YES for Scotland

Alex Salmond, de eerste minister van Schotland, weet hoe hij een speech oratorisch en overtuigend moet brengen. Dat heeft hij nog eens bewezen in Brugge, toen hij in het vermaarde Europacollege uiteenzette hoe hij de plaats van Schotland in de Europese Unie ziet. Hoewel het land van de tartan en whisky aan de rand van het Europese continent ligt (in de geografische betekenis van het woord, niet de Britse), legt de SNP-leider de Schotse toekomst pal in het hart van het Europees project. ‘An independent Scotland would be an enthusiastic, engaged and committed contributor to European progress.’ De reden hiervoor is simpel: ‘European connections are an essential part of who we are.’ Europa, dat zijn wij.

Zelfbeschikking is voor Salmond geen doel op zich, het is een middel om vanuit eigen sterkte, kunde en politieke wil te kiezen om te delen met anderen. Niet omdat we dat moeten, maar omdat we dat willen. ‘We seek sovereignty, knowing that we will then choose to share that sovereignty’, in Salmonds woorden. Wie dus, zoals een bekend Europees lijsttrekker, zegt dat de Schotten – of andere gelijkaardige Europese naties die zich in een natuurlijk proces van streven naar autonomie bevinden – zich achter de nationale grenzen willen terugtrekken en dus niet willen samenwerken, wel, die persoon dwaalt. Of is te kwader trouw en probeert irrationele angstgevoelens aan te praten.

We delen in Europa een traditie die gekenmerkt wordt door een diversiteit van talen en culturen. Sinds meer dan 60 jaar proberen we ook gemeenschappelijke politieke opvattingen te smeden om daaruit Europese oplossingen aan te reiken die allen tot voordeel moeten strekken. Omgekeerd wordt het streven naar Schots zelfbestuur drastisch beïnvloed en versterkt door de EU, die als internationale organisatie landen, ongeacht hoe groot die zijn, in staat stelt als gelijke partners bij te dragen aan die gemeenschappelijke oplossing op Europees niveau. Een krachtig wapen tegen elke notie alsof het streven naar autonomie gelijkstaat met isolationisme.

Binnen dat Europese gegeven mag de hang naar Schotse onafhankelijkheid geen verbazing wekken. Voor Edinburgh is het democratisch deficit binnen het Verenigd Koninkrijk immers onmiskenbaar. De Schotse gemeenschap valt niet samen met de politieke structuren van de Schotse democratie. De coalitie in Westminster heeft geen meerderheid in Edinburgh, en neemt zodoende beslissingen die geen democratisch draagvlak hebben in Schotland – daar waar dit in Belgie gebeurt met de natie die de meerderheid uitmaakt.

De EU zou een zeer belangrijke rol kunnen en moeten spelen door de Schotten te steunen in hun streven – op een vreedzame, democratische en inclusieve wijze – de band tussen natie en politieke gemeenschap, die in 1707 met de Union Act verloren ging, te herstellen. ‘The case for independence rests on a simple but overwhelming truth – that the best people to take decisions about the future of Scotland are the people who live and work in Scotland.’ Maar zelfs als is er een akkoord tussen Londen en Edinburgh waarin die evidentie gestalte krijgt en waarmee beloofd wordt de resultaten van het op 18 september te houden referendum te respecteren (het Edinburgh Agreement), en waardoor je terecht kunt zeggen dat elk redelijk mens buiten het Verenigd Koninkrijk over het voortschrijdend inzicht moet beschikken dat hij of zij het resultaat het best aanvaardt, toch kiest de Unie er heel bewust voor dat niet te doen.

