JavaScript is required for this website to work.
post

Zürige Zwitsers

Het probleem met de UDC/SVP

Karl Drabbe10/2/2014Leestijd 4 minuten

Het ‘anti-EU’-referendum dat afgelopen zondag met een nipte meerderheid werd gestemd in Zwitserland, kwam er op initiatief van de Union Démocratique du Centre. Die partij heet rechts-nationalistisch, rechts-populistisch of isolationistisch. Het Vlaamse verhaal over de partij bevat echter meer gaten dan een Zwitserse kaas.

Aangeboden door de abonnees van Doorbraak

Dit gratis artikel wordt u aangeboden door onze betalende abonnees. Als abonnee kan u ook alle plus-artikelen lezen. Doorbreek de bubbel vanaf €4.99/maand.

Ik neem ook een abonnement

In het Duits heet de UDC Schweizerische Volkspartei (SVP). De partij heeft ook een Italiaanse en een Romandische naam, zoals elke Zwitserse partij. Wil je er serieus genomen worden, kom je federaal op en in (zowat) élk kanton. En er zijn nu eenmaal geen amper (vier) ’taalgemengde’ kantons of kantons met faciliteiten. En de UDC/SVP is een über-Zwitserse partij die traditionele Zwitserse waarden ademt als frisse Alpenlucht.

Is de partij populistisch? Al decennia – sinds de stichting in 1971 – hoort de partij tot de Bende van Vier, de vier traditionele partijen CVP (katholiek-conservatief), FDP (liberaal), SP (sociaaldemocatisch) en de ‘partij van de middenstand’ SVP (in oorsprong een protestantse boeren- en burgerpartij met een uitgesproken radicaal-democratische traditie). Zoals het betaamt in het federale beurtrolsysteem, levert de SVP geregeld de premier. Geen haan die er naar kraait. De SVP is immers een ’traditionele’ Zwitserse partij, hoort bij de particratie als geen ander. De jongste jaren staken echter nieuwe initiatieven steeds vaker de kop op: uiteraard Groenen, links-radicalen en – heel apart – Groen-Liberalen (gdp; die in dezelfde fractie zitten als de conservatieve CVP).

Rechts-soevereinisme

De UDC/SVP meet zich pas in de jaren 2000 voor het eerst een uitgesproken rechts-soevereinistisch karakter aan. In zijn standaardwerk over Europees populistisch rechts-radicalisme schrijft de Vlaams-Nederlandse politoloog Cas Mudde, internationaal gerenommeerd om zijn kennis omtrent het rechts-populisme: ‘ de meest problematische partij om te classificeren is de SVP die ontstond als een boerenpartij in de Duitstalige protestantse kantons. De jongste decennia heeft de partij zowel zijn idelogische profiel als zijn electoraal en geografisch patroon gewijzigd. Omdat politiek in Zwitserland eerst en vooral iets kantonaals is, is het moeilijk om er te spreken over nationale partijen. In theorie, en soms ook in praktijk, verschilt het ideologisch profiel van een partij er per kanton’ (blz. 57).

Dat laatste werd wel duidelijk in 2008, als de lijsttrekker van Graubünden in conflict komt met het te rechtse karakter dat nationaal boegbeeld Christoph Blocher aan de SVP geeft. Het zorgt voor een scheuring in de partij. De oude ‘Democratische’ fractie richt een nieuwe partij op: de Burgerlijke Democratische Partij (BDP). Die trouwens ook tégen het SVP-referendum was, afgelopen zondag.

Mudde vervolgt: ‘Ideologische diffusie op kantonaal niveau heeft altijd bestaan in de SVP van de jaren 80 en 90. Er is de strekking-Bern (centristische regeringspartij met rechtsliberaal programma) en de strekking-Zürich (conservatief en veeleer van oppositiestrekking).’ (blz. 58). Nochtans haalde de partij eergisteren de meerderheid in het referendum in de politieke hoofdstad, maar moest ze bakzeil halen in het financieel-economische centrum Zürich.

