JavaScript is required for this website to work.
post

Hoe moet het verder in het land van ABBA?

The winner takes it all?

Herman Matthijs12/9/2018Leestijd 5 minuten
De Zweedse Premier Stefan Lofven en zijn vrouw Ulla Lofven, wandelen uit de
ambtswoning op weg naar de stembus.

De Zweedse Premier Stefan Lofven en zijn vrouw Ulla Lofven, wandelen uit de ambtswoning op weg naar de stembus.

foto © Reporters

De verkiezingen in Zweden hebben het traditionele landschap veranderd. Een regering vormen wordt een politiek experiment.

Aangeboden door de abonnees van Doorbraak

Dit gratis artikel wordt u aangeboden door onze betalende abonnees. Als abonnee kan u ook alle plus-artikelen lezen. Doorbreek de bubbel vanaf €4.99/maand.

Ik neem ook een abonnement

Afgelopen zondag trok Zweden naar de stembus om een nieuw Parlement (Riksdag) te kiezen. De afgelopen jaren kende het land een minderheidsbestuur van de sociaaldemocraten (Socialdemokraterna) en de groene (Miljopartiet de Grona). De liberaal-conservatieve oppositiepartijen steunden dit kabinet omdat men een regering met de Zweedse democraten (Sverigedemokraternas) niet zag zitten en vervroegde verkiezingen waren helemaal geen optie. Nogal wat peilingen gaven de anti-migratie partij, Zweedse Democraten, scores van boven de 20% . Maar uitstel kon niet meer, nu moesten er verkiezingen worden gehouden omdat de legislatuursperiode verstreken was. De 349 zetels in het statige Parlementsgebouw ,in het centrum van Stockholm, zijn opnieuw toebedeeld. Het is een modern uitziende zaal , waar die 349 leden per provincie (Lan ) zitten en dus niet per partij. Het is een visueel verschil van formaat tussen die moderne zaal van de ’Riksdag’ en de zeer statige oude Senaatszaal. Maar Zweden is dan ook, al enige tijd overgestapt naar een Parlement met maar één kamer!

Regeringen

Zweden is de afgelopen jaren bestuurd geweest door linkse coalities onder leiding van de sociaaldemocraten met de groenen en met de steun van de linkse ‘Vansterpartiet’ (de communisten). Afwisselend werd deze linkse coalitie afgelost door de ‘Alliansen for Sverige’ oftewel de centrum rechtse formaties onder leiding van de conservatieve partij (Nya Moderaterna) met de oude boeren partij (Centerpartiet), de liberalen (Liberalerna) en de relatieve nieuwkomer in de Zweedse politiek: de christendemocraten (Kristendemokraterna). Een opvallend feit is dat de conservatieve partij lid is van de EVP, waar uiteraard ook de kristen-democraten toe behoren. Maar dat traditionele politieke landschap is veranderd door de opkomst van de Zweedse Democraten.

Uitslag

De uitslag van deze Zweedse verkiezing is dat de Sociaaldemocraten de nummer één blijven met 28,4% (min 2,8%) of 101 zetels (-12 ). Dat is geen dramatisch resultaat voor Premier Stefan Lofven. De Groenen krijgen een grotere factuur voor de regeringsdeelname met een resultaat net boven de kiesdrempel van 4% ( 4,3% of -2,4%) en in zetels van 25 naar 15. De slimste partij langs links is  de ‘Vansterpartiet’, die gaf soms eens steun maar voerde vooral een linkse oppositie tegen de regering Lofven. De communisten gaan naar 7,9% (+2,2%) en behalen 28 zetels (+7). De opgehemelde ‘Feminpartiet’ kon maar 1,5% behalen. Daardoor is ook duidelijk dat het merendeel van de Zweedse vrouwen zo een partij niet zien zitten. Tezamen behaalt links 144 op 349 zetels in de ‘Riksdag’.

De centrumrechtse ‘Alliansen’ geeft een verspreid beeld als uitslag. De conservatieven komen uit op 19,8% (-3,5%). In zetels geeft dat 70 (-14 ). Dit is een ronduit slecht resultaat voor de traditionele eerste rechtse partij. De gedoogsteun aan de regering Lofven is electoraal betaald. De ‘Moderaterna’ leider Ulf Kristersson zette in 2017 Anna Batra aan de kant als partijleidster, omdat zij er zogezegd niets van bakte als oppositieleidster. Maar zijn positie staat nu ter discussie. De kans is reëel dat Kristersson de baan moet ruimen voor een nieuwe conservatieve leider: de nummer twee Peter Danielsson of de nummer drie Elisabetb Svantesson. Een resultaat van minder dan twintig procent is ronduit beschamend voor deze partij en dan heeft ze nog geluk dat ze groter blijft dan de Zweedse democraten.

De ‘Centerpartiet’ boekt een mooie winst naar 8,6% of van 22 naar 31 zetels. De liberalen blijven status quo op 5,5% en 19 zetels. De christendemocraten behalen een mooi resultaat met 6,4% (+1,8%) of 23 zetels (+7 ).  Deze laatste partij werd in de polls meer dan geregeld gemeten onder de kiesdrempel. Tezamen behaalt de ‘Alliansen for Sverige’ 143 zetels.

