Twee weken lang serveren we u dagelijks een groot eindejaarsinterview. Daarin blikken we met een aantal hoofdrolspelers van 2024 terug én vooruit, en laten we interessante stemmen aan het woord over nieuwe trends en oude tradities.

Matthias Diependaele (N-VA) vervelde enkele maanden geleden van minister van Begroting en Wonen tot Vlaams minister-president. Dat er nog flink wat werk op de plank ligt om het ondernemingsklimaat in Vlaanderen te verbeteren, daar is ook Diependaele het mee eens. Maar dat hij met Vooruit in zijn regering niet de rechtse accenten zou kunnen leggen waar de Vlaamse kiezer om vroeg, vindt hij dan weer klinkklare onzin. ‘Met welke identitaire maatregelen die wij nu voorstellen, is Vooruit het niet eens?’

U kwam enkele maanden geleden aan het hoofd van een nieuwe Vlaamse regering, voor een Vlaams-nationalistische politicus toch zowat de ultieme politieke bekroning. Kan en wil u nu ook een Vlaams-nationalistische stempel drukken de komende legislatuur?

Matthias Diependaele: ‘De kernboodschap die deze nieuwe Vlaamse regering wil uitdragen, is dat Vlaanderen het al behoorlijk goed doet, maar dat we toch nog een stukje ambitieuzer willen zijn. Nu moet je als overheid uiteraard voortdurend de ambitie en flexibiliteit hebben om het beter te doen en het beleid bij te sturen, al was het maar omdat er telkens ook nieuwe uitdagingen op ons afkomen.’

‘Mochten we over vijf jaar nog altijd bezig zijn met de problemen waar we vandaag mee af te rekenen hebben, dan betekent dat dat we er niet in geslaagd zijn om met de juiste oplossingen te komen. Specifiek als Vlaams-nationalist moet je wat mij betreft altijd op twee sporen werken. Enerzijds is er het institutionele luik, de overdracht van bevoegdheden van het federale naar het regionale niveau. Anderzijds is er de versterking van de Vlaamse welvaart.’

‘We moeten Vlamingen duidelijk maken wat het hen oplevert om in Vlaanderen te wonen, waar onze troeven nu precies liggen. Vooral op dat tweede vlak zie ik in mijn rol nog wel wat uitdagingen: we mogen gerust nog een stukje zelfbewuster worden en van de uitdagingen die nu op tafel liggen, bijvoorbeeld op economisch vlak, ook opportuniteiten maken.’

Dat antwoord zou ik wellicht van iedere politicus in uw positie krijgen. Hoe wil u vanuit uw Vlaams-nationalistische achtergrond en overtuiging een verschil maken?

‘Dat geloof ik echt niet. Van een socialist, liberaal of christendemocraat op deze stoel zou je dat antwoord niet krijgen. Ik probeer immers nadrukkelijk ook de Vlaamse identiteit te versterken. Die gedeelde geschiedenis en waarden maken ons als ploeg sterker en versterken onze gemeenschap. Dat is mijn vaste overtuiging.’

N-VA trok in 2012 naar de kiezer met de slogan ‘De kracht van verandering’. Hoe is Vlaanderen dan concreet veranderd na tien jaar N-VA-bestuur en waar kan het nog beter?

‘Sinds we aan de knoppen zitten in de Vlaamse regering, hebben we concreet een aantal stappen vooruit gezet op vlak van personeelsbeleid en economisch beleid en staan we mee aan de top als het over innovatie gaat. Ook de Vlaamse canon of een reeks zoals “Het verhaal van Vlaanderen”, hebben wij mee in de stijgbeugels gezet.’

‘Toegegeven, federaal heeft de Zweedse regering, waar ook N-VA deel van uitmaakte, op puur institutioneel vlak niets kunnen veranderen. Maar mocht de daaropvolgende regering (de Vivaldi-regering, red.) een andere samenstelling hebben gekend, dan zaten we nu niet tot over onze oren in de ellende.’

