Welkom in het cordon, Jonathan

Geert Wilders wint vandaag de verkiezingen, maar zal niet in een regering komen. Dat hebben de gedoodverfde verliezers al weken voorheen gezamenlijk beslist, de huidige premier Mark Rutte voorop (“Het zal niet gebeuren!”). Het punt is namelijk dat Wilders in de categorie “populisme” wordt ondergebracht, en populisten zijn lieden die teren op het (onder)buikgevoel van de samenleving, met loze kreten de aandacht trekken en met onwerkbare voorstellen de publieke opinie verder op hol brengen.

De realiteit is enigszins anders. Het fenomeen Wilders is het gevolg van een decennialange ontkenningspolitiek, waarbij fundamentele vragen rond migratie, islamisering en identiteitsverlies werden terzijde geschoven in het voordeel van een zelfstrelend cosmopolitisme bij de linksliberale upperclass: de toekomst is aan de wereldburger die de globe afreist, mensen ontmoet, andere culturen de hand reikt, zijn horizon verbreedt.
Dat toeristisch globalisme is tamelijk wereldvreemd gebleken: het zijn de lagere sociale klassen van minderopgeleiden, die geen aardbol op en af reizen om vriendelijk knikkende mensen tegen te komen, die de multiculturele utopie aan de lijve ondervinden, in de vorm van overlast, geweld, criminaliteit, vervreemding en aftakeling van het sociale weefsel.

Zij halen nu hun gram door op de PVV te stemmen, maar hun stem is bij voorbaat als waardeloos gedeclasseerd. Exact hetzelfde wat het Vlaams Blok/Belang overkwam, dat op zijn hoogtepunt 25% van de Vlamingen kon bekoren, maar quantité negligable bleef, dankzij het cordon sanitaire, in 1991 opgezet door de groenlinkse ideoloog Jos Geysels.

Mestkevers

Het is een interessante vraag voor politicologen: waarom tendeert het politieke establishment naar de ontkenning en de verbloeming van de realiteit, in plaats van naar de controverse? Het heeft zeker met persoonlijkheden te maken: uitdagers zijn, hoe kan het anders, caractériels die de politieke markt openbreken en met veel lawaai het gezapige gekabbel der ideeën op zijn kop zetten.

Fundamenteler echter, is de hang naar het status-quo en de inkapseling in de macht van bepaalde partijen de reden waarom zogenaamde “populisten” als spelbrekers geïsoleerd worden. In de VS met het tweepartijenstelsel lukte dat niet, in Nederland en België kan er altijd wel een coalitie van verliezers op de been gebracht worden. Tandenknarsend ondergaan de foutstemmers dan de banbliksems van de media en de intellectuele bovenlaag (Prof. Em. Etienne Vermeersch in 2004, daags na de zgn. Zwarte Zondag, tot de VB-stemmers: “Ge moest beschaamd zijn!”).

Precies dit democratisch deficit creëert een nog grotere verzuring en een nog grotere haat jegens het politiek establishment. Het is vanuit die optiek dat VUB-politicoloog Jonathan Holslag, een van Vlaanderens betere analisten en opiniemakers, besloot in te gaan op de uitnodiging van VB-voorzitter Tom Van Grieken om voor diens boek het voorwoord te schrijven. Dat is niet evident voor een VUB-professor, docerend aan de universiteit waar politieke correctheid bijna heilig is, en logeklanten van socialistisch tot liberaal waken over de juiste leer die Vlaanderen moet doordringen. Ik zeg wel: moét. Scientia vincere tenebras, de wetenschap overwint de duisternis, en spuit meteen ook alle mestkevers (dixit Karel de Gucht) plat die in de Vlaamse klei nog rondwriemelen.

In dat voorwoord, jammer genoeg ontsierd door een paar taalkemels (“Er zijn de laatste jaren meer Europeanen omgekomen door Russische agressie (…) als door het geweld van IS.”) erkent Holslag het recht en zelfs de noodzaak van een Vlaamse identiteitsbeleving. We hebben recht op eigenheid, moeten cultureel op onze strepen staan, we mogen eisen stellen aan nieuwkomers, maar dan moeten we ook willen loskomen van de kleinburgerlijke gezapigheid die van onze cultuur een karikatuur maakt. De (post)moderniteit omarmen dus, loskomen van de 19de eeuwse schoorsteengarnituren die de Vlaamse beweging nog altijd (ont)sieren.

