In Italië heeft het rechtse blok overtuigend de verkiezingen gewonnen. De grootste partij van dat blok, de radicaal-rechtse Broeders van Italië, zal met Giorgia Meloni wellicht de eerste vrouwelijke premier van Italië leveren. 

‘De Italianen hebben een duidelijke keuze gemaakt voor een centrumrechtse regering onder leiding van Broeders van Italië. Wanneer we dit land zullen besturen, zal dat een bestuur zijn voor alle Italianen.’ Met deze woorden eiste Giorgia Meloni van Broeders van Italië de verkiezingsoverwinning op. Ze presenteerde zich tegelijk als staatsvrouw voor álle Italianen, ook voor zij die niet gingen stemmen.  Slechts 64 procent van de gerechtigde kiezers bracht een stem uit.

Het centrumrechtse blok waartoe haar partij behoort, haalde volgens de verkiezingsuitslagen maandagochtend 44 procent van de stemmen binnen. Broeders van Italië was op haar eentje al goed voor 26,5 procent van de stemmen. De partij wist veel stemmen weg te halen bij haar coalitiepartner Lega (Matteo Salvini), die achteruit ging en tevreden moest zijn met 9 procent van de stemmen.  Forza Italia van ex-premier Silvio Berlusconi rijfde als derde coalitiepartner 8 procent van de stemmen binnen.

Linkse verdeeldheid

Terwijl de rechtse partijen vóór de verkiezingen hun lot aan elkaar verbonden, slaagden de linkse partijen er niet in om het op een akkoord te gooien. De centrumlinkse Partito Democratico (PD) haalde 19 procent van de stemmen binnen en wordt zo de tweede grootste partij van het land, maar kan zonder coalitiepartner haar electoraal gewicht niet verzilveren.

‘Vandaag is een trieste dag voor Italië en Europa. Wij zullen als grootste oppositiepartij een harde en compromisloze oppositie voeren. Als Meloni morgen de plak zwaait, is dat vooral de verantwoordelijkheid van Giuseppe Conte en de Vijfsterrenbeweging die de regering-Draghi liet vallen’, zo liet PD-leider Enrico Letta zich ontgoocheld ontvallen.

De Vijfsterrenbeweging wist ongeveer 16 procent van de Italianen achter zich te scharen, en wordt in het zuiden van het land zelfs de grootste partij. Maar doordat de partij van Giuseppe Conte de regering-Draghi liet vallen, maakte het zich onmogelijk bij de Partito Democratico. Hadden de PD en de Vijfsterrenbeweging vóór de verkiezingen een akkoord kunnen sluiten met het centrumblok van voormalig premier Matteo Renzi (ongeveer 8 procent), dan had het nog een nek-aan-nekrace kunnen worden met het centrumrechtse blok.

Gehavende Salvini

Maar dat gebeurde niet en zo krijgt Italië waarschijnlijk voor het eerst een vrouw als premier. Bovendien zal ze de eerste radicaal-rechtse premier zijn sinds de Tweede Wereldoorlog.

Hoe sterk de verstandhouding met Lega en Forza Italia is, zal nog moeten blijken. Een groot voordeel voor de rechtse partijen is dat het Italiaanse kiessysteem de winnende coalitie beloont met een zetelbonus, waardoor de rechtse partijen geen andere partijen nodig hebben om een meerderheid te vormen.

Een makkelijke opdracht wordt het evenwel niet voor Giorgia Meloni.  Coalitiepartner Matteo Salvini (Lega) mag dan wel verklaard hebben dat hij klaar is voor ‘vijf jaar van politieke stabiliteit’, tevreden kan hij allerminst zijn met de verkiezingsuitslag. In de regio’s Veneto en Lombardije, die bestuurd worden door Lega, haalde Broeders van Italië dubbel zo veel stemmen als Lega. Tegelijkertijd wordt Salvini’s leiderschap al een tijdje betwist, omdat niet iedereen binnen Lega achter zijn harde anti-immigratiestandpunten staat. Salvini komt dus gehavend uit de verkiezingsstrijd. Met een nukkige Salvini is een regeringscrisis nooit ver weg, zo leert het verleden.

Daarom doet Meloni best niet te smalend over haar coalitiepartners Salvini en Berlusconi, te meer omdat zij wél bestuurservaring hebben, en Meloni niet. Ook al zijn de drie tenoren tot elkaar veroordeeld, dat betekent nog niet dat alle neuzen in dezelfde richting wijzen. Salvini en Meloni delen dezelfde nationalistische agenda, en zijn streng voor wie het land wil binnenkomen, maar delen niet dezelfde standpunten over de oorlog in Oekraïne. Meloni is zeer kritisch voor Rusland, terwijl Salvini geen voorstander is van sancties tegen Moskou. Ook Berlusconi liet in een televisie-interview verstaan dat Poetin ‘in Kiev alleen maar een regering van fatsoenlijke mensen had willen vormen’.

Verhouding met Europa

Dat Europa met een bang hart naar de recente politieke ontwikkelingen in Italië kijkt, hoeft geen betoog. Toch deed Meloni tijdens de verkiezingscampagne haar best om de internationale gemeenschap gerust te stellen. Waarschijnlijk uit politiek opportunisme, omdat in tijden van inflatie en energiecrisis de Europese middelen uit het coronaherstelfonds meer dan welkom zijn.

Tegelijkertijd blijft Broeders van Italië een partij met wortels in het fascisme die in 2014 nog pleitte voor een uitstap uit de EU en de Eurozone. Dat zou Meloni nu waarschijnlijk niet meer herhalen, maar haar kiezers verwachten wel dat ze de Italiaanse belangen binnen Europa zal verdedigen.

In Italië is er ook ongerustheid over haar harde standpunten over migratie, minderheden en abortus. In de regio Le Marche, die bestuurd wordt door Broeders van Italië, werd de abortuswetgeving al teruggedraaid.

Welke Meloni zal straks Italië besturen? De gematigde staatsvrouw of de harde tante van de post-fascistische achterban? Ontslagnemend premier Draghi houdt alvast zijn hart vast.