Er zijn nogal wat mensen – onder hen ook flink wat ondernemers – die vinden dat Vlaanderen stilaan aan de Belgische ziekte begint te lijden: te veel regeltjes, te veel controle, een overdreven verstaatsing, een loodzware ambtenarij en een wildgroei aan subsidies. Dat moet toch pijn doen?

‘Ik ben het absoluut niet eens met die kritiek. Het mooiste voorbeeld daarvan is ons budgettair beleid. We hebben op Vlaams niveau een pak hervormingen doorgevoerd, die men op federaal niveau heeft nagelaten door te voeren. Toen wij in de Zweedse regering zaten, hebben we nochtans de aanzet gegeven tot een aantal noodzakelijke hervormingen.’

‘Wat wél klopt, is dat we almaar meer bevoegdheden naar het Vlaamse niveau kunnen halen, wat dan hier en daar inderdaad tot overregulering leidt. Op dat vlak moeten we bijsturen en in heel wat domeinen zal dit voor mij dan ook een absolute topprioriteit zijn de komende jaren.’

‘Maar laat ons eerlijk zijn: hoe ontstaat die overregulering? Politici hebben blijkbaar almaar meer de drang om iets dat vandaag in de krant staat tegen morgen opgelost te willen zien. Wat zich dan doorgaans vertaalt in meer geld of extra regeltjes. Politici willen nu eenmaal behagen. We moeten echt leren ons af en toe wat terughoudender op te stellen, en moeten dus dringend af van de “steekvlampolitiek”. Hoe lastig dat ook is.’

De gemiddelde vergunningstijd voor een groot project In Vlaanderen is vandaag vier jaar. Dat staat niet enkel mijlenver af van de ambitie om op economisch vlak een Europese topregio te zijn, het is ook aberrant in tijden waarin almaar meer bedrijven of zelfs hele sectoren hier een investeringsstop overwegen – denk aan de chemie – of zelfs overwegen om hier op termijn helemaal weg te trekken?

‘Vanwaar komt de uitspraak dat de chemie hier niet langer zou willen investeren? Ineos is vandaag bezig met de grootste investering van de voorbije tien jaar en sectorgenoot BASF heeft laten weten dat het in Antwerpen wil blijven. Er is vandaag een probleem met betaalbare energie in ons land en dat moeten we aanpakken, maar ik weiger mee te gaan in dat negativisme.’

‘Hetzelfde geldt voor het verhaal over de Vlaamse bedrijven die massaal zouden wegtrekken naar Noord-Frankrijk: dat gaat over welgeteld één bedrijf. Daarnaast enkel om uitbreidingen, omdat we hier nu eenmaal geen plaats meer hebben én omdat het ook effectief te lang duurt om een nieuwe vergunning te krijgen. Ik geef grif toe: op dat vlak ligt er effectief werk op de plank.’

Zijn we in budgettair lastige tijden ook niet veel te gul met onze subsidies?

‘Welke subsidies zouden we dan moeten schrappen? We geven in Vlaanderen 19 miljard euro uit aan subsidies. Daarin zit onder meer 4,5 miljard euro voor de lokale besturen en 7 tot 8 miljard euro voor zorginstellingen. Daarnaast ook zowat 350 miljoen euro voor cultuur en een deel erfgoedsubsidies. Je kan uiteraard over alles discussiëren, maar gaan we ons erfgoed dan laten verloederen?’

‘Wij hebben drie jaar geleden in Vlaanderen een publiek toegankelijk subsidieregister gelanceerd. Welnu, ik wacht nog altijd op de stortvloed aan vragen en klachten die toen werd voorspeld. Hier en daar zullen er wel enkele subsidies aan vzw’s worden gegeven waarbij je vragen kan stellen, maar laten we dat toch vooral in het juiste perspectief plaatsen.’

‘Ik garandeer je: bedrijven die samenwerken met pakweg Flanders Investment and Trade of het Vlaams Agentschap Investeren en Ondernemen zijn haast altijd heel erg te spreken over de werking ervan. Ik wil niet zeggen dat er misschien niet te veel subsidies zijn in Vlaanderen, maar ik verzet me absoluut tegen de framing dat we massaal de verkeerde subsidies geven.’

