Welterusten, mijnheer de president

Elke State of the Union krijgt in Vlaanderen hetzelfde journaalverslag. De kijker krijgt te zien hoe de Deputy Sergeant at Arms de president luidkeels aankondigt, dan veel handjesschudden, enkele quotes en nog een grapje van de grote spreker. Vervolgens komt Bjorn Soenens in zijn eigen VRT-Journaal zwijmelen over de Amerikaanse politiek, een halfslachtige poging tot analyse volgt, en dat was het dan. Waarom zou je zo een knap staaltje retoriek verpesten met scherpe kritiek? 

Toch zijn er elk jaar dingen waar de Amerikaanse president – Obama is natuurlijk geen uitzondering – heel bewust over zwijgt. Na een bewogen jaar als 2014 vallen die hiaten extra op. Het is opvallend hoe Obama, die met zijn messiaanse campagnes torenhoge verwachtingen had opgeroepen in Europa, amper wordt onderworpen aan een kritische lezing.

Israël-Palestina

Denk bijvoorbeeld maar eens aan Israël en Palestina. De laatste tijd staat het conflict ook in Vlaanderen weer een beetje in de kijker: de meerderheidspartijen N-VA, MR, CD&V en Open Vld loodsen momenteel een resolutie door het federaal parlement die een erkenning van Palestina mogelijk moet maken wanneer het vredesproces in een stroomversnelling belandt. Maar 2014 was natuurlijk het jaar van een nieuwe Gaza-oorlog, die via de sociale media meer dan ooit gevolgd kon worden in de hele wereld. Gezien de aanzienlijke Amerikaanse steun voor Israël blijft de VS de enige internationale arbiter die verdere stappen richting duurzame vrede kan forceren. Maar spreekt Obama over Israël en Palestina? De Palestijnen komen nergens aan bod, en over Israël gaat het maar één keer – als Obama zegt dat hij het land wil beschermen tegen agressie uit … Iran.

al-Qaeda

Nog een opvallende ‘vergetelheid’: geen woord over al-Qaeda in Jemen. Dat is opvallend, aangezien al-Qaeda sinds 2002 in elke State Of The Union vermeld werd. De terreurorganisatie was een paar weken geleden nog verantwoordelijk voor de raid op Charlie Hebdo. Frankrijk is de oudste bondgenoot van de Verenigde Staten, maar toch heeft de Obama-administratie zich opvallend terughoudend opgesteld in de nasleep van de tragedie, schijnbaar angstig om op lange islamitische tenen te trappen (‘de straten van Parijs’ waren maar goed voor een enkele hint). De chaotische toestand in Jemen blijft ook los van de aanslagen in Parijs een niet te onderschatten bedreiging vormen voor het Vrije Westen, maar Obama lijkt het – in tegenstelling tot vorige jaren – geen vermelding waard te vinden.

Afrika

Over chaos en gevaar gesproken: ook de beestachtige misdaden van Boko Haram kregen geen plaatsje in de speech van de wereldleider. Het aanslepende drama in Nigeria illustreert de onmacht van de wereldgemeenschap om verschrikkingen in Afrika tegen te gaan. Toch bleef Sub-Saharisch Afrika een blinde vlek in de voorlaatste State of the Union van Obama – een korte verwijzing naar ebola niet te na gesproken. Het kan veeleisend lijken om van de Verenigde Staten leiderschap in Afrika te verwachten, maar als Obama niet spreekt over Afrika, wie zal het dan doen? Poetin? Jinping? Zeker China is alleen geïnteresseerd in Afrika als er bodemschatten te roven zijn. 

Vreemd ook dat Obama weinig aandacht had voor twee hete hangijzers die ook in 2014 niet uit de Europese berichtgeving weg te slaan waren: wapenbezit en racisme in de Verenigde Staten. Het afgelopen jaar was goed gevuld met dramatische schietincidenten en controversieel politiegeweld – telkens met veel weerklank in Europa. Nu de staat van het land werd opgemaakt, zweeg de president er opvallend over. 

Icoon van de hoop?

Obama heeft zijn laatste verkiezingen achter de rug. Hij kan zich geen kandidaat meer stellen voor de eerstvolgende verkiezingen, die zijn opvolger zullen aanduiden. Dat is traditioneel een bevrijdend moment voor een Amerikaanse president, die vanaf dan vrijuit kan spreken en vorm kan geven aan zijn nalatenschap. In die omstandigheden mogen we opnieuw hoge eisen durven stellen aan deze Nobelprijswinnaar voor de Vrede. Obama heeft nog twee jaar om opnieuw een icoon van hoop te worden. Er ligt nog veel werk op de plank: het is nu niet het goede moment om in te dommelen.