Zoiets is natuurlijk absurd en paradoxaal. Uiteraard zullen onderhandelingen nodig zijn om het volle Schotse EU-lidmaatschap tussen de referendumdatum en het ingaan van de onafhankelijkheidsdatum in maart 2016 te blijven verzekeren. Die periode van 18 maanden wordt door de juridische experts, door premier Cameron aangesteld – professor internationaal recht James Crawford, Cambridge University – als realistisch bestempeld. Wat nodig is, en wat Salmond gisteren verdedigde, is een praktische, ‘common sense’ benadering om te vermijden dat Schotse onafhankelijkheid enig nadeel zou berokkenen voor andere EU lidstaten. Het alternatief propageren zoals Commissievoorzitter Barroso en ‘onze eigenste’ Europees ‘president’ Herman Van Rompuy hebben gedaan op meerdere momenten, nl. dat Schotland buiten de EU valt als het voor onafhankelijkheid kiest, zou niet alleen grote gevolgen hebben voor het Europees beleid (het visserijbeleid zou de facto ophouden te bestaan, 160.000 werknemers en studenten zouden hun Europese status verliezen, en 5,5 miljoen Schotten zouden hun door het Europees Hof beschermde Europese burgerrechten verliezen), maar is bovendien absurd en heeft geen enkele juridische basis in de Europese Verdragen. Meer nog, door dit alternatief continu te blijven verdedigen, ondermijnen Barroso & co. de Europese basiswaarden van democratie, vrijheid, rechtszekerheid, en solidariteit! ‘There is no concept of solidarity, which could cause Scotland to be refused inclusion in the EU, following a free, democratic and lawful process of self-determination.’ De Europese elite is bezeten van een paradoxale logica in de naam van politieke stabiliteit: diegenen die nu al bij Europa horen en willen blijven horen, worden uitgesloten door degenen die aangesteld zijn om van Europa een succes voor àlle burgers in àlle Europese naties te maken.

De uitoefening van het recht op zelfbeschikking kan leiden tot verschillende resultaten: van de hervorming binnen een staat tot het ontstaan van nieuwe staten. De EU steunt zelf derde landen bij het naleven van dit in het VN Handvest opgenomen fundamentele recht. Een natie als Schotland heeft echter de ‘pech’ dat ze al deel uitmaakt van de EU en daardoor ‘gevangen’ zit in het discours dat de ‘EU zich niet met binnenlandse aangelegenheden bemoeit’. Eigen volkeren worden niet ondersteund, niet-Europese worden wel ondersteund. Een consequent beeld geeft het niet. De uitbreiding van de EU in de voorbije jaren werd niet beleefd als bedreigend voor de EU. Maar vandaag de dag zien Europese leiders een mogelijke inbreiding van de Unie wel als een potentieel gevaar. Waarom de EU dergelijke anomalie verdedigt, daarop komt nooit een zinnig antwoord.

De kernvraag in de hele kwestie is nochtans simpel: hoe kunnen naties, die reeds tientallen jaren een deel van de EU uitmaken, plotseling geen deel meer van de Unie uitmaken, omdat hun onderdanen– vrij, eerlijk, democratisch en volgens een intern constitutioneel afgesproken proces – voor de voor hen best denkbare bestuursvorm kiezen? Het Europese antwoord is pure struisvogelpolitiek die ten eerste, onrecht doet aan de beginselen van democratie en vrijheid waarop de EU is gebaseerd, en ten tweede, oneer doet aan de substantiële bijdrage van een kleine natie als Schotland. Het land dat 1% van de Europese bevolking huisvest, bezit 60% van de Europese olievoorraden. De ambities van de Schotse regering inzake klimaatbeleid en hernieuwbare energie zijn toonaangevend voor de rest van Europa, evenals het potentieel dat Schotland hiervoor heeft. Als de EU echt wil streven naar minder energie-afhankelijkheid in tijden van Russische dreiging, dan is Schotland een belangrijke partner die gehoord moet worden.

Niemand die die boodschap duidelijker kan brengen dan de Schotten zelf. Om nog één keer Salmond te citeren: ‘(…) we (…) seek the freedom to contribute. To contribute our voice as an equal partner on the world stage. To contribute to the future success of the European project from which we gain so much. To contribute our talents and innovation to the challenges that Europe, and the world, face in the future. So when our small nation asks for the freedom to contribute, we will meet a welcome from around Europe. And we will gladly make those contributions – and more – when an independent Scotland, takes its full place in the European family of nations.’

foto (c) reporters

Mark Demesmaeker is Europees parlementslid voor de N-VA