U weigert mee te gaan in het economische pessimisme dat vandaag toch behoorlijk breed gedeeld wordt, ook vanuit ondernemersorganisaties, en dat zich het voorbije jaar ook concreet vertaalde in de sluiting van pakweg busbouwer Van Hool en Audi Vorst?

‘Nee, ik zie een aantal uitdagingen, maar ik ben er ook rotsvast van overtuigd dat we in Vlaanderen voldoende troeven hebben om die aan te pakken. Daarom werken we nu ook met een aantal ondernemersorganisaties samen rond onder meer de vergunningsproblematiek en de administratieve vereenvoudiging. En tegelijk denken we na over de strategische keuzes die we moeten maken, bijvoorbeeld in ons innovatiebeleid.’

‘Maar laat ons wel wezen: vandaag kampt onder meer de industrie met een verstoord evenwicht tussen ecologie en economie, iets waarvoor we toch vooral naar het Europese niveau moeten kijken. Soms zijn al die Europese regels frustrerend en ik hoop dus dat de Europese Unie de komende jaren politiek deels van koers verandert, maar laat ons ook het kind niet met hey badwater weggooien.’

‘Vlaanderen heeft een flink deel van zijn welvaart net aan de interne Europese markt te danken. Mede dankzij de Europese Unie kunnen Vlaamse bedrijven over heel de wereld hun producten slijten.’

Een van uw eigen ministers, Caroline Gennez (Vooruit), zette ceo’s onlangs weg als mensen die zichzelf een minimumloon uitkeren aan de rand van het zwembad. Een dergelijke framing en zoveel misprijzen voor ondernemers kunnen bezwaarlijk op veel enthousiasme onthaald zijn bij uw achterban?

‘Ik heb eerder al gezegd dat ik dat een bijzonder onverstandige uitspraak vond, die bovendien ook niets bijdraagt tot het hele debat. Maar het slaat ook nergens op dat sommigen het nu laten uitschijnen alsof die uitspraak de houding van de hele Vlaamse regering tegenover ondernemers weerspiegelt.’

Zelfs zonder de stemmen voor CD&V erbij te rekenen, stemde een ruime meerderheid van de Vlamingen (55 procent) bij de verkiezingen van 9 juni uitgesproken rechts. Wat zijn de concrete beleidsdomeinen waarop u de rechtse kiezer de komende jaren tegemoet wil komen?

‘Puur op sociaal-economisch vlak denk ik dat we die rechtse kiezer heel sterk tegemoet kunnen komen met het regeerakkoord. Maatschappelijk gezien spelen er natuurlijk ook andere bezorgdheden, daar moeten we niet flauw over doen. We leggen met deze regering niet voor niets sterk de nadruk op identiteitsbeleving — denk aan de aandacht voor het Nederlands in het onderwijs – maar pakweg het migratiebeleid is nu eenmaal geen Vlaamse bevoegdheid.’

Waarom koos uw partij, met het oog op een rechts beleid, dan toch voor een regering met een centrumlinkse partij zoals Vooruit?

‘Eerst en vooral: ik ben er echt van overtuigd dat de mensen die voor Vlaams Belang kozen vooral een bepaald signaal wilden geven. Een signaal rond het migratie- en veiligheidsbeleid, een vraag naar meer koopkracht, noem maar op. Dat signaal begrijp ik ook.’

‘Wat ik daarentegen niet inzie, is waar die partij nu precies voor staat, bijvoorbeeld op sociaal-economisch vlak. Dat is meteen ook een van de belangrijkste redenen waarom we niet met hen in zee wilden gaan. Zijn ze nu links of willen ze toch inzetten op meer ondernemingszin?’

‘Ik huiver echt van partijen of politici die mensen constant naar de mond praten. Je mag en moet bepaalde angsten aanvoelen, maar dat betekent niet dat je daarvoor de meest basale oplossingen naar voren moet schuiven. Soms moet je ook moeilijke boodschappen durven brengen.’

