Wie zijn de Republikeinen die voor Donald Trump stemmen en hoe denken zij? Op die vragen zocht emeritus professor Marc Buelens een antwoord. Hij trok naar de Verenigde Staten en schreef het bijzonder boek 74.000.000 Trumpstemmers weten waarom over zijn wedervaren in Trump Country.

Buelens is doctor in de organisatiepsychologie en vooral gekend als voormalig docent aan de Vlerick Business School. Daarnaast gaf hij ook les aan de UGent. Van vorming dus psycholoog, maar tijdens zijn carrière werd hij ook wat econoom, socioloog en eigenlijk multidisciplinair menswetenschapper. In die hoedanigheid trok hij naar de VS op zoek naar antwoorden.

Wat dreef u tot dit avontuur en waarom schreef u dit boek?

‘Ik had de indruk dat we hier in Vlaanderen eenzijdig geïnformeerd worden over de Republikeinse partij en haar kiezers. Je hebt de “sin of omission”: journalisten liegen daarom niet per se, maar ze laten grote stukken weg of onbesproken. We lezen hier niets over waarin de Republikeinen geloven, hoe samenhangend hun overtuigingen zijn en hoe ze verschillen van de Democraten. Ik besloot er dan maar zelf een boek over te schrijven. Dat gaf me het perfecte excuus om naar Amerika te vliegen en mijn goede vriend Danny te bezoeken. Die heeft me, samen met zijn echtgenote, tijdens twee rondreizen door Trump Country gegidst.’

‘Dat ziet er totaal anders uit dan op televisie. Het is meestal wat saai, met eindeloze velden en vriendelijke mensen die zelden een cowboyhoed dragen (lacht). Langzamerhand begon ik hen steeds beter te begrijpen. In hart en nieren ben ik een linkse academicus. Zo werd ik ook altijd door Danny voorgesteld: “My friend, the leftist professor.” Maar ik heb met een open geest geluisterd naar die mensen en zo ook een aantal inzichten verkregen. Die heb ik in dit boek samengebracht.’

Wat heeft u dan geleerd? Kan u dat kort samenvatten?

‘Mijn belangrijkste inzicht is dat de Republikeinen vier grote waarden hebben die heel mooi samenhangen. Ze aanbidden de vier zonnen die hun universum verlichten: vrijheid, succes, God en de vrije markt. De vrijheid bekijken ze heel pragmatisch, niet zozeer filosofisch. Ze willen hun eigen zin doen op hun boerderij en in hun slaapkamer, en gaan en staan waar ze willen zonder dat een overheid hen zegt wat ze moeten doen. Dat werd heel zichtbaar tijdens de coronacrisis, toen de vraag zich stelde of de scholen en horeca open mochten blijven. Toen was er een groot verschil tussen leven in een Republikeinse of Democratische staat omdat de Republikeinse staten minder beperkingen oplegden.’

‘Succes boeken is heel belangrijk, God neemt een grote plaats in in het leven van de Republikein en dan is er het sterke geloof in de vrije markt. Ze willen in alle vrijheid kunnen ondernemen, zonder dat een centrale overheid pestregeltjes oplegt. Leg niet te veel hindernissen op het pad van diegenen die zorgen voor de creatie van welvaart en succes. Die vier waarden hangen sterk aan elkaar en het is intellectueel oneerlijk om dat af te doen als belachelijke, loshangende flodders. Vooral omdat wij als Vlamingen die waarden eigenlijk delen, met uitzondering van God. Wij leven intussen in een ontkerkelijkte samenleving, maar ook wij doen graag onze zin en hebben een broertje dood aan overdreven regeltjes. Dat is eigenlijk een Republikeinse houding.’

De Republikein zien we hier toch vooral als een egoïst zonder veel sociale reflexen?

‘Dat is een grote misvatting die hier inderdaad sterk leeft. Hier verwarren we het individualisme van de Republikein vaak met egoïsme. Ik leg dat graag uit aan de hand van een taart: de egoïst neemt het grootste stuk. Bij individualisme zie je dat je met zes bent en dat je de taart moet verdelen. Als er eentje geen taart lust, zegt die dat best op voorhand. Dan moet je maar vijf stukken snijden. Een individu heeft recht op een mening en daar houden we rekening mee.’

‘Wat ik heb geleerd, is dat als die houding ontbreekt of te zwak is, geen enkel systeem nog werkt. Je hebt altijd de individuele verantwoordelijkheid nodig. Dat is een heel Republikeins inzicht. Aan die individuen met hun eigen meningen mag je ook eisen stellen om het systeem te doen draaien. Ons onderwijs werkt bijvoorbeeld niet als we geen eisen stellen aan de leraar, de leerlingen en hun ouders. Als je dat weglaat, krijg je populisme waarbij geen enkele eis wordt gesteld. Alles begint met de individuele verantwoordelijkheid. Dat is iets totaal anders dan egoïsme.’

‘Een mooi voorbeeld uit het boek: Danny heeft voor mij deze reizen georganiseerd, zonder daar zelf belang bij te hebben. Die man is totaal geen egoïst. Maar hij zei me wel dat ik mijn valies, als ze te zwaar was, toch zelf in de koffer moest tillen. Natuurlijk was die te zwaar. Ik heb ze telkens zelf mogen inladen, ook al is Danny sterker dan ik. Ik heb wel geleerd dat mijn valiezen te zwaar zijn en pak dat nu anders aan. Ik heb dus een leerproces doorlopen.’

