‘Zuurstof voor bedrijven’: een luchtbelverhaal

De fameuze tax shift is via een grandioze goednieuwsshow gepresenteerd, de Wetstraat kan met een gerust geweten met vakantie. Dat de herschikking van het fiscaal systeem vooral de werkgevers zou bedienen en de vermogenden zou sparen, konden we van deze centrumrechtse regering verwachten.

Vooral de verhoging van de elektriciteitstarieven springt in het oog: in Vlaanderen (Vlaanderen boven!) zal, volgens een berekening van Test-Aankoop, een gemiddeld gezin volgend jaar 256 euro meer betalen voor zijn elektriciteit. Dit door een optelsom van o.m. de federale btw-verhoging naar 21% met de opruiming van het Vlaamse groenestroomcertificatenfiasco, met dank aan Steve Stevaert. Deze besparing is hoe dan ook lineair: arme gezinnen zullen evenveel extra ophoesten als de meer gegoede klasse (waarin zich de zonnepaneeleigenaars bevinden).

Anderzijds zal het manna uit de hemel vallen, belooft premier Michel: elke maand 100 Euro extra voor wie werkt. Een wild geprojecteerd cijfer dat weerom ruikt naar demagogie en naar republikeinse verkiezingsbeloften in de VS: ‘More money in your pocket’. De gepensioneerden en mensen die leven van een uitkering zullen dat voordeel alvast niet krijgen. De N-VA heeft nu al beloofd deze twee groepen van lage, niet-arbeidsgebonden inkomens verder te viseren via ‘structurele hervormingen’. Lees: de onderkant van de samenleving verder te verarmen en sociaal te isoleren. Ook dat is liberaal, ook daar heeft N-VA-minnend Vlaanderen voor gekozen, niets aan de hand dus.

Laissez-faire-sprookje

De leuze ‘Jobs, jobs en nog eens jobs’, afgekeken van Guy Verhofstadt in de paarse periode van hoogconjunctuur, is echter dé zwakke schakel in het Michel-verhaal. Het is een belofte, op drijfzand gebouwd, en op de naïeve veronderstelling (of is het een regelrechte smoes?) dat een verlaging van de sociale werkgeversbijdrage van 33 naar 25% die werkgevers ook zal aanzetten om meer personeel in dienst te nemen. Het verleden heeft, o.m. met de notionele interestaftrek, een ander mechanisme aangetoond: de winstmarges worden groter, de bedrijven competitiever met het buitenland, maar de obsessie om af te slanken en rendement te vergroten (door o.a. te investeren in automatisering) zal niet ophouden. Het zijn de aandeelhouders die in de grote bedrijven de winst op zak zullen steken. Ook al neemt hier en daar een kmo wat extra personeel in dienst, de tax shift zal die groteske belofte ‘jobs, jobs en nog een jobs’, in een slogangetal met vijf nullen uitgedrukt, niet waar maken. Zie wat de lastenverlaging in de horeca opleverde: nul komma nul nieuwe jobs. Het is een laissez-faire-sprookje dat door geen enkele moderne econoom nog ernstig wordt genomen.

Merk dus de muis op in de tekening: de verhoging van de lasten via o.m. een hogere elektriciteitsfactuur voor gewone gezinnen zijn verplicht, geen ontkomen aan, maar tegenover de lastenverlaging voor de werkgevers staat geen enkele resultaatverbintenis. Het zal afhangen van ‘het klimaat’ en de goede wil van de CEO’s. Dat merkte een VRT-journalist tegenover premier Michel ook op, die na een nietszeggend antwoord besloot met de al even holle en clichématige leuze: ‘We moeten de bedrijven zuurstof geven’.

Visolie en gezond verstand

Kijk, dat zuurstofverhaal doet me eigenlijk wel wat naar adem snakken. Bedrijven zijn geen levende wezens maar private nutsconstructies. Het is dit soort dubieuze metaforen dat de groeiende ongelijkheid bevordert, door Thomas Piketty beschreven, en dat op het einde complete naties in paniek ertoe brengt om ‘banken te redden’. Een bedrijf is hoedanook maar een middel, geen doel op zich. Een menswaardig bestaan en levenskwaliteit zijn dat wel. Zelfs jobs zijn geen doel op zich. Een veel diepere hervorming van de economie en een nieuwe arbeidsfilosofie dringen zich op. Wat hebben wij echt nodig om goed te leven? Het is heel simpel, en het is ook al bestudeerd: tot 3000 euro maandinkomen wordt een mens gelukkiger, daarna niet meer, en vraagt men zich af wat men met zijn geld gaat doen.

Dat zijn allemaal perspectieven die helemaal buiten de focus van een liberale regering vallen, wellicht zelfs ook van een socialistische. Het primaat van het economische denken an sich, van links tot rechts, leidt tot een dolle cijferdans met zeepbelperspectieven, opgevoerd door advocaten en boekhouders, maar niemand stelt de grondvraag waarvoor de politiek is uitgevonden: hoe richten we de samenleving in dat ze het beste voor iedereen oplevert? En wat houdt dat optimum in?

Weer komt het idee in me op dat de Partij van het Goede Leven nog moet uitgevonden worden, hopelijk in Vlaanderen, en misschien na de volgende bankencrisis die er volgens alle specialisten aan komt. Zeldzaam zijn de naties die, zoals de IJslandse Republiek, de juiste lessen uit de vorige crisis hebben getrokken waarvoor ze, o ironie, zopas complimentjes van het IMF kreeg: handhaving en zelfs uitbreiding van het sociaal vangnet om de koopkracht te beschermen, de modale belastingbetaler niét laten opdraaien voor bankschulden, en voor de rest veel home made visolie eten, dat schijnt de werking van de hersenen en het gezond verstand te bevorderen. Het ideale alternatief voor luchtbelremedies.

Johan Sanctorum is filosoof, publicist, blogger en Doorbraak-columnist.

Foto: (c) Reporters