Anderzijds pleit hij ook voor een eigen industriële relance in een anti-globalistisch perspectief: in plaats van de zoveelste Ikea-opening te vieren, eens zelf onze meubelnijverheid herwaarderen en promoten. Lokale industrie voor eigen werkgelegenheid en welvaart, wat ook weer ons patriottisme ten goede komt.

Van dat woord patriottisme, dat Holslag graag bezigt, gruw ik eerlijk gezegd een beetje. Als er nu één woord is, dat kleinburgerlijke benepenheid uitdrukt, dan is het wel dat. Maar voor de rest snijdt zijn analyse hout. De VB-voorzitter en de VUB-professor kunnen het duidelijk goed met elkaar vinden (Holslag in DM: “Ik voel sympathie voor zijn strijdlust”), en dat zal progressief-links Vlaanderen niet zijn ontgaan.

Zuivering

In het VRT-praatprogramma De Afspraak (13/3) mocht schrijfster Kristien Hemmerechts al de aftrap geven van een diffamatiecampagne: Jonathan Holslag heeft duidelijk een scheve schaats gereden. “Als je het mij had gevraagd, ik had gezegd: doe het niet”, fulmineerde ze knorrig.
Maar Jonathan heeft het aan niemand gevraagd, dat is het hem net. Reken maar dat in een volgende fase, ondanks de wetenschappelijke reputatie van de professor, en ook al dekte hij zich tijdens dat interview wel tien keer in (“Ik ben niét voor het VB”), men hem rekenschap zal vragen over deze misstap.

Dat Holslag zich onverbloemd tegen het cordon uitspreekt en voor een grensoverschrijdende dialoog, ook met mensen van de “foute” partij, is voor de intellectuele en culturele elite in Vlaanderen absoluut not done. Ze hebben zich namelijk zelf in een cordon vastgemetseld, maar dan een positieve schutkring tegen alle politiek-incorrecte wolven in het bos. Hoor je niet bij die club, dan kom je ook niet meer in de reguliere media en ben je voorwerp van een zuiveringsactie, tot en met regelrechte broodroof.

Zelf was ik tussen 2008 en 2014 als speechschrijver van twee VB-voorzitters, Bruno Valkeniers en Gerolf Annemans, nauw betrokken bij het reilen en zeilen van deze partij. Het was een boeiende tijd, waarin ik ook sterk pleitte voor een sloping van dat ondemocratische cordon en voor een open debatcultuur mét het Vlaams Belang. Het was de periode dat de VRT nog in een officiële interne nota journalisten op het hart drukte dat “het VB niet mocht behandeld worden als een andere partij”. Een nota die, bij mijn weten, nooit is herroepen.

Tijdens en na deze doortocht bleken tal van deuren te zijn dicht gegaan op professioneel én privévlak. Het is een prijs die men betaalt en die men ook moet aanvaarden: wat men verliest aan netwerken, wint men aan onafhankelijkheid, wie weinig vrienden heeft hoeft ook niet veel vriendendiensten te bewijzen.

Voor een universiteitsprofessor zou dat echter wel eens kunnen tegenvallen. Ik vermoed dat Jonathan Holslag, in zijn breed out-of-the-box-gebaar, niet beseft hoe fanatiek en ongenadig het intellectuele en culturele ons-kent-ons-clubje afrekent met wat zij als overlopers zien.
Ik hoop oprecht voor hem dat de Hemmerechts-hysterie tanend is, maar op de brede N-VA-sympathie moet Holslag ook al niet meer rekenen omwille van die genuanceerde kijk op de aartsrivaal. Het blijft een hachelijke onderneming, zich in Vlaanderen als onafhankelijke intellectueel opstellen. Hopelijk krijgen we morgen of overmorgen geen mea culpa uit bittere noodzaak. Sterkte, Jonathan.

Johan Sanctorum is filosoof, publicist, blogger en Doorbraak-columnist.

Foto (c) still uit De Afspraak