Maar de winnaar van deze verkiezing  zijn de Zweedse democraten met 17,6% (+4,7%) en 62 zetels (+13 ). Partijleider Jimmy Akesson heeft al aangeboden om Zweden op zijn Deens en Noors te besturen. Dat houdt in dat er een centrumrechts minderheidskabinet komt met gedoogsteun van de ‘Sverigedemokraternas’.

Thema’s

De economische-budgettaire toestand is in Zweden goed te noemen en dat is ook de reden dat de sociaaldemocraten niet massaal verliezen. De campagne draaide vooral rond de immigratieproblemen, waar duidelijk de Zweedse democraten van geprofiteerd hebben. Trouwens de laatste 20 jaar hebben de Zweden, vooral in ‘Alliansen ‘ regeringen, hun overheidssector en budget op orde gesteld. Het is meer dan een aanrader dat de Belgische politieke wereld eens een studiereis zou maken  naar het land van ABBA om inspiratie op te doen.

Andere thema’s zijn de energievoorziening en de bouw van nieuwe kerncentrales alsook de militaire dreiging vanuit Rusland. De regering Lofven heeft de defensiebegroting verhoogd en er vindt een discussie plaats over de neutrale positie van het land. Binnen de ‘Alliansen’ is er steun voor de toetreding van Zweden tot de NAVO. Een ander punt is de toetreding tot de eurozone. In principe had Zweden moeten toetreden tot de euro in 2002. Maar het land heeft dat nooit gedaan en dit ondanks het feit dat Zweden geen enkele desbetreffende afwijking heeft in de EU verdragen, zoals Denemarken en het Verenigd Koninkrijk.

En nu ?

De linkse, noch de rechtse partijen, geraken aan een meerderheid. In Zweden vormt het Parlement de regering en de grootse partij mag starten en dat zijn de sociaal democraten. Die zouden een regering Lofven II kunnen voorstelen. Maar zijn de Groenen nog geïnteresseerd na de verkiezingsnederlaag? Welke andere partijen willen een dergelijk kabinet steunen? Nieuwe verkiezingen zijn in ieder geval geen optie. Dan blijft er een derde optie: de twee historische partijen moeten regeren. Het gaat dan om een sociaaldemocratische-conservatieve regering. Maar ook die behaalt maar 171 zetels op 349. Dus, moet er nog een derde partij meedoen. Een dergelijk scenario zou meteen ook het einde inluiden van de ‘Alliansen’.

Het is nu wachten op een nieuwe leiding bij de ‘Nya Moderaterna’. En de vraag of ze daar bereid zijn om op zijn Deens/Noors te besturen of een liberaal-conservatief minderheidskabinet met de gedoogsteun van de anti-migratiepartij? Het is ook niet duidelijk of alle ‘Alliansen’ partijen dat willen. Het zou een optie kunnen zijn dat niet alle partijen uit dit blok in de regering gaan. Zo zou de regering kunnen starten met twee of drie partijen en gedoogd worden door andere partijen uit de ‘Alliansen’ en de Zweedse democraten. In ieder geval zullen deze laatste eisen stellen over de migratiepolitiek en het Schengen lidmaatschap van Zweden.

Denemarken en Noorwegen ?

Zijn Denemarken en Noorwegen de gidslanden voor de Zweedse regeringsformatie? Beide modellen zijn verschillend. Denemarken startte met een liberaal minderheidskabinet, onder leiding van Lars Rasmussen, met 34 op 179 zetels in het Deense Parlement. Deze regering kreeg steun van de linkse liberalen, de conservatieven en de anti-migratiepartij. Vandaag zijn de linksliberalen en de conservatieven toegetreden tot de minderheidsregering, die gedoogd wordt door de anti-migratiepartij. Men moet toegeven dat Denemarken over de laatste jaren een veel strenger asiel- en migratie beleid heeft gevoerd. In Noorwegen heeft de Conservatieve leidster Erna Soldberg een minderheidsregering opgestart met de ‘Fremkittspartiet’, die de gedoog steun kreeg van de liberalen  en de christendemocraten. Enige tijd geleden zijn de liberalen ook toegetreden tot dit minderheidskabinet, dat beschikt over 80 zetels op 169 in het Noorse Parlement. De acht zetels van de Noorse kristen-democraten houden de regering Soldberg overeind met hun  gedoogsteun.

Conclusie

Zweden moet op zoek naar een nieuwe vorm van regeren. De algemene opinie is eerder dat het Deense model zal uitgeprobeerd worden. De conservatieven met andere partners uit de ‘Alliansen’ zullen starten met een nieuwe regering, die dan de steun krijgt van de niet deelnemende ‘Alliansen’-partners en de Zweedse Democraten. In ieder geval brengt deze verkiezingsuitslag Zweden in een nieuw politiek tijdperk.

Herman Matthijs doceert publieke en openbare financiën aan de UGent en de VUB. Hij volgt o.m. overheidsadministratie en -begrotingen op, maar evenzeer de politiek van de VS.

Commentaren en reacties