Dat Vlaams Belang op economisch vlak vaak warm en koud blaast, dat volg ik, maar op identitair vlak staat die partij toch een pak dichter bij N-VA dan een partij zoals Vooruit?

‘Met welke “identitaire” maatregelen die wij nu voorstellen, is Vooruit het niet eens? We zetten bijvoorbeeld heel hard in op het belang van het Nederlands in het onderwijs, woonbeleid en integratiebeleid. Vooruit volgt ons daar volledig in.’

Ambtenaren in een publieksfunctie die voortaan in Antwerpen een ‘hoofddeksel zonder religieuze connotatie’ zullen mogen dragen, dat lijkt me niet meteen een eis die ook Vlaams Belang op tafel zou leggen?

‘Daar zitten we met een verschil in visie, dat klopt, maar we hebben nu een oplossing gevonden waarin beide partijen zich kunnen vinden. Een coalitie met Vlaams Belang zou daarin wellicht een verschil hebben gemaakt, maar was dat dan hét grote punt geweest? En wat dan met het economische beleid of met andere identitaire vraagstukken waarin N-VA wél uitgaat van de liberale democratie en een partij zoals Vlaams Belang niet altijd?’

‘Nogmaals, ik weet niet waar die partij écht voor staat en ik betwijfel ook of ze bereid zouden zijn om bepaalde compromissen te sluiten. Vooruit heeft dat de voorbije maanden wél gedaan. Ik hoor van Vlaams Belang heel veel analyses over wat er zoal fout loopt, maar nooit de concrete oplossingen die zij dan voorstellen. Herinner u het kookwekkertje van Tom Van Grieken als hefboom voor de Vlaamse onafhankelijkheid. Moeten we daar dan echt in meegaan?’

Uw partij levert intussen al tien jaar de Vlaamse minister-president. Vindt u dat jullie er in die periode voldoende in zijn geslaagd het verschil te maken?

‘Ik herinner u eraan dat we net de verkiezingen gewonnen hebben. In de ogen van heel wat kiezers zijn we daar dus blijkbaar toch in geslaagd. De kiezer begrijpt heus wel dat je in een coalitiesysteem altijd water bij de wijn moet doen, maar vindt tegelijk blijkbaar ook dat onze antwoorden en recepten nog altijd de best mogelijke zijn.’

Een groot pijnpunt zijn de veel te lange wachtlijsten in de zorg. Moet dit, zeker in een sterk vergrijzende samenleving, ook geen Vlaamse topprioriteit zijn?

‘Ik zie die noden ook. Meer nog: ik erken ze. Maar als we die nood prioritair vinden, dan moeten we ook de moed opbrengen om na te denken waar we het extra geld voor de oplossing ervan precies zullen halen. Geld uitdelen, dat is heel gemakkelijk, maar als politicus wil ik daar niet zomaar in meegaan.’

Waarop mag de Vlaamse kiezer u binnen vijf jaar afrekenen?

‘Dat vind ik altijd een lastige vraag. Het is een complete illusie te denken dat we ooit in een samenleving zullen belanden waarin we de kiezer kunnen voorhouden dat we nu alle problemen min of meer hebben opgelost. Alleen hoop ik wel dat we binnen vijf jaar over andere problemen en uitdagingen zullen praten. Ik pleit vandaag ook nadrukkelijk voor een iets hoger ambitieniveau.’

‘Wij zullen er vanuit Vlaanderen alles aan doen om het economische kader en de regelgeving zoveel mogelijk te optimaliseren, vanuit de overtuiging dat ondernemers voor meer welvaart kunnen zorgen. Het gaat me niet zomaar om meer geld op de bankrekeningen, wél om een land waarin we op alle vlakken beter zorg kunnen dragen voor elkaar.’

Een geslaagd 2025!

EV: Elektrische Vikings

De week van Vlasti!

Beurs geslagen

Jaaronoverzicht

Respect