Commissie bezig is met een nieuwe gaswet waar waterstof een grote rol zal spelen. Die nieuwe gaswet is ‘in consultatie’. Het gevaar is natuurlijk dat elke federale waterstofwet of elk gewestelijk waterstofdecreet wel moet voldoen aan die toekomstige EU-verordeningen of EU-richtlijnen.

Kwade tongen beweren echter dat zelfs op basis van de circulerende voorstellen op het niveau van de Europese Unie de waterstofwet van de federale regering sterk afwijkt omwille van de rol die Van der Straeten Fluxys beloofde in ruil voor groene dogma’s. De waterstofwet zou dus maatwerk zijn.

Politiek theater zonder succes

Eigenlijk spannen de kabinetten van Energie in België dus het paard achter de wagen. Zij doen dit waarschijnlijk om Fluxys een voorsprong te geven op concurrenten. De kans bestaat dat hun wetgeving binnen afzienbare tijd de Europese toets nooit zal doorstaan. De Vlaamse regering dreigt nu al om naar het Grondwettelijk Hof te trekken om de federale waterstofwet te vernietigen. Een waterstofwet die nog niet eens door het federale parlement is goedgekeurd. De kans is groot dat die demarche veel politiek theater zal opleveren. Maar ze zal bij het Hof van Justitie van de Europese Unie in Luxemburg, ongeacht de uitkomst, wet of decreet, de toets niet finaal doorstaan. De EU heeft immers het laatste woord.

Franse belangen

Ondertussen is er al minstens één multinational die zeer ongelukkig is. En dat is de huidige uitbater van het bestaande waterstofnetwerk van 600 km, dat het grootste van Europa is. Het gaat dan om de Franse multinational Air Liquide. Die zit immers niet te wachten op het einde van een zeer rendabel netwerk.

De federale waterstofwet komt immers neer op een soort onteigening. (Ze blijven eigenaar, maar verliezen het beheer en moeten tegen kosten, bepaald door de CREG, hun concurrenten toelaten op hun infrastructuur.) Het bedrijf schreef daarom een brief aan de Kamercommissie Energie. De meerderheid besloot echter om Air Liquide niet te horen. Op Europees niveau zal Frankrijk natuurlijk de belangen van een Frans bedrijf behartigen. Hoe dan ook: een juridisch staartje volgt.

Een laatste speler kwam in dit artikel nog niet aan bod. Niemand kan de reactie voorspellen van de industrie die waterstof nodig heeft als grondstof.

Europese regelgeving

We mogen concluderen dat de federale waterstofwet een politieke tijdbom is. Dit nog los van het feit of de wet goed of slecht is. Los van het feit of ‘groene’ waterstof überhaupt een wondermiddel of een oplossing is. De Europese regelgeving over ‘groene waterstof’ kan en zal roet in het eten gooien. Het kabinet Van der Straeten is zich terdege bewust van die tijdbom, maar weigert actie te ondernemen. Actie waar zelfs premier Alexander De Croo om gesmeekt zou hebben.