‘Iedereen moet maximaal de eigen verantwoordelijkheid kunnen opnemen, ook in het onderwijs. Je mag van leerlingen verwachten dat ze inspanningen leveren. Je kan toch nooit ingenieur of arts worden zonder moeite te doen? Daar ben ik Republikeins in geworden: je mag eisen stellen aan mensen. Als ze falen, geef je ze nog een kans. Als ze blijven falen, ga je kijken wat er misloopt. Wat dat betreft is Trump geen Republikein, maar een Trumpist. Hij stelt geen eisen aan zijn kiezers. Hij gaat de problemen oplossen en voor zijn kiezers zal het hemelse manna dan neerdalen. Dat is flauw.’

Toch stemmen veel Republikeinen op Trump. Hoe verklaart u dat?

‘Tja, Trump erkent die waarden wel, maar de manier waarop hij ze naar buiten brengt is populistisch. Hij doet dat op een geheel eigen en unieke wijze. Maar het boek gaat niet over Trump, maar over zijn kiezers. Die stemmen op Trump bij gebrek aan alternatief, want hij heeft eigenlijk de Republikeinse partij gekaapt. De Trump-kiezer ziet op dit moment een stem op Trump als de beste garantie om de eigen waarden gerealiseerd en bewaakt te zien.’

‘De naam van Trump wekt in Europa vooral afkeer op, en hij doet ook aardig zijn best om dat beeld dat bij ons leeft te bevestigen. Ik heb ondertussen begrepen waarom. Hij behoort tot de school van Karl Rove (voormalig politiek adviseur en strateeg van George W. Bush, red.). Die stelt dat de maatschappij zodanig gepolariseerd is, dat je geen moeite meer moet doen om de anderen te overtuigen. Je steekt je energie beter in het mobiliseren van de eigen kiezers. Trump weet dat en doet dat ook, vooral door de tegenstanders en dus ook de Europeanen zoveel mogelijk te irriteren.’

‘Die polarisatie zit in de kern van de Amerikaanse maatschappij ingebakken. Je moet een Republikein of een Democraat niet proberen te overtuigen. Wanneer je hen objectieve informatie aanreikt die ingaat tegen de eigen overtuiging, worden ze enkel extremer. Goed luisteren en dan proberen om de Trumpist te bekeren, zal dus ook nooit werken. Ik ben anders te werk gegaan: luisteren, luisteren en nog eens luisteren. Zo leer je de waardevolle punten uit hun overtuiging kennen en kan je op zoek gaan naar gemeenschappelijke punten om iets op te bouwen. Het belerende vingertje werkt niet.’

‘Ik heb in mijn boek geprobeerd om de andere kant van binnenuit te begrijpen en op sommige vlakken ook te waarderen. Ik hecht opnieuw meer belang aan de persoonlijke verantwoordelijkheid, gekoppeld aan vrijheid. De inzichten die na al dat luisteren zijn ontstaan, heb ik opgetekend. Het is aan de lezer om daar een mening over te vormen en misschien af en toe te erkennen dat er best wel wat gelijkenissen zijn met ons. Kijk maar eens naar de fundamentele overtuiging van de Vlaamse ondernemer.’

U wijst op die diepgewortelde polarisatie tussen de kampen in de VS. Vaak zie je wat in de VS gebeurt later opduiken bij ons. De polarisatie is ondertussen ook al sterk toegenomen. Welke trend ziet u nu opduiken in de VS waar we voor moeten oppassen?

‘We moeten inderdaad opletten voor die polarisatie, want als die te ver doorschiet, kan je niet meer met elkaar praten en iets gemeenschappelijks opbouwen. Dat is een belangrijk signaal dat we niet mogen negeren. Van de Amerikanen wordt vaak gezegd dat het “single issue voters” zijn: abortus of de prijs aan de pomp. Ik denk trouwens dat wij dat voor een groot deel ook zijn, maar ik zie tijdens deze verkiezingen een tendens die verontrustend is: de tegenstelling tussen de genders, tussen het mannelijke en het vrouwelijke, begint zwaar door te wegen.’

‘We zien al enige tijd wereldwijd dat vrouwen langer studeren, betere schoolresultaten behalen en meer geïnteresseerd zijn in analyse en filosofie. Ze zijn ook vaker succesvol en beginnen ook meer te verdienen dan hun partner. Meer en meer mannen beginnen zich bedreigd te voelen, ook omdat masculiniteit steevast wordt weggezet als toxisch. Die “gendergap” tekent zich bij deze verkiezingen ook duidelijk af in de politieke voorkeur.’

‘De cijfers zijn hallucinant, zeker bij de jongere generatie, de zogenaamde Gen Z. Bij de vrouwen stemt het grootste deel, ongeveer 88 procent, voor Kamala Harris. Bij de mannen stemt het grootste deel voor Trump omdat hij dat mannelijke vertegenwoordigd. 40 procent van de jongens uit die generatie vindt dat zij de verliezers zijn: ze doen het slechter qua studies en verdienen bij gevolg later ook minder. Ze zien zichzelf als slachtoffers die opdraaien voor het succes van de vrouwen.’

‘De Republikeinse partij wordt zo nog meer een mannenpartij, terwijl de Democratische partij vervrouwelijkt. We zien die kloof tussen man en vrouw verbreden. Dat is een heel bizarre tendens en ik denk dat we dat ook bij ons gaan zien: een groter wordend verschil tussen partijen die meer macho zijn en andere partijen die meer de vrouwelijke kaart trekken. Daar moeten we voor opletten, want ik denk niet dat dat wenselijk is.’

Kiespijn

Drassige maatregelen

De week van Vlasti!

Afkn-app-er

Agent 007 ton

Telraming