De man die verantwoordelijk wordt geacht voor de verrechtsing van de SVP, de rijke ondernemer Christoph Blocher, komt uit Zürich. Volgens Mudde nam zijn strekking in de jaren 1990 de partij stilaan over. Hij besluit: ‘Decennialang was de SVP een boeren/centrumpartij of een conservatief-liberale partij. Er is echter geen twijfel dat de partij is geradicaliseerd onder Blocher. De belangrijkste vraag vandaag is of de SVP neo- of nationaalconservatief is, zoals sommige academici beweren, of eerder populistisch radicaalrechts, wat de consensus blijkt te zijn. Hoewel classificatie van de partij wordt verhinderd door de gedecentraliseerde structuur van de Zwitserse politiek, en de Berner fractie nog sterk is, kun je de SVP vanaf 2005 in de categorie van populistisch radicaal-rechts plaatsen. Met de intrede van Blocher in de Zwitserse regering (dat vergeten we hier wel eens _ KDr.) dat jaar, is de Berner fractie er niet langer in geslaagd om voor tegengewicht te zorgen in de partij’ (blz. 58).

Ruimte op rechts

En ondertussen is er dus de afscheuring die voor concurrentie zorgt op het centrum voor de eertijds centrumrechtse SVP. Die afscheuring werd trouwens bezegeld in Bern. De analyse van Mudde (dd.2007) is daarmee bewaarheid. Of toch niet. Uit studies van kranten en politologen, blijkt dat de meeste leden en kiezers van deze scheurpartij van de liberale FDP komen, en pas in tweede instantie van de SVP. Het verhaal klinkt bekend: om een grotere afstand te creëren tot de rechtsere SVP enerzijds, en om te vermijden kiezers te verliezen aan de linkslibarele gdp, positioneert de FDP zich minder donkerblauw en schuift ze meer op naar het centrum. Burgerlijk rechts dat problemen heeft met de nationalistische reflex van de SVP wint op het terrein dat de liberalen rechts laten liggen. Het lijken wel universele wetmatigheden. Zeker als je daarbij in rekening neemt dat de BDP vooral een Zwitserduits fenomeen is, en amper resultaat haalt – of afdelingen heeft – in de Franstalige kantons.

Is de UDV/SVP dan toch populistisch? Mudde is in zijn docotraat over rechtspopulisme erg gemodereerd. Hij baseert zich op tal van bronnen, gaat niet over een nacht ijs, neemt een gematigde positie in. Het valt hem ook op dat dergelijke partijen elders in Europa vaak voorstander zijn van referenda – de stem van het volk; tegen het establishment, weet u wel? Dat ze die referenda dan inzetten voor materies van een andere dan een dagelijkse bestuurlijk aard, is mooi meegenomen. Zo kun je de media en de publieke opinie bespelen en beïnvloeden. En uiteindelijk het beleid bepalen, ook al ben je wel de grootste regeringspartij, er zijn er altijd (minstens) drie andere die je – samen – overklassen en op de rem staan als het gaat over overdreven soevereinisme, anti-EU-standpunten of anti-islamstemmingmakerij. U herinnert zich misschien het referendum tegen minaretten in het Alpenland. Ook hier was de SVP de initiator.

Het probleem van Verhofstadt

De partij eet echter van meerdere walletjes. Liberaal op sociaaleconomisch vlak, conservatief op identitair vlak. Elke partij in Europa actief, ook in de niet-EU-lidstaten, heeft een partijpolitieke affiliatie. Dus ook Noorse liberalen of IJslandse socialisten hebben een organisatorische link met de Europese fracties van gelijkgezinden. Dat levert al wel eens vreemde coalities op. Zo vind je Catalaanse liberale nationalisten die een Catalaanse staat eisen in dezelfde ALDE-fractie waar Guy Verhofstadt voorzitter van is. Diezelfde Alliantie van Liberalen en Democraten voor Europa is niet enkel in het Europees Parlement actief, maar ook in de Raad van Europa. En ja hoor, wie maakt er deel uit van diezelfde liberale fractie in dat voorts minder belangrijke Europese gremium? De rechts-nationalistische of – volgens politoloog Mudde – populistische rechtsradicale UDC/SVP. Verhofstadts ALDE is de enige ‘internationale partij’ waar de SVP mee is gelieerd. Zwitserland zal dan nooit behoren tot de Verenigde Staten van Europa, Verhofstadt moet dringend voor eigen deur vagen!

@Karl_Drabbe

 

Meer lezen? Cas Mudde, Populist Radical Right Parties in Europe. Cambridge, 2007.

Karl Drabbe is uitgever van ERTSBERG. Hij is historicus en wereldreiziger en werkt al sinds 1993 mee aan Doorbraak.

Commentaren en reacties